آنتولوژی مقوله ی جهان بینی و نهان بینی و رابطه ی آن ها با شعر

به قلم: عابدین پاپی

الف) جهان بینی ، نهان بینی و ایدئولوژی از زایش تا بایش

جهان بینی Worldviewیک جهت گیری شناختی است که می­تواند شاملِ فلسفه ی طبیعی، اصولِ اساسی، هنجارها، ارزش ها ،احساسات و اخلاقیّات شود. این اصطلاح از واژه ی آلمانی welt (جهان) وanschauung (مشاهده) گرته برداری شده است که جهانِ مشاهده با مشاهده ی جهان نیز دو مقوله ی متفاوت اند. درمقابلِ جهان بینی مقوله ی ایدئولوژی (ideology)قرار دارد. ایدئولوژی به معنی عقیده یا ایده شناسی است . این ایده می­تواند یک ایده یا تفکر مذهبی باشد یا اجتماعی و فلسفی و کارِ ایده شناس مطالعه و بررسی این ایده ها در ابعادِ مختلف است . ایدئولوژی مجموعه ی سامان مند باورها و اندیشه های ثابت سیاسی و اجتماعی ای از جمله سیستم های فکری – فلسفی و مذهب که فرد ، گروه یا جامعه دارد و درتعیین خط مشی، عمل یا موضع گیری معتقدانِ به آن ها در مسائل سیاسی- اجتماعی مؤثر است. هرایدئولوژی دارای جهان بینی متفاوتی است و فرق جهان بینی با ایدئولوژی درآن است که جهان بینی به معنی جهانِ مشاهده است اما ایدئولوژی به معنی شناختِ ایده یا عقیده می­باشد. هرجهان بینی دارای ایدئولوژی است و هرایدئولوژی هم فارغ و فارق از جهان بینی نیست. نهان بینی hiddedبه معنی مشاهده ی نهان است . این واژه درمقابلِ واژه ی ظاهربین آمده است . به کسی که موضوعات ودرمجموع مفاهیم جهانِ هستی را به طورِ پنهان می بیند و از یک درون بینی ذات شهود برخوردار است نهان بین می­گویند. فرق جهان بین با نهان بین درآن است که جهان بین تمامِ موضوعات و نشانه های طبیعی و اجتماعی را به طور عینی می­بیند اما نهان بین موضوعات و مفاهیم هستی و نشانه ها را به صورتِ نهان ( پنهان) می­بیند. یک شاعر یا هنرمند و یا نقاش نوعی جهان بینی آشکار و پنهان دارد که به آن جهان بینی پنهان شاعر، نهان بینی می­گویند.نهان بین کسی است که به صورت پنهان مسائل را مشاهده می­کند. به بیانی مشاهده ی­ آن حالتی پنهان و درونی دارد. هر انسانی حاوی نوعی جهان بینی و نهان بینی است . انسان از جهان بینی به سمتِ نهان بینی حرکت می­کند. نهان بینی الگوی انسان هاست و در مسائلِ زندگی و اجتماعی به همین انسان جهت و مسیر مناسب و متناسب با آراء و افکارِ او را دایرو صادر می­کند. هر انسانی دارای نوعی نهان بینی است و به اصطلاح بایستی آن نهان بینِ خود را کشف ومن بعد پردازش­کند. جهان بینی یا به اصطلاح جهان بین از تولدِ انسان آغاز می­شود. انسان دو نوع جهان بینی دارد. . یکی جهان بینی در زهدانِ مادر که مدتی کوتاه دارد و دو دیگر ، جهان بینی جهانِ درمقابل ایستاده خویش که وقتی متولد می­شود و چشم به روی جهانی دیگر باز می­کند خودش