امروزه بسیاری از افراد، کسب و کارهای خود را به سرویس‌های ابری (Cloud) انتقال می‌دهند. سرویس‌های ابری، فضایی مجازی برای ذخیره اطلاعات هستند که صاحبان کسب و کارها می‌توانند از طریق اینترنت به اطلاعات خود دسترسی داشته باشند. یکی از انواع سرویس‌های مبتنی بر ابر، برنامه‌های SaaS (نرم‌افزار به عنوان سرویس) هستند.
در حال حاضر، بیشتر کسب و کارها از مدل SaaS برای فروش و بازاریابی محصولات استفاده می‌کنند. برنامه‌های SaaS به کسب و کارها کمک می‌کنند تا کارهای خود را با سرعت بیشتر و انعطاف‌پذیری بالایی انجام دهند. این برنامه‌ها نسبت به نرم‌افزارهای on-premises (نرم‌افزارهایی که بر روی سرور و سخت‌افزارهای یک شرکت نصب می‌شوند) هزینه نصب و نگهداری کمتری دارند. استفاده از این برنامه‌ها، تجربه مشتری را نیز به طور چشمگیری بهبود می‌بخشد.
اصطلاح SaaS مخفف عبارت Software as a Service است که به آن نرم‌افزار به عنوان سرویس گفته می‌شود. SaaSیک مدل جدید برای ارائه نرم‌افزار است که به کاربران این امکان را میدهد تا از طریق اینترنت به برنامه‌ها دسترسی داشته باشند. کاربران در این نوع مدل ارائه نرم‌افزار دیگر نیازی به نصب نرم‌افزارها به روش سنتی ندارند.
محصولات saas بر روی سرورهای متعلق به شرکت ارائه‌دهنده قرار دارند و به طور خودکار نگهداری و به‌روزرسانی می‌کنند. مشتریان می‌توانند از طریق اینترنت به این برنامه‌ها دسترسی داشته باشند و از آن‌ها استفاده کنند.
بدون شک، SaaS تحول بزرگی در ارائه نرم‌افزار ایجاد کرده است. در گذشته، استفاده و نصب برنامه‌های on-premises برای کسب و کارها دشوار بود. این برنامه‌ها به سختی نصب می‌شدند و کارکنان زمان زیادی را برای یادگیری آن‌ها سپری می‌کردند. بنابراین، نصب و استفاده از نرم‌افزارهای on-premises هفته‌ها طول می‌کشید. استفاده از برنامه‌های saas این مشکلات را بسیار کمتر کرده است. بسیاری از کسب و کارها به این علت، محصولات SaaSرا انتخاب می‌کنند.
برخی از ارائه‌دهندگان نرم‌افزارهای on-premises، محصولات SaaS نیز تولید می‌کنند و برای جذب کسب و کارهای SaaS مبالغ زیادی را به آن‌ها پیشنهاد می‌دهند. به طور مثال، oracle با ۵۳۲ میلیون دلار، Opower را خریداری کرده است.
مخفف MRR: که Monthly Recurring Revenue است به معنای درآمد مکرر ماهانه است و هر ماه رشد چرخه کسب و کار ماهانه را نشان میدهد.
مخفف ARR: که Annual Recurring Revenue و به معنای درآمد دوره ای سالیانه می‌باشد که تفاوت آن با MRR این است که MRR درآمد دوره ای و ماهانه را نشان می‌داد و ARR درآمد سالانه.
مخفف APRU: که Average Revenue Per User است نشان دهنده درآمد متوسط است. درواقع اگر ARPU پایین باشد نشان دهنده این است که با مشتریان کوچک کار شده است نه با شرکت ها. هدف هر شرکت بالا بردن ARPU تا جایی که امکان دارد و بدون از دست دادن مشتریان است.
چرخه مشتری: میزان از دست دادن مشتری است. درواقع به محاسبه تعداد مشتریانی که از دست داده شده در برار تعداد مشتریان فعال در ماه گذشته می‌پردازد که با ضریب 100 محاسبه می‌شود و در واقع شرکت ها مایل هستند که تا آنجا که ممکن است این رقم را کاهش دهند.
