هر کسب و کاری برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده، باید در کنار شناخت توانایی‌ها و منابع خود، از شرایط و موقعیت بازار هم درک کاملی داشته باشد. یکی از معروف‌ترین روش‌ها برای انجام این کار، ماتریس SWOT است. شاید بپرسید منظور از ماتریس swot چیست؟
باید بگوییم این ماتریس مخفف چهار کلمهٔ کلیدی نقاط قوت (Strengths)، نقاط ضعف (Weaknesses)، فرصت‌ها (Opportunities) و تهدیدها (Threats) است. ۴ بُعد اصلی که هر کسب و کاری باید برای رشد خود، آنها را تحلیل و ارزیابی کند.
مخفف SWOT چهار کلمه strengths ،weaknesses ،opportunities و threats به معنی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها است که با استفاده از این چهار مولفه علاوه بر ارزیابی عملکرد فعلی سازمان، می‌توان به طور هوشمندانه‌ای بهترین بهره را از فرصت‌های پیش رو برده، تاثیر ضعف‌ها را به حداقل رسانده و از خود در برابر تهدیدات مراقبت نمایید. ماتریس SWOT را می‌توان به نوعی یک مربع در نظر گرفت که هر ضلع آن یکی از عناصر ذکر شده را در بر می‌گیرد.
درواقع می‌توان گفت تحلیل SWOT، یک روش برنامه ریزی استراتژیک است که برای ارزیابی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای مربوط به یک پروژه یا یک فعالیت تجاری استفاده می‌شود. بسیاری از کارشناسان و صاحبان مشاغل بر این باور هستند که، به کارگیری ماتریس SWOT را می‌توان به عنوان یک دستورالعمل فوق العاده جهت موفقیت در بازار رقابتی امروز به شمار آورد. بنابراین شرکت‌ها برای دستیابی به اهداف مالی و عملیاتی تعیین شده و همچنین ایجاد استراتژی‌هایی جهت تحقق این اهداف، تجزیه و تحلیل SWOT را به عنوان بخشی مهم در روند کلی برنامه ریزی سازمانی‌شان در نظر می‌گیرند.
ایجاد ماتریس SWOT به صورت جامع به شما در مورد عملکرد کسب‌وکار دیدگاه می‌دهد. مدیران و کارمندان ممکن است در میان انبوه کارهای روزانه شرکت گم شوند. ماتریس SWOT به افراد در درک وسیع‌تری از کسب‌وکار و موقعیت آنها در حوزه تخصصی خود می‌دهد. یکی از مزایای این ماتریس این است که در طیف وسیعی از سناریوها قابل اجرا است و فقط دورنمای کلی از شرکت نیست. از ماتریس SWOT می‌توان برای ارزیابی نقاط قوت و ضعف کمپین‌های تبلیغاتی آتی، پروژه‌های محتوایی یا تصمیم در مورد شرکت کردن یا نکردن در یک نمایشگاه تجاری استفاده کرد.
ماتریس SWOT به شما در تشخیص تهدیدها و فرصت‌های پیش روی شرکت، مواردی که کسب‌وکار شما در آن به خوبی عمل می‌کند و موارد نیازمند بهبود کمک می‌کند. علاوه بر این ایجاد ماتریس SWOT به شما در طراحی نقشه راه و جدول زمانی برای راه‌حل‌های احتمالی کمک می‌کند. این موضوع در برنامه‌ریزی بودجه، تشخیص نیازهای استخدامی و سایر برنامه‌ریزی‌های استراتژیک میان مدت و بلندمدت نقش اساسی دارد.
در ادامه به بررسی استراتژی‌هایی که حاصل تحلیل SWOT هستند می‌پردازیم.
در واقع هدف از این استراتژی (Strengths – Opportunities) این است که از فرصت های خارجی با تمرکز بر نقاط قوت شناسایی شده به بهترین شکل بهره برداری گردد.
استراتژی (Weaknesses – Opportunities) به منظور کاهش اثرات ناشی از نقاط ضعف سازمان ازفرصت های موجود استفاده می شود.
در استراتژی (Strengths – Threats) تمرکز بر این است که چه تدابیری اندیشیده شود تا به منظور غلبه (کاهش یا از بین بردن) بر تهدیدهای خارج از سازمان از نقاط قوت و توانمندی‌های سازمان استفاده نمود.
هدف (Weaknesses – Threats) این است که چه تصمیماتی اتخاذ گردد که در برابر تهدیدهای شناسایی شده، ضعف های سازمان به حداقل ممکن برسد.
در سیر شکل‌گیری ماتریس تحلیل SWOT سه مرحله تکاملی گزارش شده است که عبارتند از:
اگرچه مجموعه متغیرهای موجود در ماتریس SWOT (قوت، ضعف، فرصت و تهدید) متغیرهای جدیـدی نیستند؛ لیکن نکته بدیع این تکنیک را باید در توانایی آن در هماهنگ نمـودن و یـافتن ارتبـاط نظام مند میـان متغیرهای مزبور دانست.
هرچند بسیاری از مؤلفین حوزه برنامه‌ریزی راهبردی به لزوم بهره گیری شرکت‌ها از قوت خود برای استفاده از فرصت‌ها اعتقاد دارند امـا نبایـد معـادلات مهـم دیگـری همچـون کاسـتن از ضعف‌ها به‌منظور بهره جستن از فرصت‌ها مورد غفلت قرار گیرد. به‌هرحال یـک “ضـعف” در حقیقـت بـه مفهوم نبود “قوت” است و تلاش در جهت کاستن از ضعف می‌تواند به نوبه خـود بـه تـدوین یـک راهبـرد متمایز برای موسسه منجر شود. تکنیـک تحلیل SWOT همچنـین ابزاری برای ترغیب تصمیم گیران جهت یافتن تاکتیک‌ها و اقدامات مؤثرتر می باشد.
با اینکه در قدرتمند و سودمند بودن ابزار سوات شکی نیست منتها اگر بخواهیم واقع بین باشیم مانند هر تکنیکی محدودیت هایی نیز دارد که در زیر هم به مزیت ها و هم به معایب آن اشاره می شود.
مزیت ها:
محدودیت‌ها:
به‌طور کلی در پاسخ به سوال ماتریس SWOT چیست باید بگویم که روش SWOT می‌تواند برای ارزیابی موضوعاتی خاص مفید باشد؛ همچنین جدول SWOT کمک می‌کند تا نسبت به موضوعات مدنظرتان درک بهتری به دست آورید یا اینکه در نتیجه بررسی جدولتان، به موارد عملیاتی مفیدی برسید؛ به‌عنوان مثال در روش SWOT، ممکن است در بخش نقاط ضعف مواردی را ببینید که به‌راحتی بهبود می‌یابند؛ در نتیجه، در راستای رفع این نقاط ضعف خود در ماتریس SWOT اهداف شخصی یا تیمی‌ای را در نظر می‌گیرید تا با دستیابی به آنها ضعف‌های خود یا تیمتان را برطرف کنید.
