حاکمیت داده (Data Governance) مشخص‌کردن حقوق تصمیم‌گیری و چهارچوب پاسخگویی افراد در مورد داده است و برای اطمینان از رفتار صحیح در زمینه ایجاد، مصرف، کنترل، تجزیه‌وتحلیل و ارزش‌گذاری داده داخل یک سازمان به کار می‌رود.
حاکمیت داده مجموعه‌ای از قوانین و روش‌های برتر (Best Practic) است که کیفیت و امنیت داده را در طول چرخه حیات آن تضمین می‌کند (از زمان تولید داده تا آرشیو شدن)
تمام شرکت‌ها داده (Data) و اطلاعات (information) تولید می‌کنند؛ اما ذخیره‌کردن داده بدون برنامه‌ای برای تأمین امنیت و روشی برای استفاده از آن کاری بی‌فایده است. حاکمیت داده به این موضوع می‌پردازد که شرکت‌ها، چگونه داده‌هایی که جمع‌آوری کرده‌اند را مدیریت می‌کنند.
داده باید در تمام دپارتمان‌های یک سازمان گردش داشته باشد و مورداستفاده قرار بگیرد. حاکمیت داده نقش خود را همین‌جا بازی می‌کند. هر فردی که با دیتای شرکت شما سروکار دارد (ذینفع) باید تحت یک سیستم واحد از قوانین، فرایند‌ها، روش‌ها و حدود پاسخگویی قرار بگیرد.
حاکمیت داده تعیین می‌کند که:
بدون حاکمیت موثر داده‌ها، ناسازگاری داده‌ها در سیستم‌های مختلف در یک سازمان ممکن است حل نشود. به عنوان مثال، نام مشتری در سیستم‌های فروش، تدارکات و خدمات مشتری متفاوت ذکر شده است. این مسئله می‌تواند تلاش‌های یکپارچه‌سازی داده‌ها را پیچیده کرده و مسائلی را ایجاد کند که بر دقت هوش تجاری (BI)، گزارش سازمانی و برنامه‌های تجزیه‌وتحلیل تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، ممکن است خطاهای داده شناسایی و برطرف نشوند، که این امر بر دقت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات تأثیر دارد.
حاکمیت ضعیف داده‌ها همچنین می‌تواند ابتکارات مربوط به تنظیم مقررات را با مشکل روبرو کند، که این امر چالش‌هائی را برای شرکت‌هایی ایجاد می‌نماید که نیاز به رعایت قوانین جدید حریم خصوصی و حفاظت از اطلاعات را در پیش رو دارند، مانند GDPR اتحادیه اروپا و قانون حریم خصوصی مصرف کننده کالیفرنیا (CCPA).
هدف اصلی حاکمیت داده‌ها تجزیه سیلوهای داده در یک سازمان است. چنین سیلوهایی معمولا هنگامی تشکیل می‌شوند که واحدهای تجاری جداگانه، سیستم‌های پردازش معاملات جداگانه را بدون هماهنگی متمرکز یا ساختار داده‌های سازمانی مستقر کنند. در حاکمیت داده‌ها هدف آن است که داده‌ها، در آن سیستم‌ها، از طریق یک فرآیند همکاری، با مشارکت ذینفعان از واحدهای تجاری مختلف، هماهنگ شوند.
هدف دیگر حاکمیت داده‌ها اطمینان از استفاده صحیح از داده‌ها است، هم برای جلوگیری از وارد کردن خطاهای داده در سیستم و هم برای جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی از داده‌های شخصی در مورد مشتریان و سایر اطلاعات حساس که می‌تواند با ایجاد سیاست‌های یکنواخت در استفاده از داده‌ها، همراه با روش‌هایی برای نظارت بر استفاده و اجرای سیاست‌ها به طور مداوم، محقق شود. علاوه بر این، حاکمیت داده‌ها می‌تواند به ایجاد تعادل بین شیوه‌های جمع‌آوری داده‌ها و اختیارات حریم خصوصی کمک کند.