را درجهانی متفاوت با مؤلفه های متفاوتی می­بیند که به مرور زمان می بایست به پرسش های این جهان درجهتِ زیستن پاسخ دهد. انسان علاوه بر این دو، از نوعی جهان بینی درونی هم برخوردار است که این جهان بینی درختام تبدیل به نهان بینی می شود. نهان بینی به معنی مشاهده ی مسائلی است که در نظام هستی قابل دریافتی عینی نیستند و اغلب انسان از طریق چشمِ دل به این مسائل و مفاهیم خاص دست می­یابد. نهان بین کسی است که به جای ظاهر بینی به نهان بینی می­رسد. نهان بین به معنی باطن بین است . کسی که باطنِ موجودات و نشانه های طبیعی و اجتماعی و درکل نظامِ هستی را می­بیند به آن نهان بین می­گویند. نهان بینی از طریقِ حواسِ پنجگانه به دست نمی­آید بلکه از نوعی حسِ ششم برخوردار می­باشد . بینایی انسان می­تواند دو نوع باشد. یکی بینایی بیرونی است و دو دیگر، بینایی درونی است که از طریقِ آگاهی دل حاصل می­شود. بینایی درون انسان نوعی بینایی شهودی است و با ضمیر ناخودآگاه انسان کلافی عمیق خورده است . فردِ نهان بین با کمک از ضمیر ناخودآگاه خویش به مفاهیمی­کارآمد دست می­یابد. ضمیرِ انسان یا خودآگاه است و یا ناخودآگاه . خود آگاهِ آن با عقل و فهم و ادراک انسان ارتباطِ بایسته و درخورتوجهی دارد اما ناخودآگاه آن با اراده، اختیار، انتخاب و تصمیم کلاف خورده است . انسان اراده اش را از ضمیر ناخودآگاه خویش­ می­گیرد . هیچ اراده ای قابلِ لمس و یا دیدن و شنیدن نیست و تنها از طریقِ ناخودآگاه انسان به مرحله ی تولید و ظهور می­رسد. مستلزمِ انتخابِ هرکاری نیازِ به اراده و ااختیار دارد و از طریقِ ضمیرِ ناخودآگاه انسان این انتخاب صورت می­گیرد .ذهنِ انسان بعداز آنالیز کردن مسائلِ به این نتیجه می­رسد که مثلن فلان کار را انجام دهد یا که انجام ندهد. انسان انجام یا عدمِ انجام کارِخویش را از اراده و اختیار خویش دریافت می­دارد و سرچشمه ی این دو نیز ضمیر ناخودآگاه انسان می باشد. بنابراین جهان بینی و نهان بینی دردو دنیای متفاوت سیر می­کنند از این رو که فردِ جهان بین دارای نوعی جهان بینی است که این جهان بینی قابلِ مشاهده است اما فردِ نهان بین حاوی نوعی پنهان گزینی و جهان بینی است که قابلِ رؤیت نیست. پس جهان بین از دنیای عینی بهره می­گیرد و نهان بین ازدنیای ذهنی .درنهان بینی ذهنیّت کارکردِ بسامدی دارد زیرا که نهان بین از طریقِ ذهن و درونیات خویش به دریافته های پنهان دست می­یابد .احتمال می­رود که یک فردِ نهان بین هم به یک جهان بینی دست یابد . یعنی نهان بینی می­تواند دارای کاربست های جهان بینی هم باشد. کارِ نهان بین تولیدِ جهان بینی است به مانند تولیدِ شعر و یا هنر که از درون تراوش می­کنند اما بر شاخه ی واقعیت می­نشینند و تقریبن نوعی جهانِ مشاهده را به تصویر می­کشند.

