?موضوع جلسه:
بررسی عملکرد و قوانین شورای نگهبان
?مقدمه:
?️ آقای بهادری: عملکرد شورای نگهبان موضوعی گسترده است. یکی از مواردی که در عملکرد شورای نگهبان همیشه مورد بحث است، این است که شورای نگهبان صلاحیت ها را از کجا می آورد.
?️ برخی این سوال را مطرح می کنند که، شورای نگهبان تفسیر قانون اساسی را انجام می دهد و خودش تصویب کرده و نظارت نیز استصوابی است و از این مساله سو استفاده می کند. طبق اصل 99 قانون اساسی، نظارت بر انتخابات و ... بر عهده شورای نگهبان است.
?️چالش در نظارت بر روی رای گیری و... نیست. بیشتر چالش بر تایید صلاحیت ها بوده است. در مورد انتخابات ریاست جمهوری تکلیف روشن تر است. در اصل 110 قانون اساسی تصریح شده که "صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری از جهت دارا بودن شرایطی که در قانون می آید، باید قبل از انتخابات به تایید شورا نگهبان برسد." مسولیت اجرایی تایید صلاحیت در انتخابات ریاست جمهوری بر عهده شورای نگهبان است طبق این قانون، لذا شورای نگهبان از خودش چیزی اضافه نکرده و طبق قانون عمل میکند و صلاحیت ها را بررسی میکند.
?️در خصوص مجلس نیز در ذیل اصل 62 قانون اساسی گفته شده است که شرایط انتخابات و انتخابات شوندگان و... را قانون تعیین میکند. مجلس در سال 1359 قانونی را تصویب کرد که در مواد 3 و 20 آن، تصریح شد که شورا بررسی شرایط را انجام می دهد. مجلس اول بدون شورای نگهبان شکل گرفت. این قانون نیز در همان مجلس تصویب شد. این قانون را به شکل اجماعی تصویب کرد که فایل امضاهای آن در سایت موجود است. کلمه استصوابی در آن بکار نرفته اما مفهوم آن کاملا چنین چیزی را میرساند. بنابراین نظارت بر انتخابات مجلس نیز در چهارچوب قوانین است.
?️شرایط خبرگان و صلاحیت آنان را نیز مجلس نباید تعیین کند زیرا استقلال خبرگان از بین میرود. ذات خبرگان یک نهاد فقهی است. در شورای نگهبان نیز 6 نفر از فقها هستند که به خبرگان نزدیک می باشند. متن قانون نیز در این خصوص موجود است.
?️آقای مجتهد زاده: مسائلی که مطرح شد درست بود. اما بحث ما بیشتر ناظر بر عملکرد شورای نگهبان در حوزه انتخابات ریاست جمهوری بوده است. به عنوان یک حقوقدان میپرسم، آیا برگزاری یک انتخابات آزاد، جز حقوق فطری مردم نیست؟
?️اگر بله، اقدامات شورای نگهبان در این زمینه را التقاط میدانیم. اگر خیر، یک سری صلاحیت های عینی وجود دارد مثل عدم شرکت زیر 18 ساله ها یا شرکت یک شخص در انتخابات شورای شهر دیگری که بسیار واضح است. اما وقتی میگوییم میخواهیم از یک چیزی مثل تقوای شخص استفاده کنیم که ذهنی هست، تعریف تقوا نیز چیزی شبیه به عصمت است، این ها میشود اعمال سلیقه، نه اجرای قانون.
?️قانون را بصورت سلیقه ای تفسیر نکنید و اقدام نکنید. اقدامات شما باعث کاهش مشارکت مردم می شود. آیا آقای بهادری قائل به تعیین سرنوشت و انتخابات آزاد که فطری است هستند؟
?️ آقای بهادری: پاسخ شما روشن است، اگر حقوق دان هم نباشد و قانون را بخوانم، کافی است برای پاسخ به شما. در اداره کشور، این موضوع از بدیهیات قانون اساسی است و پاسخ شما نیز روشن است.
?️ آقای مجتهد زاده: شورای نگهبان به تعبیر آقایان پاسدار قانون است، آرای ان قطعی، لازم الجبار و غیر قابل انکار است.
