معاونت پژوهش و فناوری
به نام خدا
منشور اخلاق پژوهش
با یاری از خداوند سبحان و اعتقاد به این که عالم محضر خداست و همواره ناظر بر اعمال انسان و به منظور سپاس داشت مقام بلند دانش و پژوهش و نظر به اهمیت جایگاه دانشگاه در اعتلای فرهنگ و تمدن بشری ، ما دانشجویان و اعضای هیئت علمی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی متعهد می گردیم اصول زیر را در انجام فعالیت های پژوهشی مد نظر قرار داده و از آن تخطی نکنیم :
1- اصل حقیقت جویی : تلاش در راستای پی جویی حقیقت و وفاداری به آن و دوری از هرگونه پنهان سازی حقیقت .
2- اصل رعایت حقوق : التزام به رعایت کامل حقوق پژوهشگران و پژوهیدگان (انسان ، حیوان و نبات ) و سایر صاحبان
3- حق اصل مالکیت مادی و معنوی :تعهد به رعایت کامل حقوق مادی و معنوی دانشگاه و کلیه همکاران پژوهش .
4- اصل منافع ملی : تعهد به رعایت مصالح ملی و در نظر داشتن پیشبرد و توسعه کشور در کلیه همکاران پژوهش .
5- اصل رعایت انصاف و امانت : تعهد به اجتناب از هرگونه جانب داری غیر علمی و حفاظت از اموال ، تجهیزات و منابع در اختیار
6-اصل رازداری : تعهد به صیانت از اسرار و اطلاعات محرمانه افراد ، سازمان ها و کشور و کلیه افراد و نهادهای مرتبط با تحقیق .
7- اصل احترام: تهدد به رعایت حدم م ها و حدمت ها در اجاام تحقیقات و رعایت جانب نقد و خودداری از هر گونه حدمت شکنی.
8-اصل ترویج :تعهد به رواج دانش و اشاعه نتایج آن به همکاران علمی و دانشجویان به غیر از مواردی که منع قانونی دارد .
9-اصل برائت : التزام به برائت جویی از هرگونه رفتار غیرحرفه ای و اعلام موضع نسبت به کسانی که حوزه علم و پژوهش را به شائبه های غیر علمی می آلایند .
تعهد نامه اصالت پایان نامه
اینجانب مهدی گودرزی دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته در رشته مدیریت صنعتی که در تاریخ 28شهریورماه از پایان نامه خود تحت عنوان بررسی چالشهای بومی ایران وراهکارهای توسعه حمل ونقل مبتنی بر انرژیهای پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز با کسب نمره 99/17و درجه خوب دفاع نموده ام بدین وسیله متعهد می شوم :
1) این پایان نامه حاصل تحقیق و پژوهش انجام شده توسط اینجانب بوده و در مواردی که از دستاوردهای علمی و پژوهشی دیگران ( اعم از پایان نامه ، کتاب ، مقاله و ..........) استفاده نموده ام ، مطابق ضوابط و رویه موجود ، نام منبع مورد استفاده و سایر مشخصات آن در فهرست مربوط ذکر و درج کرده ام .
2) این پایان نامه قبلا برای دریافت هیچ مدرک تحصیلی (هم سطح ، پایین تر یا بالاتر ) در سایر دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ارائه نشده است .
3) چنانچه بعد از فراغت تحصیل قصد استفاده و هرگونه بهره برداری اعم از چاپ کتاب ، ثبت اختراع و .......از این پایان نامه داشته باشم ، ازحوزه معاونت پژوهشی واحد مجوزهای مربوطه را اخذ نمایم.
4) چنانچه در هر مقطعی زمانی بر خلاف موارد فوق ثابت شود ، عواقب ناشی از آن را
می پذیرم و واحد دانشگاهی مجاز است با اینجانب مطابق ضوابط و مقررات رفتار نموده و در صورت ابطال مدرک تحصیلی ام هیچگونه ادعایی نخواهم داشت .
نام و نام خانوادگی مهدی گودرزی
تاریخ وامضاء
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد صفادشت
دانشکده علوم انسانی ، گروه مدیریت
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
گرایش : صنعتی
عنوان :
واکاوی چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژیهای پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز
استاد راهنما:
دکتر فرزاد آسایش
نگارنده:
مهدی گودرزی
ماه وسال :
شهریور 1401
تقدیم به ...
سپاس و ستایش مرا خدای را جل و جلاله که آثار قدرت او بر چهره روز روشن، تابان است و انوار حکمت او در دل شب تار، درفشان. آفریدگاری که خویشتن را به ما شناساند و درهای علم را بر ما گشود و عمری و فرصتی عطا فرمود تا بدان، بنده ضعیف خویش را در طریق علم و معرفت بیابد.
تشکر و قدردانی :
اکنون که به یاری پروردگار و یاری و راهنمایی اساتید بزرگ موفق به پایان این رساله شده‌ام وظیفه خود دانشته که نهایت سپاسگزاری را از تمامی عزیزانی که در این راه به من کمک کرده‌اند را به عمل آورم.
در آغاز از استاد بزرگ و دانشمند جناب آقای دکتر فرزاد آسایش که راهنمایی این پایانامه را به عهده داشته‌اند کمال تشکر را دارم.
از جناب آقایان/ خانم‌ها …. که اساتید مشاور این پایانامه بوده‌اند نیز قدردانی می‌نمایم.
از داوران گرامی … که زحمت داوری و تصحیح این پایانامه را به عهده داشتند کمال سپاس را دارم.
خالصانه از تمامی اساتید و معلمان و مدرسانی که در مقاطع مختلف تحصیلی به من علم آموخته و مرا از سرچشمه دانایی سیراب کرده‌اند متشکرم.
از کلیه هم دانشگاهیان و همراهان عزیز، دوستان خوبم اقایان مهندس خرم راد و بیات جناب رضایی نهایت سپاس را دارم.
و در پایان این پایان نامه را تقدیم می‌کنم به برادر شهیدم رحمان گودرزی که با یاد و خاطره اش همیشه راه را به من نشان داده و مرا در این راه استوار و ثابت قدم نمود.
