به جرات می توانم بگویم همه ی ایرانی ها تا به حال بارها گوششان کلماتی مانند رادیولوژیست، اورولوژیست، فیزیوتراپیست، اورتوپدیست، کاردیولوژیست، نوررولوژیست و حتی اپتومتریست شنیده است. بله گوشتان راه را به درستی رفته است چون بارها مجبور به مراجعه به این مراکز شده اید. همه ی اینها در هر کجای دنیا به همراه کنزیولوژیست تخصص های گروه پزشکی هستند. اما با اطمینان خیلی بیشتر می توانم بگویم که هرچه قدر که گوش مردم ما با تخصص های نامبرده آشنا است، با کینزیولوژی غریبه ترین است و تا بحال حتی همچین واژه ای نشنیده اند.
حرکت‌شناسی یا همان کینِزیولوژی (به انگلیسی: Kinesiology ) عبارت است از علم شناخت و بررسی حرکات و همچنین علل آن در موجودات زنده (به ویژه انسان) به طوری که به بازتوانی بیمار از لحاظ فیزیولوژیکی، آناتومیکی، حرکتی، پاتولوژیکی، بیومکانیکی و نروسایکولوژیکی از طریق مانیتور کردن ساختاری و عملکردی الگوهای حرکتی فرد کمک می کند. در حالی که در هر کجای دنیا متخصصین این حوزه از تحصیلات پایه علوم ورزشی در دانشکده های پزشکی شروع کرده و تا مقاطع بالاتر در حوزه ی سلامت چه آموزش و چه کیلینیکال (بیمارستان) نقش اصلی را ایفا می کنند، این تخصص حدودا بیست سالی است که به شکل حیرت آوری جایی در نظام پزشکی ما ندارد و عواقب آن در نسخه نویسی حرکتی و درمان به شدت بی پایه و غلط پزشکان حوزه ی اورتپدی، پزشکی ورزشی و فیزیوتراپی ظاهر می شود. طبیعتا در اکثر مواقع برای کوچکترین و خفیف ترین مشکلات ساختاری و عضلانی تا آسیب های مفصلی قادر به تشخیص صحیح و نسخه نویسی حرکتی درمانی جبرانی نیستند چون تخصص آنها در حیطه مربوطه نیست. بنابراین متاسفانه اینگونه بیماران پس از ارجاع به متخصصین مختلف و انجام تست های مختلف هزینه بر و تهاجمی طی سالها، هیچگاه طمع بهبودی را نخواهند چشید، غافل از اینکه مشکل آنها می توانست با سادترین راه کارها زیر نظر متخصص علوم حرکت پایان یابد. درک این موضوع و سندیت این ادعا به سادگی با نگاه آماری به مشکلات مشابه بیماران و چگونگی درمان آنها زیر نظر متخصص علوم حرکات در کشورهای دیگر قابل وصول است.
متاسفانه اما بخش دردناک تر ماجرا طی سال‌های نه چندان زیاد فعالیت اینجانب در حوزه ی آکادمیک و کلینیکال، این است که بارها انجمن های اورتپدی و فیزیوتراپی با ارسال نامه های مکرر بدون ارائه ی کوچکترین رفرنس به نظام پزشکی خواستار عدم فعالیت یا دخالت دوستانم در حوزه ی درمان و ریکاوری شدند جایی که برای تخصص ما هست. خب علم تمرین بسیار اختصاصی است بخصوص وقتی برای بیمار نسخه نویسی می شود. هر برنامه ی حرکتی باید مختص هر بیمار نسخه نویسی شود و فقط برای همان فرد کارایی دارد. به طوری یک حرکت می تواند برای یک کیس مفید اما برای دیگری مضر باشد. اینکه متخصصین نظام پزشکی ما به میلیون ها بیمار فقط یک جمله ی طلایی نسخه کند " پیاده روی کنید کوه برید یا دو حرکت پایه زانو " نه تنها قابل قبول نیست بلکه به همان اندازه خام، مضحک و غیر عقلانی است که به افراد بیمار با هر نوع از بیماری فقط بگوییم قرص بخورند نه نوع اش و نه دوزش فرقی نداشته باشد فقط اسمش قرص باشد. در جایی که ما باید الگوی حرکتی و ساختار هر بیمار را مانیتور کنیم و به طور موضعی برای مشکل وی پروتکل های درمانی جبرانی تدوین کنیم با درنظر گرفتن اصول تمرین و حرکت درمانی از میان مدل تمرینی مختلف، سیستم انرژی درگیر مختلف، شدت های آستانه ی مورد نیاز مختلف، الگوی حرکتی جبرانی مختلف، زوایای حرکتی در صفحات مختلف بدن، دامنه ی مورد نیاز مختلف، عملکردها و تنش های عضلانی مهارت مختلف، آستانه های درد، کرامپ ها، کشیدگی ها و پارگی های مختلف عصب عصلانی مختلف، مسیر ریکاوری و درمان بیمار را در هنگام حرکت موضع تشخیص و انتخاب کنیم.
این که کشور ما چقدر دوستار رو به عقب رفتن است بماند..... اینکه حق قانونی فارغ التحصیلان شاخص این رشته برای ایفای نقش در حوزه ی سلامت سالیان زیادست پایمال شده است بماند ..... اینکه نگاه عموم و نگاه سازمانی را به فارغ التحصیلان این رشته چقدر حقیر ساخته اند بماند .... اینکه افراد قانونگذار نظام سلامت و پزشکی ما چقدر توانایی به روز کردن سیستم خود را دارند بماند .... اینکه گردش مالی بالاتر درمان های دارویی و تهاجمی بسیار چشم گیرتر از درمان های غیر تهاجمی و غیر دارویی است بماند .... اینکه تمام تخصص ها می توانند بدون در نظر گرفتن پایه ترین و ساده ترین اصول علم حرکتی نسخه نویسی حرکتی غلط یا جراحی های غیر ضروری به بیمار جوان ارائه دهند و شما اجازه ورود متخصصین کینزیولوژیست را به نظام سلامت نمی دهید، بماند ..... اینکه عمریست منکر وجود تخصصی به نام کینزیولوژی در پزشکی هستید، بماند ..... اینکه چرخش بیمار و ارجاع بی ثمر او برای ماه ها میان تخصص های مختلف برای عادی ترین اختلالات اسکلتی و عضلانی بسیار طبیعی است، بماند .... اینکه دهه ها به سکوت اساتید این حوزه عادت کرده اید و تخصص ها را شبیه انسان ها درجه بندی کرده اید بماند ....، اما مساله ای که بسیار تاسف بار است و نشان دهنده ی عمق فقر ذهنی و جهل برخی فعالان حوزه ی پزشکی است، جملات وقیحانه و توهین آمیزیست که بدون ارائه سند در نامه های ارسالی خطاب به فارغ التحصیلان علوم ورزشی بارها به کار برده اند که البته دلیل آن برای افرادی که چشمان باز دارند به همراه قطره ای دانش و آشنایی مختصر با آمار واضح و مبرهن است.
...........
مصطفی سراب زاده
محقق فیزیولوژی تمرین و نوروفیزیوتراپی
بنیاد ملی نخبگان
............................
Mostafa Sarabzadeh
Research Associate in Exercise & Neuro Physiotherapy
Triathlon Instructor
National Elites Foundation, IR
Iran's PEN Center
Women Sport-specific Magazine Journalist