ب) جهانِ مشاهده و مشاهده ی جهان چیست و چه فرق و تفاوتی بین این دو وجود دارد؟

خودِ مشاهده نوعی جهانِ گسترده است . جهانِ مشاهده به جهانی گفته می­شود که آکنده از مشاهدات است . هر انسانی دارای جهانِ مشاهده است . جهانِ مشاهده یا ذاتی است و یا اکتسابی . ذاتی بدین معنا که مشاهده درذات و فطرت یک نشانه وجود دارد . مثلن آسمان و یا خورشید ذاتن ازجهانِ مشاهده برخوردارند و یا موجودی به نام انسان که خودش نوعی جهانِ مشاهده ی متفاوت وکارآمد است . یک دالِ طبیعی و اجتماعی و یا مصنوعی مشحونِ از جهانِ مشاهده می­باشد. پس جهان می­تواند ذاتن آکنده از مشاهده باشد و این مشاهده را تقریبن دردرونِ وجوهره ی خودش داراست. جهانِ مشاهده به جهانی اطلاق می­شود که آکنده از مناظرات و مشاهدات متعدد با شاخصه ها و شاکله های متفاوت است . هرجهانی که قابلِ دیدن­ باشد ودربطنِ خودش معنا و مفهوم تولید می­کند نوعی جهانِ مشاهده به شمار می­آید. جهانِ مشاهده علاوه بر­ذاتی بودن می­تواند اکتسابی هم باشد. اغلبِ جهان های مصنوعی مشاهدات خود را از جهانِ طبیعی اقتباس می­کنند. جهانِ مشاهده می­تواند به سه دسته تقسیم شود. نخست: جهانِ مادریا طبیعی است . دوم: جهانِ تقلید­ می­باشد و سوم: جهانِ تقلیدِ از تقلید است . بنابراین موردِ دوم و سوم نوعی جهانِ مشاهده محسوب می­شوند که اکتسابی اند یعنی مشاهده ی خود را ازمشاهده ی مادر یا طبیعی دریافت می­دارند. مثلن: انسان یک مشاهده ی طبیعی دارد و یک مشاهده ی مصنوعی یا تقلیدی که مشاهده ی تقلیدی آن اکتسابی است. یک نقاش وقتی انسانی را نقاشی می­کند درواقع این نقاشی اکتسابی از اصل می­باشد که این نوع کسب یا دریافت از طبیعت اصلی و غنی انسان اقتباس می­شود. انسان ها دو نوع مشاهده را درسیر زندگی تجربه می­کنند . یکی مشاهده ی تجربی و عینی است که مثلن خورشید یا ماه و جنگل و دریاها و جامعه را مشاهده می­کنند که این مشاهده عینی و به طورِ مستقیم انجام می­گیرد و دو دیگر، مشاهده ی مصنوعی و تقلیدی است یعنی چیزهایی را مشاهده می­کنند که این چیزها دستاورد و فکر آورد ِموجودی به نام انسان است . جهانِ مشاهده نوعی جهان بینی است که این نوع مشاهدات هم درافراد و حتا جانوران می­تواند متفاوت باشد. انسان مشاهداتِ خود را از طبیعت و جامعه به ارث برده و خانواده واجتماع نیز درتعیین نوعِ مشاهدات افراد مؤثر ونقشی کارساز دارد .