فهرست مطالب
فهرست مطالب
چکیده
فصل اول :کلیات تحقیق
1-1مقدمه 4
2-1بیان مسئله. 4
3-1 اهمیت و ضرورت تحقیق. 8
4-1 اهداف تحقیق. 9
1-4-1هدف اصلی.. 9
2-4-1اهداف فرعی.. 9
5-1 فرضیات تحقیق. 10
1-5-1 فرضیه اصلی.. 10
2-5-1 فرضیات فرعی.. 10
6-1 تعريف واژهها و اصطلاحات فني و تخصصی تحقیق. 11
1-6-1 زنجیره تامین.. 11
2-6-1 مدیریت زنجیره تامین سبز. 11
فصل دوم : مبانی نظری وپیشینه تحقیق
1-2 مقدمه و مبانی نظری.. 14
1-1-2تاریخچه زنجیره تأمین.. 14
2-2محرک هاي سازمان جهت پذیرش مدیریت زنجیره تأمین سبز. 18
3-2 متغیرهاي مؤثر درمدیریت زنجیره تأمین سبز. 18
4-2 زنجیره تأمین سبز به طور کلی به سه بخش تقسیم می شود: 19
5-2 موانع، مزایا و نتایج مدیریت زنجیره تأمین سبز. 20
1-5-2بهره وري سبز. 21
6-2بهره وري سبز شامل مراحل زیر است : 23
1-6-2تصمیمگیری و بسترسازی و برنامه ریزی 23
2-6-2خلق و ارزیابی گزینه‌های بهره‌وری سبز. 23
3-6-2 پیاده سازی گزینه ها 24
4-6-2 بازبینی - و پایش... 24
5-6-2 پایدار سازی بهره‌وری سبز. 24
7-2 قیمت های بازارهای جهانی.. 24
8-2- استراتژی زنجیره تامین سبز 25
9-2 مطالعات انجام شده در حوزه مدیریت زنجیره تامین سبز 25
10-2 شاخص های زنجیره تامین سبز 26
11-2 گام های سبز نمودن مدیریت زنجیره تامین ...........................................................................29
12-2 مزایای مدیریت زنجیره تامین سبز 29
1-12-2 مزایای مادی.. 29
2-12-2 مزایای غیر مادی 30
3-12-2 مزایای احساسی 30
13-2 انرژی های پاک وضرورت توسعه ان. 30
14-2 پیشینه تحقیق. 39
1-14-2 مطالعات داخلی.. 39
2-14-2 مطالعات خارجی.. 47
فصل سوم : روش تحقیق
1-3 روش گرد آوري اطلاعات تحقیق. 53
2-3ابزار گردآوري اطلاعات تحقیق. 53
3-3 جامعه آماري، روش نمونهگيري و حجم نمونه. 54
1-3-3 حجم نمونه. 54
2-3-3 شیوه نمونه‌گیری.. 54
فصل چهارم : تجزیه تحلیل داده ها
1-4 مقدمه. 57
3-4 ویژگی‌های جمعیت شناختی پاسخ گویان: 58
1-3-4 جنسیت.. 58
2-3-4 وضعیت تاهل. 59
3-3-4 سن افراد. 59
4-3-4 مدرک تحصیلی.. 60
5-3-4 سابقه افراد. 62
4-4 فرضیه اصلی.. 62
1-4-4 فرضیه فرعی اول. 64
2-4-4 فرضیه فرعی دوم. 65
3-4-4فرضیه فرعی سوم. 66
4-4-4 فرضیه فرعی چهارم. 68
5-4-4 فرضیه فرعی پنجم. 69
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5 مقدمه نتیجه‌گیری.. 72
6-5 منابع. 79
فهرست جداول
جدول 4-1 میزان فراوانی و درصد فراوانی سن افراد 60
جدول 4-2 میزان فراوانی و درصد فراوانی مدرک تحصیلی افراد 61
جدول 4-4 نمونه بررسی چالش های بومی ایران 63
جدول 4-6 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای استفاده از تیم های چند وظیفه ای 64
جدول 4- 7 آماره تک نمونه ای 65
جدول 4-8 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای توجه به محیط 66
جدول 4-10 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای پیاده سازی شیوه های زیست محیطی 67
جدول 4-11 آماره تک نمونه ای 68
جدول 4-12 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای حمایت از مدیران ارشد 68
جدول 4-14 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای ریسک پذیر ساختن شرکت 69
فهرست اشکال
شکل 2-1 ساختار کلی زنجیره تامین 18
فهرست نمودارها
نمودار 4-1 نسبت زنان و مردان در بین پاسخگویان 58
نمودار 4-2 نسبت افراد متاهل و مجرد در بین پاسخگویان 59
نمودار 4-3 درصد مربوطه به سن افراد پاسخ دهنده 60
نمودار 4-4 درصد مربوطه به مدرک تحصیلی افراد پاسخ دهنده 61
نمودار 4-5 میزان درصد فراوانی سابقه افراد 65
چکیده
با افزایش رقابت در بازارهای جهانی، آگاهی از نقش و اهمیت زنجیره‌های تأمین افزایش‌یافته و تمرکز بر زنجیره‌های تأمین و تلاش برای بهینهسازی آنها به‌عنوان برجستهترین عامل پیشرفت موردتوجه قرارگرفته است. تحقیق حاضر با هدف «بررسی چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز» انجام شده است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است و از نظر نحوه گرد آوری داده‌ها توصیفی و از نوع پیمایشی است. ابزار اصلی گردآوری داده‌ها در مرحله پیمایشی استفاده از پرسشنامه است. برای سنجش متغیرها از پرسشنامه ساختیافته استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل30 نفر از مدیران و کارشناسان در صنعت حمل و نقل است. در این پژوهش به دلیل عدم دسترسی به‌تمامی افراد از روش نمونه‌گیری کوکران استفاده شده است. درنتیجه با استفاده از فرمول بالا حجم نمونه برابر با 23 تعیین شد. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی انجام شد. بر این اساس فرضیه‌های تحقیق تایید گردید. در سطح اطمینان 95% بین بررسی چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد. در سطح اطمینان 95% بین استفاده از تیم های چندوظیفه ای و توسعه برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد. در سطح اطمینان 95% بین توجه به محیط و طراحی محصولات مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد. پیشنهادات این تحقیق شامل ایجاد انگیزه‌های آموزشی بیشتر در کارکنان و مدیران و ضرورت تاثیر آموزش‌های سازمانی در زمینه توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز و ارتقا و پیشرفت دیدگاه آنها است. برای تحقیقات آتی می‌توان در تحقیقی عملکرد زیرمجموعه‌های دیگر بخش‌های کشور را در بازه‌های زمانی طولانی‌تر در ارتباط با متغیرهای تحقیق مورد بررسی قرار داد و راهکارهایی برای ارتقای این عرصه در اهتمام به این مساله ارائه نمود.
کلمات کلیدی: چالش های بومی ایران، راهکارهای توسعه حمل و نقل، انرژی های پاک، مدیریت زنجیره تامین سبز
فصل اول
مقدمه، کلیات تحقیق
با توجه به تغییر شرایط تولید و بازار، شرکت ها با فشارهای زیادی مواجه شده اند که یکی از راه های مقابله با این فشارها مفهوم زنجیره تامین و افزایش انعطاف پذیری آن برای پاسخگویی به نیازهای مختلف مشتریان است. زنجیره تامین به مجموعه تلاش هایی اطلاق می شود که اعضای یک زنجیره تامین معمولی را در تولید و تحویل محصول یا خدمات نهایی از تامین کنندگان تا مشتری نهایی شامل می شود که شامل: تامین کنندگان، انبارهای مواد اولیه، مراکز تولید، توزیع کنندگان، خرده فروشان با گسترش پایه های رقابتی در زنجیره و مشتری. همچنین شرایط حاکم بر فضای کسب و کار، عدم اطمینان و هرج و مرج فراوان را بر زنجیره تامین تحمیل می کند که نتیجه آن افزایش بروز وقفه در تولید و اختلال در پاسخگویی به سفارشات مشتریان است. این اختلالات ناشی از عواملی مانند جهانی شدن، افزایش برون سپاری فعالیت ها، کاهش تعداد تامین کنندگان، افزایش نوسانات تقاضا و کاهش قابل توجه سطح موجودی است. بنابراین، شدت و احتمال وقوع (تکرار) وقفه ها رو به افزایش است، از سوی دیگر زنجیره های تامین ضعیف تر و مستعد وقفه می شوند.