علاوه بر تجزیه‌وتحلیل دقیق‌تر و انطباق بیشتر موارد نظارتی، مزایای حاکمیت داده‌ها شامل بهبود کیفیت داده‌ها نیز می‌شود. هزینه‌های کمتر مدیریت داده و افزایش دسترسی به داده‌های مورد نیاز دانشمندان داده، سایر تحلیلگران و کاربران تجاری، با توجه به این امر سهولت پیدا خواهد کرد. در نهایت، حاکمیت داده‌ها می‌تواند با دادن اطلاعات بهتر به مدیران، به بهبود تصمیم‌گیری در امور تجاری کمک کند. در حالت ایده‌آل، این امر منجر به مزیت‌های رقابتی و افزایش درآمد و سود می‌شود.
برنامه حاکمیت داده از عناصر مختلفی تشکیل می‌شود؛ از جمله قوانین، سیاست‌ها، فرآیندها، ساختارهای سازمانی و فناوری. یکی دیگر از مولفه‌های حاکمیت داده ارائه بیانیه ماموریت، اهداف و ارزیابی میزان موفقیت یک برنامه است. در کنار این موارد، درباره مسئولیت‌ها و عملکرد قسمت‌های مختلف برنامه نیز تصمیم‌گیری خواهد شد.
چهارچوب فعالیت حاکمیت داده باید با همه اعضای داخلی سازمان به اشتراک گذاشته شود. در این صورت همه از نحوه کارکرد آن مطلع خواهند شد و از قبل می‌دانند چه روندی قرار است انجام شود.
فناوری نیز در این فرآیند نقش دارد. نرم‌افزارهای حاکمیت داده باعث می‌شوند برنامه مدیریت داده به‌صورت خودکار پیش رود. این ابزارها همیشه در چهارچوب حاکمیت داده استفاده نمی‌شوند، اما به پیشرفت این روند کمک بسیاری می‌کنند. برای مثال:
این ابزارها را می‌توان همراه با ابزارهای کیفیت داده، مدیریت فراداده و مستر داده (MDM) نیز استفاده کرد.
با پیاده‌سازی چارچوب، کسبوکارها می‌توانند به طور مؤثر داده‌های خود را به عنوان یک سرمایه مدیریت کنند، از انطباق اطمینان حاصل کنند، تصمیم‌گیری را افزایش دهند و از پتانسیل کامل داده‌های خود برای اهداف استراتژیک و عملیاتی استفاده کنند. کسب و کار‌ها به چند دلیل به یک چارچوب حاکمیت داده نیاز دارند:
مدیریت داده
چارچوب حاکمیت داده، رویکردی ساختاریافته برای مدیریت داده‌ها در سراسر سازمان ارائه می‌دهد. خط‌مشی‌ها، استاندارد‌ها و رویه‌هایی را برای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، استفاده، اشتراک‌گذاری و دفع داده‌ها تعیین می‌کند. این رویه تضمین می‌کند که داده‌ها به طور مداوم، کارآمد و ایمن در طول چرخه عمر خود مدیریت می‌شوند.
کیفیت و ثبات داده‌ها
چارچوب حاکمیت داده با تعریف قوانین و دستورالعمل‌هایی برای اعتبارسنجی، پاکسازی و استانداردسازی داده‌ها به حفظ کیفیت داده‌ها کمک می‌کند. این تضمین می‌کند که داده‌ها دقیق، کامل و سازگار هستند و تصمیم‌گیری بهتر و تجزیه و تحلیل قابل اعتماد را ممکن می‌سازد.
انطباق با مقررات
کسبوکارها در محیطی به طور فزاینده‌ای تحت نظارت، با الزاماتی مانند حفظ حریم خصوصی داده‌ها، امنیت، و مقررات خاص صنعت فعالیت می‌کنند. چارچوب حاکمیت داده تضمین می‌کند که رویه‌های داده با تعهدات قانونی و نظارتی همسو می‌شوند و خطر عدم انطباق، جریمه‌ها و آسیب به شهرت را کاهش می‌دهند.
امنیت و حریم خصوصی داده‌ها
نقض داده‌ها و دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس خطرات قابل توجهی برای مشاغل ایجاد می‌کند. چارچوب حاکمیت داده به ایجاد کنترل‌ها، خط‌مشی‌ها و رویه‌هایی برای محافظت از دارایی‌های داده و اطمینان از وجود اقدامات مناسب به داده‌ها، رمزگذاری، پوشاندن و حفظ حریم خصوصی داده کمک می‌کند.