مثلن مشاهده ی یک فیلم سینمایی با مضمونی جناحی برای یکی زیبا و خوشایند است و برای آن دیگری ممکن است نازیبا و ناخوشایند باشد . آنچه را که من می­بینم با آنچه که شما می­بینید درتفاوت عمده است زیرا که هرکسی مشاهدات خود را بر اساس و بنیادِ یکسری سیر تجارب در زندگی تنظیم و ترسیم می­کند. در برخی موارد هم مشاهدات می­تواند مشترک باشد و آن در شرایطی است که افراد دارای سلایقِ فکری و علایقِ روحی و رفتاری مشترکی باشند. در زندگی ممکن است افراد وجه اشتراکِ زبانی ، یا فکری و فرهنگی هم داشته باشند. مثلن: دیدن یک نقاشی یا شنیدن یک صدا و یا خواندنِ یک کتاب ممکن است فرد را به وجد بیاورد و این مهم به خاطر این است که بین این فرد و مواردِ مثلن دیدنی یا شنیدنی و خواندنی نوعی هم ذات پنداری و همزاد پنداری وجود دارد . هم پوشانی و هم جوشانی در متونِ مختلف براساسِ تجارب ِدراجتماع شکل می­گیرد. وقتی شما با خواندن ِ یک شعر به جوش و خروش می­آئید درواقع این شعر با بافتارِ روحی و ساختارِ فکری شما ارتباط گرفته است . پس انسان ها دارای جهانِ مشاهده هستند و این مشاهدات هم درابعاد و اقسامِ متفاوتی خود را در بطنِ جامعه به نمایش می­گذارند. دیگر نکته ، مشاهده ی جهان است . مشاهده ی جهان به معنی دیدنِ جهان می­باشد. مهم ترین جهانی که انسان درآن دیده می شود و یا آن جهان را می بیند «جهانِ معنا »است . جهانِ معنا به معنی جهانی است که همه ی کائنات درآن حیات دارند و زیست مندی خود را درهمین جهان سپری می­کنند. دردنیای امروزجهان به اقسام متعددی تقسیم شده است. مثلن می­گویند: جهانِ انسان، جهانِ طبیعت، جهانِ اینترنت، جهانِ شعر، جهانِ هنر، جهانِ فلسفه، جهانِ تکنولوژی، جهانِ شعر، جهانِ سخن، جهانِ زبان، جهانِ اقتصاد، جهانِ فرهنگ و ... که در دنیای سنت تنها یک جهان وجود داشت و آن هم جهانِ طبیعت بود اما درجهانِ امروز با رشد و توسعه ی عقل و ذهنِ انسان در واقع جهان های متعددی متولد و بارور شدند که هرکدام دارای مؤلفه هایی کارآمد و فرآرونده هستند. رشد و نمو وتعالی علم و گسترش دامنه دار آن به جهانی تبدیل شده که همه ی­کائنات از این جهان بهره برداری می­کنند. درزمانِ قدیم جهان برای یک جهان بود اما در زمانِ جدید جهان از برای جهان هاست . یعنی می­توان به این مفهوم رسید که: « جهان برای جهان / جهان برای من / و من برای جهان ها». یک دیالوگ چند جانبه که نه بلکه صد جانبه در بینجهان ها برقرار شده که این فرآیند درحالِ حرکت و بایستگی فرآرونده تری است.جهانِ انسان دیروز با انسان امروز بسیار تفاوت دارد زیرا که درجهانِ دیروز انسان از کم ترین امکانات برخوردار بود اما درجهانِ امروز انسان به یک ابر انسان از حیثِ امکانات و تکنولوژی تبدیل شده است . مثلن: شعرو یا هنر دیروز یک شعر یا هنر متعهد و انسانی بود اما شعر و هنر امروز به شاخه های مختلفی با کاربست هایی متفاوت تقسیم می­شود که هر شاخه ای ساز ِخودش را می زند. جهانِ دیروز جهانِ واقعی بود اما جهانِ امروز جهانِ مجازی است . امروزه مجاز به جای حقیقت نشسته است . درجهانِ دیروز زبانِ حقیقت