چرخه درآمد: میزان از دست دادن سود است. درواقع کاهش MRR به دلیل کنسل کردن یا لغو خرید مشتریان که با ضریب 100 محاسبه می‌شود.
مخفف LTV: که Lifetime Value و به معنای ارزش طول عمر است. درواقع مفهوم آن این است که یک مشتری به طور میانگین چقدر برای شما سوددهی داشته است. محاسبه آن اینگونه است که APRU تقسیم بر چرخه مشتری می‌گردد.
مخفف CAC: که Customer Acquisition Cost و به معنای هزینه خرید مشتری است. به عبارت دیگر به این معنا است که برای دریافت یک مشتری چقدر هزینه می‌شود. این هزینه ها می‌تواند شامل هزینه های استخدام کارمندان فروش، هزینه های بازاریابی، تمام انواع تبلیغات و غیره باشد.
بعد از اینکه فهمیدیم SaaS چیست؟ حال می‌خواهیم درباره مزایای آن بدانیم. از آنجا که SaaS مزایای ذاتی زیادی دارد، امروزه از محبوبیت خوبی برخوردار شده است. مزیت‌های آن در ادامه آورده شده‌اند:
از آنجا که نرم‌افزار روی سرور قرار دارد، نسخه آن می‌تواند به‌صورت مرکزی بروز شود. درست برخلاف مدل سنتی که در آن، نرم‌افزار باید در هر ماشین (به‌صورت جداگانه) ارتقا می‌یافت. به بیان دیگر، SaaS می‌تواند به سادگی و در تمام زمان‌ها، جدیدترین نسخه نرم‌افزار را داشته باشد.
چون نرم‌افزار روی سرور اجرا می‌شود، دیگر نیاز نیست که کامپیوترهای شخصی سخت‌افزارهای خود را ارتقا دهند. همچنین دیگری مشکلی با رعایت نکردن حداقل مشخصات وجود ندارد.
با مدل اشتراک، هزینه‌های خرید برای کسب و کارها کمتر می‌شود. به‌علاوه، کاربران می‌توانند بر حسب نیاز به‌صورت ماهانه اضافه شوند، بنابراین کسب و کار می‌تواند برحسب نیاز گسترش پیدا کند.
از آنجا که نرم‌افزار نیازی به نصب و پیکربندی در دستگاه‌های شخصی ندارد، استقرار با استفاده از SaaS می‌تواند بسیار سریعتر انجام شود.
دسترسی به SaaS تنها به یک مرورگر وب و یک اتصال اینترنت نیاز دارد؛ بنابراین کاربران می‌توانند از هر کجای دنیا در آن لاگین کنند. همچنین، داده‌های کاربر در کلود (ابر) ذخیره می‌شود و محدود به کامپیوتر شخصی کاربر نیست. این ویژگی، همکاری با دیگر کاربرها را ساده‌تر می‌کند.
علی‌رغم مزایای ذاتی SaaS، این سرویس معایبی نیز دارد. برخی از معایب در ادامه آورده شده‌اند:
در مورد داده‌های حساس مانند داده‌های بخش حقوقی یا داده‌های سلامت، می‌توان گفت که این داده‌های حساس در نهایت خارج از سرور شرکت ذخیره می‌شوند. در نتیجه، مشکلات مدیریت دسترسی، حریم خصوصی و امنیت افزایش پیدا می‌کند.
در حالت کلی، در مدل سنتی به نسبت مدل SaaS، انتخاب‌های بیشتری برای نرم‌افزار وجود داشت. اگرچه این حالت در طول زمان فرق می‌کند و امری ثابت نیست، اما همچنان افراد کمتری در بخش SaaS حضور دارند.