امروزه از زنجیره تأمین سبز به‌عنوان یک سلاح استراتژیک جهت کسب مزیت رقابتی پایدار استفاده میشود و مدیران زنجیره تأمین سبز اهداف خود را براساس سه موضوع مهم: طراحی سبز (محصول)، تولید سبز (فرآیند) و بازیافت محصول، پایه‌گذاری می‌کنند که نشان میدهد مفهوم زنجیره تأمین سبز باید در تمام چرخه عمر محصول لحاظ شود تا از بهبود عملکرد زیست‌محیطی اطمینان حاصل شود. بیان مسئله اخیرا مدیران زنجیره تأمین در سازمانهای پیش رو از طریق ایجاد مطلوبیت از دیدگاه زیست‌محیطی در سراسر زنجیره تأمین می‌کوشند تا از زنجیره تأمین سبز به‌عنوان یک منبع ارزشمند جهت کسب مزیت رقابتی پایدار سود ببرند (ناصری طاهری، 1385)؛ بنابراین تحلیل محرک‌های ساخت و تولید سبز با رویکرد فازی در کشورهای درحال توسعه در محیط رقابتی، امروزه مورد توجه جدی قرار گرفته است (گویندان 1 و همکاران، 2014). نتیجه گیری با توجه به تأکیدی که در سازمانها بر بهره‌وری با هدف استفاده صحیح و مؤثر از منابع در راستای اهداف سازمانی شده است و نیز با توجه به الزاماتی که قوانین ملی و بین‌المللی در مورد مسائل زیست محیطی دارند، مصالحه و سازشی مناسب و شایسته بین اهداف دوگانه رشد اقتصادی و حفاظت از محیط زیست و ادغام این دو مهم (مسأله بهره‌وری و حفاظت زیست محیطی) حائز اهمیت است و با توجه به نتایج بدست آمده در این تحقیق وجود ارتباط بین زنجیره تأمین سبز و بهره‌وری بیان شد که شرح مختصری از مولفه ها نتیجه میشود هدف از طراحی سبز کاهش آسیب‌های محیطی، به حداقل رساندن مصرف منابع انرژی و هماهنگی هرچه بیشتر با طبیعت میباشد سبز کردن صنعت به‌طور عمده‌ای به سبز کردن تولید بستگی دارد؛ زیرا آلاینده‌ها به‌طور عمده در حین مراحل تولید کالا و خدمات ایجاد می‌شوند . دانشمندان معتقدند انرژیهای تجدیدپذیر و پاک با توجه به محدود بودن منابع سوختهای فسیلی و آلودگی محیطزیست میتوانند به اولین گزینه برای تولید انرژی تبدیل شوند. کشور ما نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی ظرفیتهای متعددی در حوزه تولید انرژیهای تجدیدپذیر دارد و همین موضوع باعث شده است که ضرورت توسعه انرژیهای تجدیدپذیر در دستور کار مسئولین قرار گیرد. این مسئله به ضرورت ارائه یک الگوی بهینه جهت توسعه استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر تأکید میکند. از این رو در این مطالعه هدف اصلی ارائه الگوی بهینه استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر بوده است .
با افزایش رقابت در بازارهای جهانی، آگاهی از نقش و اهمیت زنجیره‌های تامین افزایش یافته است و تمرکز بر زنجیره‌های تامین و تلاش برای بهینهسازی آنها به‌عنوان بارزترین عامل پیشرفت تلقی میشود. بهینه سازی زنجیره تامین جنبه های مختلفی دارد و هدف هر کدام کاهش هزینه ها و افزایش سود است (سرحسی، همکاران، 1391). هدف نهایی زنجیره تامین مدیریت کلیه فرآیندهای تولید و عرضه از مواد اولیه تا مصرف کننده نهایی است که شامل کل زنجیره ارزش از استخراج مواد اولیه تا پایان عمر محصول می شود. (کول و همکاران، 2019). بسیاری تهیه و تولید مواد خام را بخشی از مدیریت زنجیره تامین می دانند و همچنین شامل فرآیندهای منبع یابی، تولید، حمل و نقل و فروش محصولات فیزیکی می شود. زنجیره تامین تنها شامل جریان های یک طرفه و مستقیم نیست. هنگام طراحی یک زنجیره تامین، جریان معکوس مانند بازگشت محصول، تخفیف ها و پرداخت های تشویقی، جریان اطلاعات و موارد مشابه را نمی توان نادیده گرفت (سفر و همکاران، 2013). زنجیره تامین یک سیستم یکپارچه از فرآیندهای مرتبط با یکدیگر است و برای اهداف: به دست آوردن مواد و قطعات لازم، تبدیل مواد اولیه به محصول، ارزیابی محصولات، توزیع محصولات به مشتریان، و تسهیل انتقال اطلاعات بین حلقه‌های زنجیره (از جمله) تامین کنندگان، تولید کنندگان، توزیع کنندگان، واسطه ها، خرده فروشان و خریداران). مدیریت زنجیره تامین سبز به عنوان یک روش مدیریت مدرن که به طور جامع اثرات زیست محیطی و کارایی منابع کل زنجیره تامین را بررسی می کند، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. (دهنوی و قریشیان، 1400). زنجیره تامین شامل کلیه جابجایی و ذخیره سازی مواد اولیه، کارهای در حال انجام و کالاهای تمام شده از نقطه شروع تا پایان مصرف است. زنجیره تامین یک رویکرد یکپارچه برای برنامه ریزی و کنترل مواد و اطلاعاتی است که از طریق عملکردهای مختلف در یک سازمان از تامین کنندگان به مشتریان منتقل می شود. (تارمست، 1393).
رشد سریع اقتصادی و افزایش جمعیت برخی کشورها در دهه های اخیر به دلیل دستیابی به فناوری های جدید، جهانی شدن اقتصاد و منابع مالی و اعتباری، گسترش بازارهای جهانی، هموارسازی و تسریع حرکت تولید. عواملی منجر به برداشت فرآیند منابع و افزایش شدید تقاضا برای حامل های انرژی می شود(زانگ و همکارانش[1]، 2020). در صورت عدم توجه به پیامدهای زیست محیطی این گونه فعالیت ها باید هزینه های هنگفتی برای رفع خسارات و ضایعات ناشی از عدم توجه به این موضوع صرف شود. افزایش هزینه های ناشی از آسیب های زیست محیطی، افزایش دانش و آگاهی و همچنین نگرانی شرکت ها از اثرات نامطلوب فعالیت های اقتصادی بر منابع طبیعی و در نتیجه وخامت کیفیت زندگی، در نهایت منجر به سازمانها به بازنگری در استراتژیهای رشد و توسعه اقتصادی خود می‌پردازند و آنها را وادار می‌کنند تا از جنبه‌های عملکرد اجتماعی و زیست‌محیطی در زمینه بهبود عملکرد سازمانی استراتژی‌هایی را به کار گیرند. (قاسمی و همکاران، 1400).