و واقعیّت حرفِ اول را می­زد اما در جهانِ امروز زبانِ مجاز کاربرد دارد. مجازگزینی­ به جای واقعیت گزینی نشسته است . یک آلترناتیو بی رحم که فردگرایی را جایگزین جمع گرایی و دورهمی کرده است . جهانِ انسانِ دیروز جهانی انسانی با مؤلفه های اجتماعی و اخلاقی بود اما جهانِ امروز مؤلفه هایی غیر اجتماعی و اخلاقی دارد و حتا به جای آن مؤلفه های­حیوانی ایفای نقش می­کنند. در هنرِ امروز هنرمند یک انسان را به شکل یک حیوان نقاشی می­کند به طوری که در نقاشی خود سعی می­کند نقشی تلفیقی و تطبیقی را از انسان و حیوان طراحی و ترسیم نماید واین یعنی شکستن ساختارهای انسانی و اخلاقی و تصور بر آن است که پی آمد این روند منجرِ به انومی ها و بی نظمی ها و بد فرهنگی ها یی هم درساحت و قابوس جامعه خواهد شد. مشاهده ی جهان امروز قابلِ تعریف نیست بلکه لایقِ تأمل و تألم است . نوعی هم نشینی (معنایی) احساس می­شود که این هم نشینی عدالت محور و مصالح پرور نیست . جهان دچارِ آنارشیسم فکر وعقلی شده است . بن بست علم و عدمِ رهایی از این بن بست خود عاملی است که جهانِ انسان را با هرج و مرجِ ناسالم مواجه ساخته است . جهانِ امروز شاملِ این مفهوم می شود: « من برای خودم و خودم هم برای من.» این منیّت یک حرکت و رفتار فرابخش و مفیدِ فایده نیست و باید راهی دیگر را درجهتِ برون رفت از این معضل و چالش پیدا نمود. دنیای پست مدرن آکنده از پراکندگی و بی نظمی است و هر چیزی جای خودش را به دیگری داده است و این جایگزینی قابلِ تأمل است . تأمل بدین معنا که آیا یک حیوان به مانند سگ یا پلنگ می­تواند کارِ یک انسان را به نحو اکمل انجام دهد و یا یک گاو یا اسب می­تواند مسئولیتِ زندگی یک انسان را برعهده بگیرد و این زندگی را به انجام و سرانجام برساند؟ قدیما می­گفتند : هرچیزی به جای خود نکوهست اما در جهانِ امروزهرچیزی به جای دیگری نکوه و میمون شده است . مهم ترین ایده این که انسان برای انسان و حیوان هم برای حیوان مفید و کارآمدگی اجتماعی و زیستی دارد. فکرِ انسان به دردِکارِ حیوان نمی­خورد اگر چه می­توان از یک نشانه حیوانی و یا طبیعی مفاهیمی انسانی را هم دریافت نمود و این کارِ هنرمند است اما جایگزین کردنِ فکرِ انسان را در مغزِ یک حیوان کاری بس غیر اصولی ، علمی و اخلاقی است. حیوان یک موجود ارزشمند و مفید است و به جای خود ارزش معیار هم هست ولی گریز از معانی و علاقه و علقه های انسانی و تمایل داشتن به سمت علقه های حیوانی خود عاملی است که تفاهم انسانی و تبادلِ اجتماعی را کم رنگ می­کند. تصور بر این است که هر چیزی را بایستی در جای خود شناخت و درجای خود آن را مشاهده نمود. هر موجودی یک جهانِ مشاهده دارد که باید این جهان به طور حتم و کامل دیده شود.