?️آقای دادستان گفتند در انتخابات الفاظ و واژه ها بسیار دقیق خواهد بود تا ایرادی بر کسی وارد نشود. اما عملکرد شورای نگهبان تا کنون در خصوص افزایش مشارکت در انتخابات، این مولفه(افزایش مشارکت) را تضعیف کرده است. شورای نگهبان در راستای قانون عمل میکند اما بسیار سختگیرانه است.(صدا قطع میشود ....) ایرادات ما ناظر به عملکرد شورای نگهبان است.
?️قانون انتخابات را اصلاح کنند و نحوه انتخابات حقوقدان و ... که شورای نگهبان نپذیرفت. اگر اراده ای بر اصلاح این موضوعات باشه، میتوان اصلاح کرد.
?️آقای بهادری: متوجه نشدم چه چیزی؟ آقای مجتهدی زاده: اینکه مجلس قصد اصلح داشت اما شورای نگهبان زیر بار نرفت.
?️ آقای بهادری: فرمودید که شورا سلیقه ای عمل میکنه و در ادامه پاسخ در فرامیشات ایشون بود. در دنیا شرایط وجود دارد و این شرایط عینی است. پس ما بحثی نداریم یعنی نکاتی که من گفتم مشکلی نبود. شرایط را که شورای نگهبان تعیین نمیکند. در قانون و ... این شرایط هست. یا در قانون اساسی یا در قانون مصوب مجلس. ایراد ایشون به شرایط بر میگردد.
?️اگر عینی نبودن شرایط را ایراد بگیریم به عملکرد شورا ربطی ندارد. زیرا شورا شرایط را تعیین نمیکند. اقدامات شورا سبب کاهش مشارکت نمیشود. ما حقوقدان هستیم و به حاکمیت قانون اعتقاد داریم. موارد مصلحت آمیز مثل افزایش مشارکت وظیفه شورای نگهبان نیست.مشارکت تابع عوامل مختلفی هست. عوامل کاهش مشارکت در انتخابات مجلس را طی یک نظرسنجی، بررسی کنیم، مشاهده می شود که نیم درصد به شورای نگهبان برمیگردد. 55 درصد بحث های معیشت، پاسخ افراد مشارکت کننده در نظر سنجی، علت آمار مشارکت در انتخابات بود.
?️بنابراین این موضوع به شورای نگهبان وارد نیست. شورای نگهبان نباید مصلح سنجی کند و این وظیفه بر عهده قانون است. اگر وارد موضوعی مثل در نظر گرفتن افزایش مشارکت و مصلح سنجی و... بشیم، اون روز واویلا است.
?️تنها راه تجربه بشر است. بایستی صرفا و صرفا از قانون پیروی کنیم. در خصوص اصلاح قانون انتخابات، من عرض کردم که سال ها در مرکز پژوهش های مجلس و... بودم. به هیچ وجه حرفتون در این خصوص صحیح نیست و بلکه کاملا برعکس است. نحوه انتخاب حقوقدان که در قانون تصریح شده است. همه چیز در قانون در این خصوص نحوه انتخابات ذکر شده و مجلس نمیتواند کاری کند.
?️در سال 95 برای اصلاح و ... مجلس و دولت کم کاری میکردند و در این شرایط شورای نگهبان به عنوان کمک وارد عمل شد. نه قانون گذار. شورای نگهبان در این زمینه مسولیتی نداشت، اما به عنوان کمک کننده همیشه آماده بوده است.
?️آقای مجتهد زاده: لایحه جامع انتخابات اسفند 97 وصول شد؟
آقای بهادری: بله من با این لایحه زندگی کردم.
?️ آقای مجتهدزاده: دو سال پس کار کردند دیگر؟ پس گفتید اقدام نکردند درست نبود دیگر؟
?️ آقای بهادری: مجلس آن را کنار گذاشت، زیرا مفاد آن مشکل داشت و نواقص را برطرف نمیکرد و 20 محور که مد نظر بود، در لایحه بررسی نشده بود.
?️ آقای مجتهدزاده: من میگویم اقدامی شده، اما کنار گذاشته شد، حالا چه درست و چه غلط حالا ما اراده ای برای بهتر شدن اوضاع نمیبینیم.