حمل و نقل و عوامل مؤثر بر آن مانند بسیاری از عرصه های دیگر زندگی بشر از روند پرشتاب تغییرات در طول زمان در امان نمانده و در طول سالیان متمادی دستخوش تغییرات بسیاری شده است، به طوری که امروزه حمل و نقل صرف نظر از ارزش ها و آثار دائمی آن، به یکی از مهم ترین دغدغه های شهرنشینان و پیچیده ترین مسائل مدیریت کلان آنها تبدیل شده است و تصور زندگی در شهرها بدون آن تقریبا غیرممکن است. در عصر امروز حمل و نقل شهری به یکی از تاثیرگذارترین مولفه ها تبدیل شده و زوایای زندگی شهری را در برگرفته است و به عنوان یکی از مهمترین ابزار توسعه، نقش و جایگاه ویژه ای پیدا کرده و با کارآمدی مدیریت شهری. و رشد اقتصادی شهرها در هم آمیخته شده اند و به دلیل ناکارآمدی آن، بسیاری از ارکان مدیریت و فعالیت های شهری با مشکل مواجه هستند. (محمدی و همکارانش، 1392). نیاز روزافزونی به تثبیت زنجیره تامین به منظور کاهش اثرات زیست محیطی و رفع نیازهای اقتصادی و اجتماعی زنجیره تامین وجود دارد. قبلاً فعالیت‌ها و تحقیقاتی در زمینه زنجیره تأمین و همچنین پایداری انجام شده است، اما ادبیات و مطالعات کافی در مورد تلفیق این دو مورد در دسترس نیست. در حال حاضر زنجیره تامین به یک عامل مهم و حیاتی در بازارهای جهانی تبدیل شده است، به طوری که در عرصه جهانی رقابت اصلی بین زنجیره های تامین صورت می گیرد. با افزایش آلودگی های زیست محیطی و اهمیت مسائل زیست محیطی و اجتماعی، تلاش هایی برای کاهش آلودگی ها و اثرات اجتماعی ناشی از گسترش صنایع در قالب تلاش برای مدیریت زنجیره تامین پایدار صورت گرفته است. در سال های اخیر، آلودگی محیط زیست به یک موضوع چالش برانگیز برای سازمان های تجاری تبدیل شده است و منجر به افزایش تقاضا از سوی مشتریان و جوامع زیست محیطی برای محصولات سازگار با محیط زیست شده است. (اسدی و سلیمان پور، 1393).
برای رعایت مقررات زیست محیطی هنگام فروش و صادرات محصولات، شرکت ها باید استراتژی هایی را اتخاذ کنند تا تأثیر محصولات خود را بر محیط زیست و جامعه کاهش دهند. بنابراین، مهم ترین چالش برای کسب و کار در قرن حاضر، ادغام کارکردهای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی در دستیابی به توسعه پایدار است. مدیریت زنجیره تامین پایدار، ادغام مدیریت زنجیره تامین با الزامات زیست محیطی و اجتماعی در تمامی مراحل طراحی محصول، انتخاب و تامین مواد اولیه، فرآیندهای تولید و تولید، توزیع و حمل و نقل، تحویل به مشتری و مدیریت بازیافت و استفاده مجدد به منظور به حداکثر رساندن سود حاصل از صرفه جویی در انرژی و منابع با بهبود کارایی کل زنجیره تامین مرتبط است (لینتون، 2007). فعالیتهای اقتصادی از جمله بخش‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی به هر نحوی از منابع طبیعی استفاده می‌کنند. از طرفی ماهیت فرآیند آنها به گونه ای است که به طور بالقوه محیط را آلوده می کنند. بنابراین، در صورت عدم رسیدگی به پیامدها و مشکلات زیست محیطی این فعالیت، نیاز به صرف هزینه های زیادی برای رفع خسارات و خسارات ناشی از بی توجهی به این معضل است (جعفرنژاد، 1391). نگرانی های فزاینده در مورد هشدارهای زیست محیطی، تولیدکنندگان را مجبور به اتخاذ استراتژی های مدیریت زیست محیطی می کند. در این میان، از آنجایی که اثرات نامطلوب زیست محیطی در تمام مراحل چرخه عمر محصول رخ می دهد و مدیریت برنامه ها و عملیات زیست محیطی به سازمان محدود نمی شود، درک مسئولیت زیست محیطی منجر به دستیابی به مزیت رقابتی و افزایش سهم بازار می شود. از طریق فرآیند بهبود اثرات زیست محیطی محصولات (ژو و همکاران، 2006). مدیریت زیست محیطی تلاشی برای به حداقل رساندن تأثیر منفی محصولات یک شرکت بر محیط زیست در طول چرخه عمر محصول است. این اقدام با توجه به فشار سازمانی ضروری به نظر می رسد و باعث بهبود کارایی استفاده از منابع در مدیریت محیطی می شود. در سال های اخیر، تمرکز بر مدیریت زیست محیطی از عملیات داخلی به کل زنجیره تامین تغییر کرده است. گسترش این روش به تمام بخش های زنجیره تامین منجر به افزایش کارایی و اثربخشی می شود (جعفرنژاد، 1392).
در تجارت جهانی امروز، رقابت میان سازمان ها بسیار شدید است و برای تحت تأثیر قرار دادن مشتریان، سازمان ها نیاز دارند خودشان را در موقعیت برتری نسبت به رقبا قرار دهند. دوستدار محیط زیست بودن و سازگاری با الزامات زیست محیطی، راهی برای تمایز از سایر رقبا است. در صورتی که رقبا از مدیریت زنجیره تامین سبز (GSCM) بهره مند شده باشند، شرکت تحت فشار بیشتری برای استقرار مدیریت زنجیره تأمین سبز خواهد بود. از طرفی مشتریان نیز روی تصمیم برای استقرار سیستم GSCM نقش مهمی دارند. از این رو، مدیریت استراتژیک زنجیره تامین سبز، یکی از الزامات موفقیت در بازار رقابتی امروز است و باید به طور جدی مدنظر قرار گیرد..
در این راستا هدف اصلی این پژوهش به بررسی چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت حمل و نقل بعنوان یکی از سازمانهای با زیرساختهای خوب در زمینههای موضوع مورد پژوهش می باشد و امید است نتایج این تحقیق بتواند پایه ای در جهت تقویت ارتباط و تاثیر پذیری مدیریت دانش بر کیفیت زنجیره تامین در این جامعه عظیم صنعتی باشد.
افزایش نگرانی‌ها در مورد هشدارهای زیست‌محیطی، تولیدکنندگان را مجبور کرده است تا برای به کارگیری راهکارهایی در حوزه مدیریت زیست‌محیطی، رویکرد مدیریت زنجیره تامین سبز به‌عنوان دیدگاهی جامع از مدیریت زیست‌محیطی که همه از تامین‌کنندگان و در نهایت به مصرف‌کنندگان سرازیر میشود، تلاش کنند. بسیار مورد توجه قرار گرفته است. فعالیت های اقتصادی اعم از فعالیت های صنعتی و همچنین فعالیت های کشاورزی و خدماتی از یک سو با استفاده از منابع طبیعی و استفاده از آنها به گونه ای است که به طور بالقوه محیط زیست را آلوده می کند. بنابراین در صورت عدم توجه به پیامدها و مسائل زیست محیطی این گونه فعالیت ها باید هزینه های هنگفتی برای رفع خسارات و ضایعات ناشی از عدم توجه به این موضوع صرف شود. جهانی شدن اقتصاد و توسعه فناوری اطلاعات، بازار عرضه‌محور را به بازار تقاضامحور تغییر داده است و سازمانها به اهمیت ارضای نیازهای مشتریان برای حفظ و بقای خود پی برده‌اند. بر این اساس، مدیریت زنجیره تامین اهمیت پیدا کرد زیرا ارضای نیازها و علایق مشتریان نه تنها توسط آخرین نهاد متصل به مشتری یعنی محصول نهایی، بلکه توسط سایر تامین کنندگان برتر نیز انجام می شود.