ج) جهان بینی و نهان بینی درشعر: شعر نوعی جهان است که آکنده از مشاهدات می­باشد. مشاهده درجهانِ شعر بستگی به نوعِ تفکر ، جهان بینی و نهان بینی و ایدئولوژی شاعر دارد. هر شاعری ازافکار و باورداشت هایی بهره مند شده است . جهان بینی شاعر می­تواند جهانِ مشاهده ی درد و آلام مردم باشد و یا شادی و شادابی مردم که در هردو شرایط شاعر از بسترِ اجتماع و طبیعت مُستفاد می­شود. شاعر­در شعر ِخود دو نوع رویکرد را تجربه می­کند. نخست: جهان بینی است . دراین نوع جهان بینی شاعر یک جهت گیری شناختی اساسی دارد که این جهت گیری می­تواند شاملِ فلسفه ی طبیعی باشد یا اصولِ اساسی ، هنجارها و ارزش و احساسات و یا اخلاقیّات . به دیگر بیان ، درون مایه ی یک شعر­می­تواند اخلاقی باشد یا ارزشی و یا هنجاری . آبشخورِ اخلاق دریک شعر نشأت گرفته از فراخورها و درخورها­ و برخوردهای اجتماع و طبیعت می­باشد. وقتی یک شاعر درشعرش هنجارمحور است این به معنای آن است که هم خودش اعتقادِ به هنجارها دارد و هم هنجارهای مناسب و متناسبِ با افکارِ خویش را به خوبی دریافته است. احساس دریک شعر به همین سهولت شکل و شمایل نمی­گیرد بلکه نیازِ به یک پژوهش و بینش­ گسترده و دامنه دار و ازمنه دار را از جانبِ شاعر می­طلبد. شعرِاحساس شعری است که از بسترِ، فکری احساس برانگیز خیز بر می­دارد و خیزابه ی آن جامعه و طبیعتی شعورمند همراه و هم صدا با مؤلفه هایی احساسی- اجتماعی از جنسِ همین جامعه و طبیعت است و این فکرِ احساسی هم رابطه ی تنگاتنگی را با دیرینه ها و شیرینه های جامعه و طبیعت دارد . جهان بینی شاعر می­تواند روستایی و یا شهری باشد . یک شاعر روستایی در گزینش کلمات خود درجهتِ نیلِ به فرهنگ کلمات ازکاربست هایی روستایی استفاده می­نماید. زیست مندی روستا درشعرِ شاعر به خوبی زیست و حیات دارد و با افکارِ شاعر کلافی عمیق خورده است که در طولِ زندگی خویش تجربه کرده است و جهان بینی دیگر، نوعی جهان بینی شهری است . شما می­توانید در یک روستا زندگی­کنید ولی دغدغه های شهر را داشته باشید اما این به منزله ی آن نیست که شما دارای جهان بینی شهری هستید. ذهنِ انسان درحالِ سیر و سیاحت ِدرطبیعت و اجتماع است و علایقِ خود رامدام امتحان می­کند. آرزوهای یک شاعر همیشه عینی نیست بلکه همین شاعر اهدافی ذهنی هم دارد. جهان بینی شهری به آن گونه جهان بینی­گفته می­شودکه شاعر دریک بافتِ شهری با مدنیّت شهری زندگی می­کند و ساختارِ فکری آن فی نفسه درهمین بافت متولد و بارور شده است . البته تغییرجهان بینی هم ممکن است زیرا که با تغییر مکان، شاعر تغییر فکر و ایده و بینش هم می دهد. شاعر می­تواند دو نوع جهان بینی داشته باشد . نخست یکپارِگی است یعنی از یک پاره ی فکری برخوردار است و این فکر مستقل و معلوم می­باشد و تا اخر زندگی هم بر همین اصل استوار و درحرکت است . دو دیگر ، دو پارِگی است . یعنی شاعر دریک مکانِ مثلن شهری زندگی می­کند اما افکارش صبغه ای روستایی دارند و دراین جاست که دراشعارش دو پارگی فکر و فرهنگ مشاهده می­شود. ایدئولوژی نیز مهم ترین مسئله ای است که شاعر همیشه با خود حمل می­کند . نوع عقیده و باورِ قلبی و فکری شاعر خود مسببی است که درشعرِ شاعر نمود دارد. ایده ی شاعر درشعر مهم ترین مشخصه ی فکری