عمر خرما در نواحی گرمسیر بین 80 تا120 سال و در نواحی نیمه سردسیر بین150 تا 200سال است. نخل خرما از گیاهانی است که کشت آن در قدیم در مناطق جنوبی کشور متداول بوده است. خرما دارای کاربردهای زیادی در صنایع غذایی از جمله: تهیه نان و کیک، شیرین کننده طبیعی در فرمولاسیون مواد غذایی مانند شربت میوه و بستنی دارد. دارای مصارف دارویی و طبی از قبیل تولید سرکه، الکل و اسید می باشد. خرما از نظر پزشکی باارزش است. آرام بخش و محرک قلب است و از فراموشی جلوگیری می کند. خرما میوه ای بهشتی و بسیار مقوی و پرانرژی است که دارای مواد معدنی مختلف مانند پتاسیم، آهن، روی، منگنز و ویتامین های A، B و E را دارا است. همچنین؛ دارای ویتامین های D و C می باشد و برای سلامت پوست مفید است. خرما دارای فوایدی همچون: کاهش کلسترول، افزایش سطح انرژی، سلامت استخوان ها، درمان یبوست، اختلالات روده، مشکلات قلبی، کم خونی و اختلالات جنسی می باشد.همچنین؛ حاوی قندهای طبیعی مانند فروکتوز، گلوکوز و سقز است که همه آنها باعث تقویت انرژی و افزایش وزن می شوند.
خرمای مرداسنگ یکی از معروف ترین خرماهای استان کرمان می باشد و در مناطق جنوبی استان کرمان (شهرستان جیرفت، عنبرآباد، شهرستان کهنوج) و استان هرمزگان، بم، جاسک، میناب و بوشهر نیز کاشته می شود. این خرما که به اشتباه با نام خرمای مرداب سنگی نیز جستجو می شود، خرمایی لذیذ و کمیاب است. به دلیل کم بودن مقدار تولید این خرما، بیشتر مصرف آن در نواحی کرمان و جنوب کشور است. این خرما بافتی گوشتی و نرم داشته و بسیار خوش خوراک است.
خرمای شاهانی بندرعباس، محبوب ترین انواع خرمای کشت شده در ایران است که به شهرت جهانی رسیده و جزو اقلام صادراتی محسوب می شود و جایگاه ویژه ای دارد. نخل این درخت در شهرهای مختلفی دیده می شود اما خواستگاه اصلی آن را باید استان فارس و به خصوص شهر جهرم برشمرد. خرمای شاهانی به نام شاونی در میناب، یا شونی در جهرم و فیروزآباد و به نام خورک شانی در شهرهای جنوبی مانند بندرعباس و حاجی آباد شناخته می شود. به علت رطوبت موجود در آن به عنوان خرمای تر شناخته شده و از آن می توان جهت تهیه انواع شیره و خمیر خرما استفاده کرد. دارای طعم و رنگ مطبوعی است به همین دلیل طرفداران بیشماری دارد.
خرمای مضافتی به دلیل رطوبت زیادش به عنوان خرمای تر شناخته می شود. این خرما که نوع مرغوب آن رنگ سیاهی دارد، دارای بافتی نرم و شیره دار است. مضافتی از خوشمزه ترین نوع خرما در جهان است. خرمای مضافتی در جیرفت، عنبراباد، بم و شهرستان سراوان کشت می شود. خرمای مضافتی مناطق جیرفت وسراوان نسبت به رطب بم ظاهر بورتری دارد و با این تفاوت از خرمای شهرهای مختلف قابل تشخیص است.
خرمای پیارم بیشتر در استان هرمزگان، خاص منطقه حاجی آباد و همچنین در مناطق کوهستانی شهر بوشهر نیز کاشته می شود. این خرمای گوشتی از نوع خشک و دیررس است. محصولی که بازار خرید و فروش عمده خرما را داغتر از پیش کرده است. این خرما در بازارهای جهانی پرفروش می باشد و به علت شکل و طعم منحصر به فردی که دارد به شکلات خرما معروف است. خرمای پیارم دارای پروتیین و مواد معدنی می باشد و دارای قند فروکتوز بوده که خوشبختانه ضرر چندانی برای بدن ندارد و مصرف این خرما برای افراد مبتلا به دیابت مشکلی ندارد.
بازار خرمای آل مهتری در سراسر ایران رواج دارد، این خرما بومی استان هرمزگان است و به تعداد کمی در استان کرمان نیز کشت می شود. خرمای آل مهتری از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است و سهم خوبی را در بازار به خود اختصاص داده است. این خرما، تر و زودرس می باشد که رنگ زرد مایل به قهوه ای روشن دارد، اندازه آن نسبتا کوچک و کشیده است که بیشتر حجم آن را هسته تشکیل می دهد. خرمای آل مهتری دارای مقدار زیادی آهن است و برای درمان کم خونی داروی مفیدی می باشد. دارای ویتامین های مختلف گروه ب و ث می باشد که می تواند از اصلی ترین فواید این خرما باشد.