انسان ها جهت انتخاب محصول به سمت شرکت هایی می روند که به محیط زیست، احترام گذاشته و در جهت سازگاری با آن فعالیت نمایند. در نتیجه موضوع زنجیره تامین سبز امروزه به یک مزیت رقابتی برای شرکت ها تبدیل گشته است. لذا ضروری است که با مطالعات در این زمینه به سازمان ها و جوامع جهت حفظ محیط زیست کمک شود. از آن جایی که صنعت خودرو در ایران سهم زیادی از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده است و یکی از صنایع مهم کشور می باشد، از این رو در پژوهش حاضر به زنجیره تامین سبز پایدار و توسعه محصول سبز در صنعت حمل و نقل پرداخته شده و برای تصمیم گیری بهتر مدیران این صنعت در حوزه مدیریت سبز، به اولویت بندی این عوامل بر اساس درجه اهمیت با استفاده از نظر خبرگان گروه حمل و نقل پرداخته شود.
بررسی چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز
استفاده از تیم های چندوظیفه ای برای توسعه برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز
توجه به محیط در طراحی محصولات مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز
پیاده‌سازی شیوه‌های زیست‌محیطی مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز
حمایت از مدیران ارشد و میانی بر اجرای شیوه‌های اجتماعی در زنجیره تأمین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز
ریسک پذیر ساختن شرکت و ایجاد مدیریت ریسک مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز
§ بین چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
§ بین استفاده از تیم های چندوظیفه ای برای توسعه برنامه زنجیره تامین مبتنی و انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
§ بین توجه به محیط در طراحی محصولات مبتنی و انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
§ بین پیاده‌سازی شیوه‌های زیست‌محیطی مبتنی و انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
§ بین حمایت از مدیران ارشد و میانی بر اجرای شیوه‌های اجتماعی در زنجیره تأمین مبتنی و انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
§ بین ریسک پذیر ساختن شرکت و ایجاد مدیریت ریسک مبتنی و انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
یک زنجیره تامین به طور مستقیم یا غیرمستقیم شامل کلیه مراحل برآورده کردن درخواست های مشتری می شود، به عبارت دیگر زنجیره تامین شامل کلیه فرآیندهای لازم برای تولید، توزیع و تحویل محصول یا خدمات به مشتری نهایی است. به طور کلی زنجیره تامین زنجیره ای است که شامل کلیه فعالیت های مربوط به جریان کالا و تبدیل مواد از مرحله تهیه مواد اولیه تا مرحله تحویل محصول نهایی به مصرف کننده می باشد. کاپری و میندل آن را به عنوان تفاوت بین درآمد کسب شده از مشتریان و هزینه زنجیره تامین تعریف کردند. تمامی فعالیت ها و مراحل زنجیره تامین در جهت کسب سود بیشتر و موفقیت زنجیره تامین است و موفقیت در تمامی مراحل موفقیت زنجیره تامین را تضمین می کند. (صفایی و همکاران، 1394).
1-6-2 مدیریت زنجیره تامین
زنجیره تامین شبکه ای از فعالیت های تجاری و ارتباط بین سازمان ها است. "مدیریت زنجیره تامین" فرصت هایی را برای دستیابی به تقویت مثبت در یکپارچگی و مدیریت درون شرکتی و بین شرکتی ارائه می دهد. (مظلومی و همکاران، 1386).
بسیاری از فناوری ها و ابزارها در بهبود راه حل های زنجیره تامین استفاده می شوند. گستره پیاده سازی فناوری راه های جدیدی را برای تغییر ساختار سازمانی از فناوری سخت افزاری به نرم افزاری و فناوری اطلاعات در اختیار سازمان قرار می دهد. در این تحقیق برای دستیابی به کارایی و اثربخشی در مدیریت زنجیره تامین، پنج وظیفه برای مدیریت تفکیک شده است که این پنج وظیفه تا حدی عاملی برای سازمان هستند. مهارت و اثربخشی مدیریت زنجیره تامین به شایستگی و صحت این پنج عملکرد بستگی دارد. (گائونگ[2]، 2012).
در این تحقیق منظور از مدیریت زنجیره تامین سبز، گسترش مقررات دولتی برای به دست آوردن استانداردهای زیست محیطی و تقاضای روزافزون مصرف کنندگان برای عرضه محصولات سبز به زنجیره تامین است که شامل کلیه فعالیت های مربوط به جریان کالا از مواد اولیه می باشد. مرحله تحویل کالا به مصرف کنندگان نهایی، از جمله جریان اطلاعات در سراسر زنجیره(صفایی و همکاران، 1394).
مدیریت زنجیره تامین مفهومی است که برای نخستین بار در سیستم های تامین تویوتا که از سطح قابل توجهی در مدیریت عرضه وتقاضا برخوردار بود ، ابداع گردید .رویکرد سنتی زنجیره تامین شامل تحویل درست به هنگام ومدیریت تدارکات بود .اما امروزه مدیریت زنجیره تامین مفهومی است که از صنایع تولیدی وسیستم تولید درست به هنگام تویوتا اغاز شد این سیستم با هدف تنظیم مقادیر عرضه به کارخانه های تولید موتور در مقادیر صحیح ، کوچک واقتصادی و کاهش سطح موجودی وتنظیم مطلوب تعاملات عرضه کنندگان با بخش تولید طراحی گردید .در عمل مدیریت زنجیره تامین تلفیقی از مدیریت کیفیت فراگیر ، طراحی مجدد کسب وکار وشیوه تولید به هنگام میباشد.