شاعر است که شعرِ او را از حیثِ ایده شناسی مشخص می­کند. هیچ شاعری را پیدا نمی­کنید که ایدئولوژی درشعرش وجود نداشته باشد . هرشاعری ایدئولوژی خاصِ خود را دارد و ایدئولوژی به معنی تنها باور دینی و اعتقادی نیست بلکه هر­اعتقادی چه معنوی و چه اجتماعی و فلسفی و حتا عرفانی خود نوعی ایدئولوژی محسوب می­شود. مثلن: دریک شعرحتا اگر تفکر مارکسیستی وجود اشته باشد درواقع آن شعر هم ایدئولوژی محور می­باشد. اینکه ایدئولوژی را در دین و مذهب و چارچوب خاصی تعریف کرده اند کاملن غلط است زیرا که ایدئولوژی به معنی عقیده شناسی یا ایده شناسی است و هرشاعر یا متفکری و یا روشنگری از عقیده و افکاری بهره مند شده است . همه ی شُعرا ایدئولوژی دارند و زیر شاخه ی ایدئولوژی ایدئولوک است . یعنی شُعرایی که ایدئولوک اند در واقع دنباله روی نوعی ایدئولوژی هستند. ایدئولوک ها درواقع ایدئولوژی زده اند و مدام از فرهنگ تقلید ، مسائلِ خود را اقتباس می­کنند . فرق است بین ایدئولوژی و ایدئولوگ . ایدئولوک به معنی نظریه پرداز نیست اما به معنای پرداختن به یک نظریه یا نظریه هایی درراستای متناسبِ با افکارِ خویش هم هست. ایدئولوژی نوعی عقیده ی مستقل و ثابت است اما ایدئولوک تابعِ مؤلفه های ایدئولوژی یا ایدئولوژیست است .مقوله ی نهان بینی نیز یک ازمنه ی دامنه دار دارد. هرشاعری از یک نهان بینی مختصِ به خود بهره مند شده است . شعر می­تواند نوعی نهان بینی باشد زیرا که شاعر آنچه را که می­سُراید در واقع نوعی گُمنامی است که این گُمنامی را خوش نام و نشان می­کند. شعر­از درونِ ذاتِ انسان شروع به بودن و تراوش و کاوش می­کند و دراجتماع تبدیلِ به شدن می­شود و می­تواند نوعی جهان بینی محض باشد. در شعر ِدیروز نهان بینی کاملن مبرهن و مشهود بود به مانند شعر مولانا وحافظ یا خیام که درون مایه ی اشعار این شُعرا کاملن از صبغه ی نهان بینی مُستفاد شده اند اما درشعر امروز اغلبِ اشعار مشحونِ از جهان بینی است . یعنی نوعی عقل­گرایی و تدبیر ِاجتماعی را دراندرون این اشعار ملاحظه می­­کنید. جهان بینی شاعر از مؤلفه هایی چون: تفکر، دانش ، بینش، باورداشت، عناصر فرهنگی و نگرش ها و ایدئولوژی برخوردار شده است یعنی شاعر با استفاده از این مؤلفه ها شعر می­سُراید ولی نهان بینی شاعر از خصیصه هایی چون: منش، ذات و فطرت، اراده، ایمان و اعتقاد، باور، امید و هدف و اختیار و فروتنی و تواضع و نوعی آیدتیک( یعنی درون بینی ذات شهود)... بهره مند شده است . شاعرِ نهان بین شاعری است که به جای «می­دانم» درواقع «می بینم» را جایگزین می­کند. فرق بین شاعرِجهان بین با شاعر نهان بین دراین است که شاعر جهان بین همه چیز را می­داند اما شاعر نهان بین همه چیز را می­بیند. شاعر نهان بین دارای نوعی «بینایی درونی» است به تعبیری جهانِ درونِ خود را به خوبی ملاحظه و مشاهده می­کند و از بطنِ همین جهان مفاهیم را درجهتِ سُرایش شعر، انتخاب می­نماید. شعر ِشاعر ِجهان بین«آموختنی » است اما شعرِ شاعرِ نهان بین «آمدنی» است . شاعرِ جهان بین جهان را مشاهده می­کند و او یک مشاهده گر باب وناب است اما شاعرِ نهان بین مشاهده ی های جهان را مشاهده می­کند. یعنی نهان بینی نوعی «مشاهده ی در مشاهده» است ولی جهان بینی تنها شاملِ«مشاهده» می­شود.