سلام. این متن را برای چالش کتابخوانی مهر ۱۴۰۲ طاقچه می نویسم. کتابی که معرفی می کنم کتاب تسلی‌بخشی های فلسفه نوشته آلن دو باتن و ترجمه عرفان ثابتی است. اول برویم سراغ بررسی ترجمه؛ ترجمه کتاب بسیار عالی و روان است و اگر دشواری ترجمه متن های فلسفی را در نظر بگیریم جدا باید به مترجم کتاب خسته نباشید و خدا قوت گفت و توانمندی و تسلط ایشان را به زبان مبدا ستود.
و اما خود کتاب: همانطور که از اسمش بر می آید موضوع کتاب در مورد پیدا کردن تز ها و مفاهیمی از دریای بی کران فلسفه است که به ما کمک می کند در دشواری های مختلف زندگی خاطر خود را تسلی دهیم و از فکر و خیال و ناراحتی بیش از حد بپرهیزیم. کتاب هر فصل خود را به یک نا امنی روانی(عدم محبوبیت اجتماعی، عشق، کم پولی و...) اختصاص داده و برای توصیف راه های حفظ آرامش روانی و حل مسئله، در مورد یک فیلسوف ، ابتدا زندگی نامه و سپس عقایدش، صحبت می کند. فیلسوفان شهیری مانند نیچه، سقراط، اپیکور و شوپنهاور از جمله فلاسفه ای هستند که نویسنده برای پند دادن به افرادی که در زندگی شخصی و اجتماعی دچار مشکل هستند، از زندگی نامه و تز هایشان مثال می زند تا نشان بدهد برای دیدن نیمه پر لیوان راه های زیادی وجود دارد. البته لازم به ذکر است که هم شرح زندگی و هم شرح نظریات این فلاسفه غالبا با قلم و تفسیر خود نویسنده است و از گفتار مستقیم فیلسوف صرفا به حالت نقل قول و به شکل موردی استفاده می شود. معمولا دو حالت در مورد رابطه فیلسوف موردنظر با مشکل بیان شده در هر فصل وجود دارد؛ یا خود فیلسوف مبتلا به آن مشکل بوده(مثلا شوپنهاور در مورد عشق) یا در مورد آن مشکل اندیشیده و به نتایجی رسیده است(مثل اپیکور در مورد کم پولی). یا شاید هم ترکیبی از هر دو(مثلا در مورد سقراط). ترکیب داستان گویی و پیشنهادات کاربردی جذابیت بسیار زیادی به این کتاب بخشیده است که آن را برای عموم مردم قابل استفاده می کند. ویژگی ای که شاید در آثار کلاسیک فلسفی قابل دیدن نباشد
همانطور که در خط آخر پاراگراف قبلی گفتم، فلسفه همواره متهم بوده که دانشی دشوار، مرموز، نخبه گرا و غیرقابل دسترس برای مردم عادی است. مثلا در میان کتاب دوستان غیرآکادمیک تاریخ خوان و روانشناسی خوان و بیزینس خوان و شعرخوان زیاد داریم، ولی تعداد فلسفه خوان ها(که به صورت غیرآکادمیک و صرفا برای علاقه فلسفه می خوانند) به طرز معنی داری کمتر است. انگار که حتی اسم فلسفه برای عده ای مردم ترسناک است، انگار یک قلعه خوفناک گوتیک در عمق یک جنگل تاریک است که فقط افراد خاصی اجازه ورود به آن را دارند. خوشبختانه تعداد زیادی از متخصصین فلسفه، رسالت خود را در آشتی دادن جامعه و فلسفه و معرفی هرچه بیشتر این رشته به مردم عادی تعریف کرده اند. آلن دو باتن، نویسنده کتاب مورد بحث هم از این جنس است. او ابدا موضوع این کتاب را به صورت اتفاقی انتخاب نکرده است. او به نظر من همزمان چند استراتژی را دنبال می کند؛ از یک سو با آوردن تکه ای از زندگی نامه آنها می خواهد به خوانندگان نشان دهد فیلسوفان برخلاف آنچه جا افتاده افرادی عجیب و غریب نبودند، مثل ما انسانهای عادی بودند، مثل ما عاشق می شدند، مثل ما دوستانی داشتند، مثل ما درگیر خانه و زندگی و معیشت خود بودند. تنها تفاوتشان این بود که در مواردی اندیشه می کردند و اندیشه هایشان را ثبت و نشر می کردند. او همچنین اندیشه های فیلسوفان را با نهایت روانی و ایجاز توضیح می دهد تا نشان دهد اندیشه های فیلسوفان هم در جنس خود چندان از اندیشه هایی که افراد عادی هم گهگداری به ذهنشان می رسد متفاوت نبود، اگرچه کمی عمیق تر بود. و نهایتا این دو را به کار می بندد تا به مسائل و مشکلاتی که اکثر انسانها در روزمره خود با آن مواجهند پاسخ دهد، که نشان دهد برخلاف تصور عامه فلسفه دانشی کاملا انتزاعی و غیر کاربردی نیست و چه بسا عکس آن صادق است: فلاسفه انسانهایی مثل همه ما بودند که به مسائل و مشکلات درونی و بیرونی شان حساس بودند و سعی می کردند با اندیشه ورزی و نقادی پاسخ ها و راه حل هایی برای آن ها بیابند. آنها نه عجیب و غریب بودند نه دیوانگان جامعه ستیز که بعضا در فیلم ها از آنان نشان داده می شود. تلاش برای توضیح مفاهیم فلسفی به زبان ساده قبلا در کتابهای زیادی انجام شده ولی من تا الان این تلاش زیبا در آشتی دادن فلسفه و فرهنگ عامه را در کتاب دیگری ندیده بودم؛ و این دلیلی است تا خواندن این کتاب را به علاقه مندان ورود به دنیای فلسفه که هنوز پا پیش نگذاشته اند توصیه کنم