SCM = TQM + JIT
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مدیریت پایداری به عنوان فعالیت های تجاری استراتژیک برای به حداقل رساندن ریسک های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی، به حداکثر رساندن ارزش شرکت از جمله ارزش سهامداران تعریف می شود. دیازگاریدو و همکاران (2011) اشاره کرد که اولویت های رقابتی در SSCM به اهداف واحدهای تولیدی اشاره دارد که شرکت ها را قادر به رقابت و دستیابی به قابلیت های اثبات شده برای فعالیت و تقویت مزیت رقابتی شرکت می کند. لینگ و تسنگ بیان کردند که انعطاف پذیری پویا در عملیات یک نیاز رقابتی برای شرکت های SSCMاست. کاردربمان و بوتاگونزالز (2014) خاطرنشان کردند که توسعه پایدار در مدیریت زنجیره تامین نه تنها یک عامل محدود کننده بلکه رویکردی برای بهبود عملکرد است. . این بر قدرت رقابتی شرکت و سازمان زنجیره تامین آن تأثیر می گذارد. اگرچه چارچوب و مفهوم SSCMتوسعه یافته است، اما ترکیب روشهای اطلاعاتی ناقص و روابط داخلی موجود، تفاوتی در فرآیند تصمیمگیری در سطوح صنعتی و شرکتی ایجاد میکند و این تصمیمگیری شامل نظارت و ارزیابی اثر عملیات تجاری. همانطور که برای محیط زیست و جامعه، شرکت باید به مسائل MCDMمانند منبع مواد سبز، برنامه های کاربردی فناوری سبز و انتخاب تامین کننده برای بهبود مزیت رقابتی شما رسیدگی کند. رویکرد ارزیابی باید اطلاعات ناقص و روابط داخلی را به طور کلی در نظر بگیرد. با این حال، اطلاعات ناقص و روابط داخلی در یک سازمان ذاتی هستند.
در ارجاع به SSCM، سبز کردن زنجیره تامین، کارایی و هم افزایی بین شرکا را افزایش می دهد و عملکرد زیست محیطی، کاهش ضایعات و صرفه جویی در هزینه را تسهیل می کند (رایو و هالت، 2005؛ لینتون و همکاران، 2007). . بنابراین، SSCMمستلزم ترکیب دیدگاه های اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی عملیات تجاری است. (کارتر و راجرز 2008، حسنی و همکاران 2012، آهی و سرکی 2015). بسیاری از مطالعات چارچوب های جامع SSCM را پیشنهاد می کنند. به عنوان مثال، ساروتاوا (2007) تلاش های زیادی برای پرداختن به SSCMانجام داده است، از جمله طراحی محصول، انتخاب منبع و مواد، فرآیند تولید، تحویل محصول نهایی به مشتری، و مدیریت پایان عمر محصول پس از عمر مفید. است. کارتر و راجرز (2008) یک چارچوب SSCMارائه کردند و مفروضاتی را بر اساس تئوری وابستگی به منابع، اقتصاد هزینه مبادله، بوم شناسی جمعیت و چشم انداز منبع محور شرکت برای شناسایی ابعاد کلیدی پشتیبانی که برای اجرای عملیات SSCMمورد نیاز است، ارائه کردند. نظر لئو و همکاران (2012) یک قطب جدید و مدل ادغام ماهواره ای را برای ادغام بازاریابی سبز و SSCM از شش بعد پیشنهاد کرد: محصول، ارتقاء، برنامه ریزی، فرآیند، افراد و پروژه. مانزینی و اکورسی (2013) یک رویکرد یکپارچه را برای کنترل کیفیت، ایمنی، پایداری و کارایی لجستیک محصولات و فرآیندهای غذایی در کل زنجیره تامین پیشنهاد کردند. اما مطالعات قبلی بر بحث تعیین ابعاد و معیارها در ساختار سلسله مراتبی تاکید دارند که ایجاد ساختار سلسله مراتبی با روابط درونی و اطلاعات ناقص با روایی و پایایی را مورد بررسی قرار داده است.
علاوه بر این، طبق گفته ژو و گنگ (2001)، اجزای محیطی انتخابی یک موضوع رقابتی کلیدی برای شرکت های بزرگ و متوسط است و باید برای حفظ روابط بلندمدت با تامین کنندگان در نظر گرفته شود. هسا و هو (2009) از فرآیند شبکه تحلیلی برای ساخت مدل ارزیابی انتخاب تامین کننده استفاده کردند: این مدل شامل 5 معیار اصلی، مدیریت آماده سازی، مدیریت تحقیق و توسعه، مدیریت فرآیند، کنترل کیفیت و سیستم مدیریت است. گاویدون و همکاران (2013) تعدادی از ابعاد پایداری را در یک مدل تحلیلی انتخاب تامین کننده ادغام کرد. کنان و همکاران (2014) انتخاب تامین کننده را بر اساس پذیرش عملیات مدیریت زنجیره سبز پیشنهاد می کند. با این حال، روابط داخلی به طور خاص در مطالعات خاصی مورد بررسی قرار نگرفته است و سایر مطالعات به موضوعات سلسله مراتبی پرداخته اند. (گولد و همکاران (2010)، هسو و همکاران (2013)). منابع و مطالعات تامین کنندگان، مشتریان و تولیدکنندگانی را شناسایی می کنند که روابط و روابط بلندمدت را در چارچوب شیوه های عملیاتی حفظ می کنند. به طور خلاصه، در انتخاب تامین کننده، روش تحلیلی باید به طور همزمان به ساختار سلسله مراتبی (SSCM) با اطلاعات ناقص و روابط داخلی بپردازد.
پس از جنگ جهانی دوم، شبکه مجموعه ای از فرآیندهای خطی و مستقل بود که تولیدکنندگان، صاحبان فروشگاه ها، خرده فروشان، عمده فروشان و مشتریان را به هم مرتبط می کرد. فارمر می‌گوید در طول دهه‌های 1950 و 1960، اکثر تولیدکنندگان بر تولید انبوه به عنوان اولین استراتژی عملیاتی برای به حداقل رساندن هزینه‌های تولید تاکید کردند. با این حال، توجه کمی به انعطاف پذیری محصول و فرآیند شد. توسعه محصول جدید نیز با تمرکز بیشتر بر فناوری و قابلیت های داخلی، کند بود. از آنجایی که مقدار زیادی از موجودی برای تعادل خط تولید استفاده می شد، گلوگاه های تولید به این راحتی اتفاق نیفتاد و سرمایه گذاری زیادی در موجودی در حال انجام انجام شد. به اشتراک گذاری فناوری و تخصص با مشتریان و تامین کنندگان بسیار خطرناک و غیرقابل قبول بود و مشارکت استراتژیک بین خریداران و تامین کنندگان نادیده گرفته شد. کارکرد خرید نیز خدمت به تولید تلقی
می شد و مدیران توجه چندانی به مسائل خرید نداشتند. طی دهه های 1960 و 1970، سازمان ها به منظور افزایش رقابت پذیری خود، سعی در استانداردسازی و بهبود فرآیندهای داخلی خود داشتند تا محصولی با کیفیت بالاتر با هزینه کمتر تولید کنند. افزایش تقاضا در دهه 1980 نیز نیاز به انعطاف پذیری و بهبود در محصولات و فرآیندهای موجود را افزایش داد و پیشرفت های تکنولوژیکی، پیشرفت در ارتباطات و دانش فنی و فرهنگ تولید بالاتر باعث انعطاف پذیری و بهبود تولید شد. در دهه 1990، با بهبود فرآیندهای تولید و اتخاذ مدل‌های مهندسی مجدد، مدیران بسیاری از صنایع دریافتند که بهبود فرآیندهای داخلی و انعطاف‌پذیری بازار برای ماندن در بازار کافی نیست. اینها قابلیت های شرکت است، اما تامین کنندگان قطعات و مواد نیز باید با سیاست توسعه بازار سازنده هماهنگ باشند. با این نگرش، رویکردهایی به زنجیره تامین و مدیریت آن متولد شد. از سوی دیگر، با توسعه فناوری اطلاعات در سال های اخیر و کاربرد گسترده آن در مدیریت زنجیره تامین، بسیاری از فعالیت های اصلی با روش های جدید انجام می شود. (هنرور و همکاران، 1395).
