خواب به عنوان بخش مهمی از برنامه روزانه هر فرد، نقش مهمی در وضعیت سلامت اشخاص ایفا می‌کند. بدن برای حفظ چرخه زیستی خود به خواب کافی و باکیفیت نیاز دارد؛ بنابراین اختلالات خواب می‌توانند اثرات مخربی بر زندگی اشخاص داشته باشد و دلایل کم خوابی هر فرد شناسایی شود.
اختلالات خواب می‌توانند به واسطه عواملی مانند شرایط روحی و روانی نامناسب، بیماری، عادات نادرست خواب، داروهای خاص که عوارض مرتبط دارند و عوامل بیولوژیکی به وجود آمده باشند. تمامی این موارد می‌توانند از دلایل کم خوابی به شمار بروند و باید به شکل صحیح تشخیص داده شوند.
تحقیقات در مورد بی خوابی و کم خوابی به عنوان یکی از شایع‌ترین معضلات افراد جامعه همچنان ادامه دارد و به دنبال یافتن دلایل بروز این عارضه و راه‌های پیشگیری از ادامه‌دار و مزمن شدن آن است.
محققان به تازگی دریافتند که بی خوابی ممکن است با عدم توانایی مغز در متوقف کردن چرخه بیداری مرتبط باشد. مغز یک چرخه خواب و یک چرخه بیداری دارد که شروع یکی به معنای پایان یافتن دیگری است. اختلال یا وجود مشکل در یکی از این چرخه‌ها می‌تواند باعث زیاد بیدار ماندن یا کم خوابیدن شود.
برای درمان کم خوابی و جلوگیری از مزمن شدن آن به شکل بی‌خوابی‌های طولانی مدت، باید دلایل کم خوابی خود را بشناسید و در صورت عدم بهبود آن با روش‌های معمول، به پزشک مراجعه کنید.
کم خوابی یا به عبارتی بی خوابی، مشکلی شایعی است که افراد در سنین مختلف با آن مواجه می‌شوند. از نشانه‌های بی خوابی می‌توان به سخت و مشکل به خواب رفتن، بیدار شدن و عدم توانایی حفظ خواب در طول شب و تا ساعت موردنظر در صبح اشاره کرد.
این علائم در شرایطی که فرد زمان کافی برای خواب دارد و با این حال توانایی خوابیدن باکیفیت و کافی را ندارد، نشان‌دهنده بروز بی‌خوابی است.
بی‌خوابی می‌تواند اثرات بسیار جدی و مخربی بر سلامت و زندگی افراد داشته باشد. خواب‌آلودگی زیاد در طول روز، احساس خستگی دائمی، ناتوانی در انجام امور روزمره، بالا رفتن خطر تصادفات رانندگی و پیامدهای سلامتی ناشی از محرومیت خواب و… همگی از اثرات کم خوابی هستند. این عوارض می‌تواند با توجه به دلایل کم خوابی گوناگون باشد.
استرس، برنامه خواب نامنظم، عادت‌های نامناسب خواب، اختلالات سلامت روان مانند اضطراب و افسردگی، بیماری‌های جسمی، درد، داروها، مشکلات عصبی و بعضی از اختلالات خواب، از مهم‌ترین دلایل کم خوابی هستند.
افراد مبتلا به بی‌خوابی ممکن است با بیماری‌های زمینه‌ای درگیر باشند یا به علت نزدیک بودن یک اتفاق مهم مانند مصاحبه کاری و استرس ناشی از آن دچار کم خوابی گذرا شده باشند.
شناخت علل بدخوابی و تاثیر مشکلات اثرگذار بر آن، در درمان بی خوابی ناشی از آن‌ها موثر است.
بی‌خوابی شامل بی‌خوابی‌های کوتاه‌مدت که فقط در طول دوره‌ای کوتاه اتفاق می‌افتند و بی‌خوابی مزمن که می‌تواند تا سه ماه و بیشتر ادامه داشته باشد است.
در بعضی موارد، مشکل اصلی افراد در به خواب رفتن (شروع خواب یا sleep onset) است؛ در حالی که بعضی دیگر ممکن است با در خواب ماندن (حفظ خواب یا sleep maintenance) مشکل داشته باشند.