یکپارچه‌سازی داده‌ها و قابلیت همکاری
بسیاری از سازمان‌ها نیاز به یکپارچه‌سازی داده‌ها از منابع و سیستم‌های مختلف دارند. یک چارچوب حاکمیت داده، دستورالعمل‌ها و استاندارد‌هایی را برای یکپارچه‌سازی داده‌ها، تضمین سازگاری، سازگاری و قابلیت همکاری بین مجموعه داده‌های مختلف ارائه می‌دهد. به اشتراک‌گذاری و همکاری مؤثر داده‌ها در بخش‌ها و سیستم‌ها را امکان‌پذیر می‌کند.
تصمیم‌گیری و بینش
داده‌های دقیق و قابل اعتماد برای تصمیم‌گیری آگاهانه کسبوکار حیاتی است. این چارچوب تضمین می‌کند که داده‌ها قابل اعتماد، سازگار و همسو با اهداف تجاری هستند. این تصمیم‌گیری مبتنی بر داده را تسهیل می‌کند، و کسب و کار‌ها را قادر می‌سازد تا بینش‌های معناداری را به دست آورند و مزیت رقابتی به دست آورند.
اعتماد و اطمینان ذینفعان
مشتریان، شرکا، سرمایه‌گذاران و قانونگذاران اهمیت فزاینده‌ای به شیوه‌های حاکمیت داده می‌دهند. داشتن یک چارچوب قوی نشان‌دهنده تعهد به یکپارچگی، حریم خصوصی و امنیت داده‌ها، ایجاد اعتماد و اطمینان در بین ذینفعان است.
بهینه‌سازی هزینه
شیوه‌های ناکارآمد مدیریت داده‌ها می‌تواند منجر به هدر رفتن منابع، تلاش‌های تکراری و افزایش هزینه‌های عملیاتی شود. چارچوب حاکمیت داده فرآیند‌های مرتبط با داده را ساده می‌کند، خطا‌ها و ناسازگاری‌های داده را کاهش می‌دهد و تخصیص منابع را بهینه می‌کند و در نتیجه باعث صرفه‌جویی در هزینه و بهبود کارایی می‌شود.
فرهنگ داده و همکاری
یک چارچوب حاکمیت داده، فرهنگ مبتنی بر داده را در سازمان ترویج می‌کند، همکاری، مسئولیت‌پذیری و مالکیت داده‌ها را تقویت می‌کند. این فرآیند، همکاری را تشویق می‌کند، اصطلاحات مربوط به داده‌ها را استاندارد می‌کند و به اشتراک‌گذاری دانش و انتخاب بهترین شیوه‌ها را تسهیل می‌کند.
آمادگی برای آینده
با چشم انداز داده در حال تحول، کسب و کار‌ها باید سازگار و آماده آینده باشند. چارچوب حاکمیت داده، پایه‌ای برای مقیاس‌پذیری، انعطاف‌پذیری و چابکی در مدیریت منابع داده جدید، فناوری‌ها و چالش‌های نوظهور فراهم می‌کند.
اگرچه اصطلاحات حاکمیت داده و مدیریت داده اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، تفاوت‌هایی بین این عبارت و مدیریت داده وجود دارد. حاکمیت داده به استراتژی کلی داده‌های سازمانی یک کسبوکار، ایجاد سیاست‌هایی برای استفاده مناسب، مدیریت و ذخیره‌سازی اطلاعات مربوط می‌شود. مدیران اجرایی، ذینفعان و متولیان داده مسئول ایجاد چشم انداز و چارچوب آن در سازمان هستند.
مدیریت داده شامل تاکتیک‌هایی است که برای اجرای استراتژی حاکمیت داده استفاده می‌شود، و تضمین می‌کند که داده‌ها در طول چرخه عمر آن به‌ازای هر خط‌مشی مدیریت می‌شوند. مدیریت داده همچنین شامل کیفیت و امنیت داده‌ها، مدیریت اصلی داده‌ها و پایگاه داده می‌شود.
