کافئین یک ماده شیمیایی موجود در برخی از گیاهان است که به عنوان محرک سیستم عصبی مرکزی در انسان و دیگر حیوانات عمل می‌کند. گیاهانی مانند قهوه، چای، کاکائو و برخی نوشیدنی‌ها از جمله منابع اصلی کافئین هستند.
ای ماده با افزایش فعالیت سیستم عصبی مرکزی، افزایش تمرکز و هوشیاری، کاهش احساس خستگی و افزایش انرژی فیزیکی مرتبط است. به همین دلیل، بسیاری از افراد از مصرف محصولات حاوی کافئین به عنوان یک راه برای افزایش تنش و تمرکز استفاده می‌کنند. با این حال، در مواردی افرادی که حساسیت به این ماده دارند یا مصرف زیاد آن باعث مشکلات جسمی یا روانی می‌شود، بهتر است مصرف آن را محدود کنند یا از آن خودداری کنند.
باریستاهای حرفه ای با آموزش باریستایی که می بینند تشخیص می دهند که در کافه و رستوران ها چه مقدار کافئین برای مشتری سرو کنند تا برای وی ضرر نداشته باشد، حتی در برخی از کافه های بسیار معتبر و حرفه ای قبل از سرو از مشتری اطلاعاتی راجب بیماری هایش میگیرند تا مبادا نوشیدنی سرو نکنند که موجب ضرر به مشتری شود.
افزایش هوشیاری: می‌تواند تمرکز و هوشیاری را افزایش دهد، که ممکن است در بهبود عملکرد ذهنی و افزایش توانایی حل مسائل مفید باشد.
کاهش خستگی: معمولاً باعث افزایش انرژی و کاهش احساس خستگی می‌شود.
تحریک سیستم عصبی:با افزایش فعالیت سیستم عصبی مرکزی، می‌تواند بر روی افراد تأثیر تحریکی داشته باشد و انرژی فیزیکی را افزایش دهد.
بهبود عملکرد ورزشی:ممکن است بهبود عملکرد ورزشی را تسریع بخشد و توانایی استقامتی را افزایش دهد.
ضد افسردگی: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مقدار معقول ممکن است به عنوان یک مهارکننده خفیف افسردگی عمل کند.
هرچند که این فواید وجود دارد، اما مصرف باید با اندازه‌گیری و احتیاط انجام شود، زیرا ممکن است برخی افراد به طور حساسیت زیادی به آن واکنش نشان دهند یا مشکلات جانبی داشته باشند. همچنین، در مواردی مصرف زیاد کافئین ممکن است باعث اختلالات خواب یا افزایش استرس شود.
اختلالات خواب: مصرف زیاد کافئین ممکن است باعث مشکلات خواب شود، از جمله دشواری در خواب آمدن، اختلال در ساعات خواب و کاهش کیفیت خواب.
فزایش استرس: برخی افراد ممکن است به کمک کافئین برای مدیریت استرس و افزایش انرژی تکیه کنند، اما مصرف زیاد ممکن است باعث افزایش استرس و اضطراب شود.
اختلالات گوارشی: برخی افراد حساسیت دارند و مصرف آن می‌تواند باعث مشکلات گوارشی مانند سوزش معده یا اختلالات دستگاه گوارش شود.
افزایش ضربان قلب و فشار خون: ممکن است باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون شود، که برای برخی افراد مشکل ساز می‌شود، به ویژه در صورت مصرف زیاد.
وابستگی: مصرف مداوم ممکن است به وابستگی منجر شود، و افراد ممکن است برای حفظ هوشیاری و انرژی به میزان بیشتری نیاز داشته باشند.
تأثیرات منفی بر برخی شرایط پزشکی: برخی از شرایط پزشکی مانند اختلالات قلبی، مشکلات خواب، مشکلات گوارشی و اضطراب ممکن است تتشدید شوند.
تفاوت کافئین موجود در قهوه و چای از لحاظ مقدار و اثرات ممکن است متفاوت باشد. در زیر به برخی این تفاوت‌ها اشاره می‌شود:
مقدار کافئین
قهوه: مقدار در قهوه معمولاً بیشتر از چای است. میزان دقیق آن وابسته به نوع قهوه و روش آماده‌سازی آن می‌باشد.
چای: مقدار کافئین در چای کمتر از قهوه است. چای سبز معمولاً کمترین میزان کافئین را دارد ولی چای سیاه ممکن است مقدار کمی بیشتر داشته باشد.
استخراج کافئین
قهوه: در قهوه به صورت قوی‌تری استخراج می‌شود و این استخراج معمولاً با استفاده از آب داغ انجام می‌شود.
چای: استخراج از دانه‌های چای ملایم‌تر است و معمولاً با استفاده از آب گرم صورت می‌گیرد.
اثرات طعمی
قهوه: در قهوه ممکن است به عنوان یک عامل تعیین‌کننده طعم باشد و برخی افراد ممکن است از طعم تلخ در قهوه لذت ببرند.
چای: در چای، تاثیر کمتری بر طعم دارد و بسیاری از انواع چای دارای طعم‌ها و روایح متنوعی هستند.
توجه داشته باشید که تأثیرات بر هر فرد ممکن است متفاوت باشد و وابسته به حساسیت شخصی و میزان مصرف متغیر باشد. همچنین، عوامل دیگری مانند زمان آماده‌سازی نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند.
آثار جانبی
قهوه: مصرف زیاد قهوه ممکن است باعث افزایش ضربان قلب، افزایش استرس، و اختلال در خواب شود. همچنین، ممکن است برخی افراد به مصرف زیاد قهوه حساسیت نشان دهند و مشکلات گوارشی یا عصبی را تجربه کنند.
چای: چای معمولاً کمترین میزان اثرات جانبی کافئین را دارد. افراد حساس به کافئین ممکن است در مصرف چای کمتر از مصرف قهوه مشکلات کمتری داشته باشند.
میزان آنتی‌اکسیدان‌ها
قهوه: قهوه می‌تواند مقداری از آنتی‌اکسیدان‌ها را فراهم کند، اما مقدار آنتی‌اکسیدان‌های موجود در قهوه کمتر از چای سبز است.
چای: چای سبز یک منبع خوب از آنتی‌اکسیدان‌ها است و مصرف آن ممکن است به سلامتی قلب و سایر فواید سلامتی کمک کند.
بدن انسان نیازی به این ماده خاصی ندارد و این یک ماده محرک اختیاری است. با این حال، بسیاری از افراد در طول روز به کافئین مراجعه می‌کنند تا از اثرات تحریکی آن بر سیستم عصبی مرکزی بهره‌مند شوند. زمان‌هایی که ممکن است بدن به کافئین نیاز داشته باشد شامل موارد زیر می‌شود:
مهم است که مصرف کافئین را در حد معقول نگه دارید و از آن به میزان متعارف استفاده کنید تا از مشکلات جانبی یا اعتیاد جلوگیری شود. همچنین، افراد با مشکلات خواب یا حساسیت به کافئین باید مصرف آن را کاهش دهند یا از آن خودداری کنند.