در حالی که اطمینان از اینکه کاربران آخرین نسخه از نرم‌افزار را دارند، برای SaaS یک مزیت محسوب می‌شود، زمان‌هایی وجود دارد که به دلایل مختلف مانند نیازمندی‌ها در زمان تحصیل کاربران، یکپارچه‌سازی با دیگر سخت‌افزارها یا نرم‌افزارها یا ویژگی‌های مأموریتی مهم و خاصی که مختص به یک نسخهی خاص است، شرکت ترجیح میدهد که همچنان از نسخه قبلی نرم افزار استفاده کند. البته این کار در SaaS امکان‌پذیر نیست چون به‌صورت دائمی نرم‌افزار مورد استفاده تمام کاربران به آخرین نسخه ارتقا پیدا می‌کند.
برای استفاده از برنامه SaaS، کاربر باید به اینترنت وصل باشد. البته، در آن زمان‌هایی که کاربران به اینترنت متصل نیستند، برای مثال در زمانی که با هواپیما در حال مسافرت هستند (امروز در بیشتر پروازها، اینترنت وای-فای ارائه می‌شود) یا زمانی که اینترنت در محل کار کند می‌شود، SaaS نیز در دسترس نخواهد بود.
بسته به‌سرعت اتصال اینترنت شما و دیگر منابع مورد نیاز، SaaS ممکن است با سرعت کمتری به نسبت اجرای نرم‌افزار به‌صورت محلی عمل کند.
با SaaS در مقایسه با نرم‌افزار سنتی، امکان کمتری برای یکپارچه‌سازی نرم‌افزار با دیگر برنامه‌ها وجود دارد.
برای بسیاری از شرکت‌ها، مزیت‌های SaaS از معایب آن مهم‌تر هستند و روندی وجود دارد که در آن نرم‌افزارهای بیشتری از طریق SaaS و با مدل محاسبات ابری (بدون میزبانی محلی) اجرا می‌شوند. بازار SaaS در حال گسترش است در حالی که اینترنت این امکان را ایجاد کرده است، SaaS به‌سختی یک پدیده جدید محسوب می‌شود و منشأ آن به دهه 1960 در IBM و دیگر سازمان‌هایی برمی‌گردد که از پکیج‌های نرم‌افزاری توزیع شده برای اتصال کاربران به main frame (کامپیوترهای بزرگ) استفاده می‌کردند تا ابزار محاسباتی را برای آن‌ها فراهم کنند.
در دهه 1990 با گسترش اینترنت، SaaS در شرکت‌ها و برای کارکنان قرار داده شد تا آن‌ها بتوانند به منابع شرکت مانند نرم‌افزارهایی که در سرور مرکزی شرکت قرار دارد، دسترسی داشته باشند. در فضای مصرف‌کننده نیز، SaaS با نرم افزارهای مشهوری مانند ایمیل و سرویس‌های اشتراک تصویر قرار داده شد. به عنوان مثال، بیشتر کسب و کارها در دو دهه گذشته برای نیازهای تولیدی خود از مجموعه مایکروسافت آفیس استفاده می کردند (از وُرد برای پردازش کلمه و از outlook برای ایمیل و تقویم). در آن روزها آفیس یک استاندارد غیر رسمی در دنیای کسب وکار شده بود.
امروزه، شرکت‌ها از مدل نصب کردن برنامه‌ها فاصله گرفته‌اند چون نیازهای پایه کسب و کار می‌تواند توسط SaaS برآورده شود. یک انتخاب معروف در انواع اشتراک آفیس، آفیس 365 است که طرح ضروری آن از 5 دلار (4 پوند) در ماه برای اشتراک سالانه شروع می‌شود که شامل Exchange و OneDrive است.
به‌علاوه، آفیس 365 نسخه کامل‌تری است که برای کسب و کار وجود دارد و در طرح یک ساله، به ازای هر ماه 8.25 دلار (6 پوند) هزینه اشتراک دارد و شامل کل مجموعه می‌شود. از آنجا که این برنامه‌های پایه‌ای آفیس، اصولی برای کسب و کارها در سراسر جهان شده‌اند، در این بخش همچنان رقابت وجود دارد. دیگر مجموعه محصولات آفیس SaaS شامل G Suite گوگل و Zoho One است که بیش از 40 برنامه کسب و کار یکپارچه در پکیج خود دارد.
مدیران آینده