?️شورا سخت گیرانه عمل میکند. بالاخره در تعیین صلاحیت و افزایش مشارکت وسط است. در موضوعی مثل FATF که با معیشت مردم سر و کار دارد نیز این موضوع مطرح است. ما میگوییم شورا نگهبان در مدار قانون عمل کند. ما میگوییم ملاک عمل در صلاحیت ها، استعلام از مراکز 4 گانه قانونی باشه اما وقتی حرف از تقوا و دیانت مطرح میکنن، سلیقه ای است اما اگر بگویند فساد مالی و ...، قبول داریم.
?️گزارش های غیر رسمی در تقوا و ... مطرح می شود. یک سری از افراد انقلابی و ... در عملکرد شورای نگهبان براشون شبهه است. پاسخ قانونی مهم هست. نه گزارش های غیر رسمی. نمیتوان گفت شورای نگهبان عملکرد صاف و شفاف و ... است. شورای نگهبان تصمیماتش قابل نقد هست.
?️باید تصمیمات غلط این شورا را اصلاح کرد. آثار این تصمیمات بسیار گسترده است. باید اینها را در نظر گرفت. اگر آنجا محکمه حقوقی هست، محکمه یک ویژگی هایی دارد. اما شورای نگهبان تصمیماتش خیلی قابل اعتراض هست. برخی میگویند حتی نباید نقد شود. ما میگوییم تصمیمات حقوقی باید شفاف باشد. باید قانونی باشد.
?️ آقای بهادری: فکر می کنم شما با رویه ها و قوانین اشنا نیستید و لازم هست این ها را مرور کنید. لایحه جامع چه ربطی به شورای نگهبان دارد؟ مجلس این را کنار گذاشت. نظر تخصصی من این بود که لایحه افتضاح بود. مجلس هم اینقدر عقل داشت که بفهمد افتضاح بود. شورا نگهبان در این خصوص به ما کمک کرد.
?️گفتید پای شورا چه نیم درصد چه 55 درصد وسط هست. قبول. باز هم چه ربطی دارد؟ اگر شورا نگهبان طبق قانون فهمید من صلاحیت ندارم، حق ندارد مصلحت سنجی کند ولو خارج از قانون عمل کند تا مشارکت بالا برود. چرا که طبق حرف شما باید در چهارچوب قانون عمل کند.
?️شما میگویید شورا باید به 4 مرجع قانونی تنها استناد کند. باز هم چه ربطی دارد؟ چه ربطی دارد که پاسخ اینها نتیجه بقیه پاسخ ها را مشخص کند؟ چه ربطی دارد که اگر کسی محکوم به دزدی نبود، سنش بالای 40 سال هم شد؟ یا چه ربطی دارد یکی فوق لیسانس داشت، دزد هم نباشد؟ اون 4 تا استعلام، جز بخشی از شرایط هست. نه همه آنها.
?️نکته آخر اینکه گفتید شورا گفته است من نقد نباید بشوم. اتفاقا شورا نگهبان ایران یکی از شفاف ترین نهاد های دنیا است. در کشور های دیگر انتقاد به نهاد های مشابه ممنوع است.
?️شورا نگهبان سالانه تعداد بسیار زیادی از مذاکرات خود را منتشر میکند و باید بخوانیم. اینطور میتوانیم بفهمیم شورا نگهبان چه میکند. در حالی که هییت دولت دستور جلسه اش محرمانه هست.
?سوالات دانشجویان:
?️سوال از آقای بهادری: در خصوص مصوبه شورا نگهبان، شورا تابع قوانین است، سیاست های شورا نگهبان نیز در چهار چوب قانون است. شرطی که متوجه شورای نگهبان بود، ده پنج بود. (ذکر قانون ها و ... )
?️آقای بهادری: شورا نگهبان اصل اینکه شرایطی را مطرح کند، مخدوش نیست. به شکل کلی خوب بود اما در محتوا نقد هایی به آن وارد میشود. شورا نگهبان نظر مجلس را نوشت. شرط سن به نوعی قابل نقد است. خواندن تبصره آخر، ممکن است شبهه شما را کمی کمرنگ کند(نه اینکه از بین ببرد)
?️سوال: حضرت امام میگویند حفظ نظام از جان امام زمان مهم تر است. در انتخابات اخیر، رد آقای پزشکیان یا آقای لاریجانی، سبب ایجاد سوال میشود. چرا شورای نگهبان در این 40 سال ساز و کار مشخص نکرده و دلایل رد صلاحیت را مشخص نمیکند.