این خرما در بهبهان خوزستان و بوشهر به بار می آید. این خرما در کوهپایه ها نیز رشد می کند به همین دلیل در کوهپایه های زاگرس مانند: شهر جم، عسلویه، فیروزآباد، قیروکازرون، کنگان، فراشبند و برخی دیگر از روستاهای این منطقه کشت می شود. خرمای خاصویی اندازه کوچک و شکل بامیه گونه دارد. چون طول عمر این خرما زیاد است می توان آن را به مدت طولانی نگهداری کرد. هسته این خرما بر خلاف اکثر خرماهای دیگر مانند کبکاب، پیارم و مضافتی از گوشت جدا است.
این خرما که نام های دیگر آن قنطار یا قندی است دارای هسته ای کوچک است که میزان چسبندگی کمی به خرما دارد و دارای ظاهری چروکیده می باشد. خرمای گنتار در استان خوزستان (شادگان، خرمشهر، آبادان، اهواز و بهبهان)، برازجان، اهرم، کازرون، حاجی آباد و داراب کشت می شود. در حاجی آباد این خرما را به شکل نیمه خشک مصرف می کنند. رنگ این خرما متمایل به قهوه ای است و خرمایی از گونه نیمه خشک می باشد که به خاطر بافت آن می توان آن را به مدت طولانی نگهداری کرد.
خرمای استعمران را با نام خرما سایر هم می شناسند این خرما در غرب خوزستان و منطقه بوشهر کشت می شود. میزان قند این خرما در بین دیگر خرماها بیشتر است بنابراین برای افراد لاغر و ورزشکار مناسب است این خرمای نیمه خشک به دلیل حجم آب کمی که دارا است بهترین گزینه جهت صادرات می باشد وهمچنین آن را به عنوان سوغاتی نیز استفاده می کنند. رنگ این خرما، فهوه ای تیره گاها متمایل به سیاه و قرمز می باشد.
نخلستان های اصلی آن در سیستان و بلوچستان است که از معروف ترین خرمای تولیدی در این استان می باشد، این خرما در بوشهر نیز برداشت می شود. خرمای ربی از ارزش غذایی بالایی برخوردار است چون دارای قند طبیعی است، مناسب افرادی که دچار دیابت هستند می باشد و جایگزین مناسبی برای قند است. رنگ این خرما قرمز و متمایل به سیاه و دارای پوستی نازک و شفاف است. چون این خرما دارای رطوبت کمی است ماندگاری بالایی دارد.
این خرما در استان بوشهر می باشد، جزو خرماهای صادراتی است و از معروف ترین و پرفروش ترین سوغاتی های بوشهر می باشد. رنگ آن قهوه ای تیره می باشد، هسته بیضی آن به چسبندگی زیادی که به میوه دارد قابل شناسایی است. مصرف این خرما انرژی لازم را در طول روز برای بدن تامین می کند. مصرف این خرما برای افراد دیابتی مضر نیست. این خرما دارای خواص ضدسرطان، بهبود بینایی، شنوایی، درمان کمردرد و... می باشد.
خرمای کروت: در استان کرمان، خرمای کلوته: در جیرفت، عنبرآباد، بم و شهرستان سراوان، خرمای الینگی: نیک شهر در استان سیستان و بلوچستان، خرمای هلیله ای: در بوشهر، جیرفت، عنبرآباد، کهنوج، بم و نرماشیر خرمای
عمده اقلام خرمای فارس شاهانی، زاهدی (قصب)، کبکاب، پیارم، خاصویی، استعمران، برحی، دیری، گنتار، مجول، پنجه عروس، هلیله
قسب (زاهدی)، کبکاب، حاج باقری، بریمی، برهی، شکر، صمرون، حلو، سیسی، سروری، خشن خار، استک سرخو، زندنی، خاصویی، مرسو، بیرمی، جمادی، شهابی، تی رس، کندی، لش، خنیزی، سمیلی، پنبه، گنتار، خضروی، شیخ عالی، ده دارب، اهرمی، زامردو، خاور، مکتی، خاویزی، مصلی، شاخونی، غصاب، جوزی،هلیله ای، ردستی.
خرمای پیارم، مرداسنگ، هلیلی، مضافتی، خاصویی، خنیزی، زرک، کلک سرخ،کریته،شاهانی
برحی(گرد و ریز با شیرینی کمتری نسبت به ارقام دیگر)، لیلویی، دیری، اشکر، بریم، بلیانی، سویدانی، شکر، هداک،زاهدی، حلاوی، هداک، دگل زرد، استعمران(سعمرون)، بنت السب، خضراوی، بوبکی، مشتوم، چبچاب، عموبحری، جهرمی، هدل، خصاب، حساوی، اسحاق، گنتار، جوزی، دگل سرخ، فرسی،حمراوی، کبکاب(بسیار شیرین و ظاهری شیشه ای دارد).
در بم و نرماشیر: کروت، مضافتی، قندشکن(سنگ شکن)، ربی، هلیله ای، خریک
در جیرفت و عنبرآباد: خرمای مضافتی عالی مهتری، شکری(این دو از زودرس ترین گونه های خرما هستند که بیشتر مصرف محلی دارند)، مرداسنگ (تنها خرمای طبع سرد دنیا)، خنیزی، شاهانی، زاهدی، ربی، نگار(میوه هایی بسیار کشیده دارد)، کلوته(کلیته)، هلیلی،روغنی،خضراوی، قربانی، گاردیال، آجیلی