از سوی دیگر، مدیریت زنجیره تامین (SCM) مفهومی است که اولین بار در سیستم های زنجیره تامین تویوتا ابداع شد که هماهنگی قابل توجهی در تامین منابع و مدیریت زنجیره تامین داشت. رویکرد زنجیره تامین سنتی شامل تحویل به موقع (JIT) و مدیریت لجستیک است. اما امروزه مدیریت زنجیره تامین مفهومی است که با صنایع تولیدی و سیستم تولید در روزگار تویوتا آغاز شد. این سیستم برای تنظیم حجم عرضه به کارخانه های موتورسازی در مقادیر مناسب، کم و اقتصادی، کاهش سطح موجودی و تنظیم دقیق تعامل تامین کنندگان با واحد تولیدی به روشی بهینه و کارآمد طراحی شده است. در عمل، مدیریت زنجیره تامین ترکیبی از مدیریت کیفیت جامع (TQM)، طراحی/مهندسی مجدد کسب و کار و تولید به موقع است. بنابراین با بررسی روند شکل گیری مدیریت زنجیره تامین و سیر تحول آن می توان به این نتیجه رسید که مدیریت زنجیره تامین پس از جنگ جهانی دوم به اشکال مختلف وجود داشته و به مرور زمان گسترش یافته است اما نقطه شروع آن مدیریت زنجیره تامین است که به آن مدیریت زنجیره تامین می گویند. این مفهوم که در دهه 1990 شکل گرفت، اولین بار در شرکت تویوتا معرفی شد، در آن زمان زنجیره تامین یک سیستم تحویل به موقع و مدیریت لجستیک بود. (کهزادی و همکاران، 1393).
زنجیره تأمین: زنجیره تامین شامل کلیه امکانات، وظایف، وظایف و فعالیت های مربوط به تولید، تهیه و تحویل یک کالا یا خدمات (تامین کنندگان و سازندگان آنها) است. و این شامل برنامه ریزی، مدیریت عرضه و تقاضا، تهیه مواد تولید و برنامه ریزی محصول یا خدمات، انبارداری، کنترل و توزیع موجودی، تحویل و خدمات به مشتریان است و هدف آنها تولید ارزش در یک شکل از محصول یا خدمات در راستای هدف مصرف کننده نهایی است (جعفرنژاد و آذر، 1391).
از نظریه لودن[3](2000)، زنجیره تامین شبکه ای است که شامل کلیه فعالیت های مربوط به جریان کالا و تبدیل مواد از مرحله تهیه مواد اولیه تا مرحله تحویل محصول نهایی به مصرف کننده می باشد. علاوه بر جریان کالا، دو جریان دیگر به نام‌های جریان اطلاعات و جریان منابع و اعتبارات مالی وجود دارد. بر این اساس، مدیریت زنجیره تامین بر ادغام فعالیت های زنجیره تامین و جریان های اطلاعاتی مرتبط از طریق بهبود روابط زنجیره ای برای دستیابی به مزیت رقابتی قابل اعتماد و مستمر تمرکز دارد.
کاکس (1999) زنجیره تامین را اینگونه تعریف می کند: اولاً فرآیندهایی که مشتری را از ابتدای مواد اولیه تا پایان مصرف نهایی محصول نهایی به تأمین کنندگان متصل می کند و ثانیاً مجموعه وظایف در داخل و خارج از سازمان که زنجیره ارزش را به سمت ایجاد محصولات و ارائه خدمات به مشتریان هدایت می کند (فرجی خورشیدی و حدادی، 1386).
در واقع یک زنجیره تامین شامل دو یا چند سازمان است که به طور رسمی از یکدیگر جدا هستند و از طریق جریان های مواد، اطلاعات و مالی با یکدیگر مرتبط هستند. این زنجیره شامل کلیه فعالیت های مربوط به جریان کالا و تبدیل مواد از مرحله تهیه مواد اولیه تا مرحله تحویل محصول نهایی به مصرف کننده و در شکل (1-2) اجزای یک زنجیره تامین نشان داده شده است، مفهوم هر یک از سطوح به شرح زیر است.
زنجیره تامین زنجیره ای است که شامل کلیه فعالیت های مربوط به جریان کالا و تبدیل مواد از مرحله تهیه مواد اولیه تا مرحله تحویل محصول نهایی به مصرف کننده می باشد. در مورد جریان کالا دو جریان اطلاعات و جریان منابع مالی و اعتبارات وجود دارد. مدیریت زنجیره تامین ترکیبی از هنر و علم است که برای بهبود دسترسی به مواد خام، تولید محصولات یا خدمات و انتقال آنها به مشتریان استفاده می شود. بنابراین مدیریت زنجیره تامین فرآیند یکپارچه سازی فعالیت های زنجیره تامین و جریان های اطلاعاتی مرتبط از طریق بهبود و هماهنگی فعالیت ها در زنجیره تامین تولید و عرضه محصول است. (نقاده حمیده، 2012).
شکل 2-1 ساختار کلی زنجیره تامین
محرک های حرکت سازمان به سمت زنجیره تامین سبز از دیدگاه مشتری نهایی، نهادهای دولتی، سازمان های خصوصی و نهادهای قانون گذاری متفاوت است. نیروی محرکه اصلی قوانین و مقرراتی است که رعایت مسائل زیست محیطی را به سازمان ها دیکته می کند. از سویی برخی از سازمان ها این قوانین را به منظور افزایش سودآوری یا افزایش درخواست مشتریان اجرا می کنند. محرک های مدیریت زنجیره تامین سبز به محرک های داخلی و خارجی تقسیم می شوند.
در واقع، در قلب مدیریت زنجیره تامین سبز، ادغام مدیریت زیست محیطی و مدیریت زنجیره تامین برای کنترل اثرات مضر زیست محیطی در چرخه عمر یک محصول از طریق اشتراک گذاری اطلاعات، هماهنگی و همکاری با همه شرکت کنندگان در زنجیره تامین قرار دارد. واحدهای درگیر در زنجیره تامین دارای روابط متقابلی هستند به طوری که تغییر در یک متغیر بر چندین متغیر در زنجیره تامین تاثیر می گذارد. در کل زنجیره تامین سبز، در تصمیمات مدیران زنجیره تامین، علاوه بر هزینه های قابل مشاهده، هزینه های نامرئی نیز به صورت غیرمستقیم پرداخت می شود که در قیمت نهایی محصول لحاظ نمی شود و تاثیر منفی و مخربی بر محیط زیست می گذارد. . شرکت. (هزینه های اجتماعی) را می توان به حداقل رساند. به عبارت دیگر، مدیران زنجیره تامین سبز علاوه بر به حداقل رساندن هزینه های عادی زنجیره تامین، هزینه های سفارش، هزینه های موجودی و غیره، هزینه های اجتماعی را به حداقل می رساند تا مسئولیت اجتماعی سازمان را ایفا کند و بهره وری را افزایش دهد. ایجاد ارزش و ارضای نیازهای مشتریان به ویژه مشتریان آگاه به محیط زیست و سرمایه گذاری در تغییر یا ایجاد تقاضای جدید، ورود به بخش های جدید بازار و تغییر هزینه ها با معرفی روش های جدید تولید به عنوان منابع اصلی نوآوری. . این در نهایت به سازمان مزیت رقابتی می دهد (احمدی و جمالی، 1394).