نوع بی خوابی و شدت آن در افراد مختلف، به دلایل کم خوابی آن‌ها مرتبط است.
دلایل شایعی برای این عارضه وجود دارد که به طور معمول باعث بروز بی خوابی می‌شوند. از طرفی دیگر، دلایل و عوارض اختلالات خواب می‌توانند علت و معلول یکدیگر باشند.
به طور کلی حالتی از بیش انگیختگی (hyperarousal) وجود دارد که در به خواب رفتن یا در خواب ماندن، اختلال ایجاد می‌کند. این حالت می‌تواند ذهنی و جسمی باشد و تحت تاثیر طیف وسیعی از شرایط و مشکلات سلامتی، باعث بروز بی خوابی شود.
در ادامه به معرفی مواردی از این شرایط می‌پردازیم.
شرایط زندگی و مشکلاتی که افراد برای حل کردن آن‌ها نگران هستند که می‌توانند از دلایل کم خوابی باشند و باعث ایجاد استرس و اضطراب و نتیجتا اختلال در خواب می‌شوند.
بنابراین اغلب افراد احتمالا حداقل یک بار با این مشکل مواجه شده‌اند. با این حال در صورتی که شرایط استرس‌زا تغییر نکند و فرد در کنترل احساسات خود موفق نباشد، ممکن است اضطراب به عادتی دائمی تبدیل شده و اختلالات خواب را به همراه داشته باشد.
استرس واکنش عمیقی در بدن ایجاد می‌کند و همین امر مانع از داشتن خواب باکیفیت می‌شود. استرس می‌تواند ناشی از شرایط خانوادگی، کار، مدرسه، دانشگاه و روابط اجتماعی باشد.
پژوهشگران معتقدند که برخی افراد نسبت به مشکلات خواب ناشی از استرس، آسیب‌پذیرتر هستند. طبق تحقیقات، این افراد دچار «واکنش‌پذیری خواب» یا (sleep reactivity) بالا هستند که با سایر مشکلات اثرگذار بر خواب و سلامت جسم و روان آن‌ها مرتبط است.
عوامل مضطرب‌کننده که می‌توانند به اختلال در خواب منجر شوند:
در شرایط طبیعی، ساعت درونی بدن که ساعت زیستی (circadian rhythm) نیز نامیده می‌شود، کاملا با چرخه روز و شب هماهنگ است. اما در شرایط زندگی امروزی و با وجود عادات و ضرورت‌ها، این الگو دچار ناهماهنگی و به‌هم‌ریختگی می‌شود.
از مثال‌های معروف اینگونه اختلال‌ها می‌توان به جت‌لگ (بی خوابی و بی‌نظمی در خواب ناشی از مسافرت‌های طولانی با هواپیما) و شب‌کاری اشاره کرد. در جت‌لگ به سبب تغییر سریع منطقه زمانی، اصلاح ساعت زیستی به زمان نیاز دارد. در شب‌کاری نیز، چرخه زیستی کاملا با الگوی روز و شب مغایرت دارد و می‌تواند باعث بروز بی خوابی شود.
در افرادی که دائما دچار بی‌نظمی در ساعت خواب و بیداری هستند، ریسک ابتلا به بی خوابی و به‌هم‌ریختگی ساعت زیستی بالا است.
عادت‌ها و رویه‌های ناسالم در زندگی افراد، می‌تواند سلامت آن‌ها را در ابعاد مختلف به خطر بیندازد. این عادات می‌توانند محرک و تشدیدکننده بی‌خوابی یا تداوم‌دهنده بی‌خوابی‌های ناشی از مشکلات دیگر باشند.
بعضی از عادات اشتباه مرتبط با خواب عبارت‌اند از:
?
عادات غذایی نامناسب بر کیفیت خواب و بروز کم خوابی موثرند. خوردن وعده‌های غذایی سنگین در شب و ساعات نزدیک به خواب از شناخته‌شده‌ترین عادات بد غذایی برای یک خواب باکیفیت است. هضم غذاهای سنگین و پرادویه برای دستگاه گوارش دشوار است و می‌تواند مشکلاتی را برای سلامتی به همراه داشته باشد. بنابراین برای داشتن خوابی آرام و راحت، برنامه غذایی خود را تنظیم کنید.