?️آقای بهادری: من هم نظر هستم با شما. حاکمیت قانون اساس هست و باید قانون اجرا شود. من موافقم با شما. بایستی قانون تغییر کند و شورا باید بتواند دلایل رد صلاحیت را اعلام کند و کسانی که معترض هستند، شورا نگهبان باید حدقال سار و کاری برای آنها داشته باشد. اما تا وقتی که قانون این گونه هست، نمی تواند چنین کاری انجام دهد. البته قانونی هست که به شکل مکتوب به خود آنها اعلام شود.
?️اعلام هم میشود اما نباید هرگز تا قبل از قانونی شدن چنین کاری انجام شود.
?️سوال: نهاد بیطرف برای دریافت شکایت از شورای نگهبان.
?️آقای بهادری: بار ها گفته شده و پاسخ داده شده، در جهان هم جاهایی هست که از مرجع نهایی نباید شکایت کرد. در حقوق هم همین هست. در انتها یک تصمیم قاطع هست که نباید از ان شکایت شود. مثل دادگاه. نه اینکه تصمیمی که آن مرجع نهایی میگیرد قطعا درست است. خیر ممکن هست اشتباه باشد اما آن مرجع حرف نهایی را میزند. در بعضی کشور ها این مرجع دو تاست. اما در بعضی ها هم یکی است.
?️ آقای مجتهد زاده: برخی افراد علی رغم درخواستی که دادند، به آنها گفته نشده.
?️آقای بهادری: اعلام شده به آنها، به شما میگن اعلام نشده است.
?️ آقای مجتهد زاده: اگر دروغ میگن، اعلام جرم کند.
?️ آقای بهادری: شورای نگهبان کارش بگیر و ببند نیست.
?️ آقای مجتهد زاده: اتفاقا اینطور هست.
?️آقای بهادری: ابتدا باید قانونش را اصلاح کنید بعد اینکار رو کنید. باید مطالبه کنید ابتدا قانون اعلام رد صلاحیت به نفع کشور و به ضرر کسانی که مظلوم نمایی کند.
?سوالات دوستان از آقای مجتهد زاده:
?️سوال: فارق از فلسفه و دین و حقوق و ... (که برای خودم رد و تایید برخی افراد برای خودم سوال هست) اگر وضعیت حال جامعه را در نظر بگیریم، عموم مردم به دلیل وضعیت معیشتی در انتخابات شرکت نمیکنند، نه بخاطر رد صلاحیت ها توسط شورا نگهبان.
?️ آقای مجتهد زاده: اگر بگیم همش ناشی از شورا نگهبان است، درست نیست. نباید نادیده بگیریم که رد صلاحیت ها گردش نخبگان رو قطع کرده. اما اگر بگوییم تماما به شورا نگهبان بر میگرده غلطه.
?️سوال: با توجه به عدم شفافیت صحنه، نمیتونیم اظهار نظر کنیم. در این دوره سفت و سخت عمل کرده شورا. خیلی به مشارکت حداکثری توجه نشده. آیا بهتر نبود که صلاحیت ها و رد و تایید ها را یک مقدار با نگاه بیشتری به مشارکت انجام میگرفت.
?️ آقای مجتهد زاده: شورا نگهبان هم نمیخواد برای افزایش مشارکت تلاش کنه شورا نگهبان بعضا موانعی رو ایجاد میکنه. شورا نگهبان نباید سخت گیرانه باشد باید بر مبنای قانون باشه. اگر بر مبنای قانون باشه و سلیقه ای نباشه، خود به خود به افزایش مشارکت کمک میکنه شورا نگهبان نهاد حقوقی نیست. یک نهاد سیاسی تاثیر گذاره.