همچنین مصرف الکل و نیکوتین، که هر دو مانع خواب باکیفیت هستند، می‌تواند باعث بی‌خوابی شود.
کافئین نیز به عنوان یک محرک هشیارکننده، باید به میزان استاندارد و با فاصله از زمان خواب مصرف شود. کافئین می‌تواند تا ۸ ساعت در بدن باقی بماند و باعث بی خوابی شود.
مشکلات مرتبط با سلامت روان می‌توانند باعث بروز اختلالات جدی در خواب شوند. اضطراب، افسردگی و اختلال دوقطبی از دلایل شایع بروز بی خوابی در افراد هستند. بی‌خوابی در این افراد می‌تواند موجب بدتر شدن اختلالات خلقی و اضطرابی شود. با بدتر شدن علائم بی خوابی، حالات روحی بیمار هم بدتر می‌شود و این چرخه خطرناک می‌تواند تا انزجار از زندگی و اقدام به خودکشی پیش برود.
توجه: باید بدانید که علائم افسردگی مانند بی‌انرژی بودن، بی‌انگیزگی، عدم اشتیاق به زندگی، احساس اندوه یا ناامیدی می‌توانند با کم خوابی تشدید شوند. با توجه به اینکه راه‌های موثری برای درمان افسردگی وجود دارد، در صورت مشاهده علائم افسردگی به متخصص مراجعه کنید.
تقریبا هر مشکلی در بدن، که موجب احساس درد و ناراحتی شود، می‌تواند باعث بروز کم خوابی شود. درد اجازه یک خواب آرام و راحت را از فرد می‌گیرد و باعث به وجود آمدن مشلات مربوط به آن می‌شود.
انواع بیماری‌های جسمی نظیر دیابت نوع ۲ یا بیماری‌های تنفسی، می‌توانند باعث مختل شدن خواب بیمار شوند.
عوارض جانبی داروها می‌توانند بر عملکرد بدن تاثیر منفی بگذارند. بعضی از داروها موجب خواب‌آلودگی در روز و برهم خوردن برنامه خواب بیمار می‌شوند. داروهای فشار خون، ضد آسم و ضد افسردگی می‌توانند بر برنامه و کیفیت خواب اثر بگذارند و در بلندمدت باعث بی خوابی شوند.
همچنین توقف مصرف داروها نیز می‌تواند با ایجاد تغییر در عادات بدن، موجب بدخوابی در افراد شود.
اختلالات تخریب عصبی-رشد عصبی، می‌توانند از دلایل بروز بی‌خوابی در افراد باشند.
?
بعضی از اختلالات خواب می‌توانند از دلایل کم خوابی و خواب بی‌کیفیت در افراد باشند.
آپنه خواب یا وقفه تنفسی یکی از این عوامل زمینه‌ای و مختل‌کننده خواب است که با ایجاد وقفه‌های تنفسی مکرر، باعث پریدن از خواب و کاهش کیفیت آن می‌شود.
سندروم پای بیقرار (RLS) نیز یک بیماری نورولوژیک است که با ایجاد تمایل شدید به حرکت دادن پاها، خوابیدن را دشوار می‌کند.
برخی از انواع بیماری که از دلایل کم خوابی هستند:
اگر به طور مکرر برای خوابیدن مشکل دارید و تغییر در عادات خواب و سبک زندگی به بهبود این وضعیت کمکی نکرده است، باید برای اطلاع از وضعیت سلامتی‌تان به پزشک مراجعه کنید. پزشکان پس از یافتن دلایل کم خوابی، در بعضی از موارد با انجام راهکارهای ساده و در مواقعی با تجویز راهکارهای پزشکی به درمان این عارضه می‌پردازند
منبع : دلایل کم خوابی |9 علت اصلی که ممکن است از آن‌ها بی‌خبر باشید سیوطب