تولید سبز، مدیریت موجودی یکی از موضوعات مهم در کل فرآیند زنجیره تامین است که هزینه های زیست محیطی و هزینه های اجتماعی بالقوه در اکثر تصمیمات آن در نظر گرفته نمی شود. به عنوان مثال، تکنیک مدیریت موجودی به موقع JIT که در شرکت ها استفاده می شود، از نظر زیست محیطی دارای معایبی است، مانند: حمل و نقل اضافی، ایجاد فشار اضافی برای ترافیک جاده، آلودگی هوا و آلودگی صوتی برای محیط زیست. شرکت ها باید از حداکثر ظرفیت بیکاری انبارها استفاده کنند. از مسیرهای کم تراکم برای ناوگان حمل و نقل خود استفاده کنید، کامیون های باری را دوباره طراحی کنید، حمل و نقل را برای بهبود کارایی بهبود بخشید. در بلندمدت، شرکت ها باید مکان خود، سایر اعضای زنجیره تامین، فناوری و ساختار کانال توزیع را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند. همه محصولات به جز چند مورد نیاز به بسته بندی دارند. بسته بندی به طور کلی به سه نوع تقسیم می شود: بسته بندی اولیه، بسته بندی بسته بندی کمکی (ثانویه) و بسته بندی برای حمل و نقل کالا. بسته بندی موضوع بسیار مهمی است که تاثیر مستقیمی بر محیط زیست دارد. استفاده از بسته بندی های سازگار با محیط زیست و زیست تخریب پذیر باعث افزایش سهم بازار شرکت ها خواهد شد. در بسته بندی عواملی مانند: اندازه، شکل بسته بندی و نوع مواد به کار رفته در آنها، زیرا ویژگی های حمل کالا، چیدمان خوب کالا در انبار، دسترسی آسان به اطلاعات کالا، کاهش هزینه های ذخیره سازی و تاخیرهای اصلاحی بر هزینه های زنجیره تامین تاثیر می گذارد و تاثیر مستقیم دارد. با تغییر سایز محصول، بسته بندی اولیه و کمکی و اندازه پالت های حمل کالا و همچنین استفاده از برنامه های کامپیوتری برای بهینه سازی بسته بندی، شرکت ها می توانند صرفه جویی قابل توجهی در بسته بندی، انبار و حمل و نقل کالا داشته باشند (اصلی زاده و همکارانش، 1396). بسته بندی بهتر به همراه تغییر در پالت ها برای حمل و نقل محصولات منجر به کاهش مصرف مواد، افزایش استفاده از فضای انبار و تریلرهای حمل و نقل و کاهش حجم کالا می شود. در نتیجه بسته بندی بهتر به دلیل استفاده از فضای بیشتر در انبار و سهولت نگهداری در انبارها باعث استفاده کمتر از وسیله نقلیه می شود. این بهبود کارایی تأثیر مستقیمی بر محیط زیست خواهد داشت. تولید سبز شامل عواملی مانند: تولید پاک، طراحی محصول با در نظر گرفتن محیط زیست، تولید مجدد و تولید ناب است. یکی از عوامل کلیدی در بهبود بهره وری شرکت های ژاپنی دو برابر بیشتر از شرکت های غربی، تولید ناب است. زیرا روش تولید باعث کاهش زمان تولید، هزینه مواد و نیروی کار و در عین حال بهبود نرخ و کیفیت تولید و بهبود رقابت پذیری می شود. موفقیت تولید ناب از سه عامل ناشی می شود: به حداقل رساندن فعالیت هایی که هیچ ارزشی به شرکت اضافه نمی کنند. طراحی و پیاده سازی سیستم های مدیریت منابع انسانی موثر در برخی از مقالات به ارزیابی متغیرهای تولید سبز می پردازد که عبارتند از: استفاده از مواد اولیه سازگار با محیط زیست، حذف مواد اولیه که ممکن است اثرات مضری بر محیط زیست داشته باشد. دقت در زمینه معیارهای دوستدار محیط زیست، دقت در طراحی به گونه ای که با محیط زیست سازگار باشد.
بهینه سازی فرآیندها در زمینه کاهش ضایعات با استفاده از فناوری های پاک به منظور صرفه جویی در مصرف انرژی و آب و کاهش آلاینده ها. بازیافت مواد اولیه در مرحله تولید مستلزم بکارگیری اصول مدیریت کیفیت است. (اصلی زاده و همکاران، 1396).
برخی مزایای ناشی از به کارگیری زنجیره تأمین سبز عبارتند از:
افزایش بهره وری، بهبود بهره وری، ایجاد بازارهای جدید، کاهش هزینه ها، کاهش آلاینده ها، بهبود وجهه عمومی سازمان، افزایش تعهد و مسئولیت اجتماعی سازمان. بهینه سازی مصرف انرژی، کاهش مواد زائد، حفظ منابع طبیعی، بهبود کیفیت زندگی، ایجاد و حفظ محیطی بهتر برای نسل های آینده.
استفاده از فناوری های مناسب و تکنیک های مدیریت صحیح در راستای تولید کالا و خدمات سازگار با محیط زیست و در جهت افزایش بهره وری و سودآوری می باشد. در این راستا بهره وری سبز از دو اصل بهره وری و محیط زیست به دست می آید. اصل پاسخگویی زیست محیطی مسئولیت ایجاد کرده است. به طوری که مسئولیت اصلاح آسیب های زیست محیطی بر دوش آلاینده است. مسئولیت پذیری یک اصل راهنما است که بر مسئولیت اقداماتی که در راستای توسعه انجام می شود تأکید می کند. این اصل لزوم پاسخگویی کسب و کار به ذینفعان مختلف را تصریح می کند(احمدی و همکاران، 1393).
طبق قانون، واحدهای کاری در برابر قانونگذاران پاسخگو هستند. با این حال، سایر ذینفعان، مانند تامین کنندگان، مشتریان، مصرف کنندگان و عموم مردم، به طور فزاینده ای می خواهند در قبال اقدامات و تأثیراتی که فعالیت های واحد کاری از خود بر جای می گذارد، پاسخگو باشند. از یک سو اصل پاسخگویی در قبال محیط زیست و جامعه، سازمان آلاینده را ایجاب می کند که در قبال آلودگی ایجاد شده احساس مسئولیت کند و همچنین با رویکرد آینده نگر از پیشگیری از منشأ آلودگی حمایت کند. این روش معمولاً در شرایطی قابل استفاده است که تأثیر یک رویداد طولانی مدت و غیرقابل برگشت است. جلوگیری از آلودگی، تولید تمیزتر و کاهش منابع ورودی سازمان. یکی دیگر از اصول بهره وری سبز، اصل بهره وری و سودآوری است. در این اصل، منافع در شرایط رقابتی است که همگی بر اساس اصل حفاظت از محیط زیست است.
در رویکرد بهره وری سبز، سودآوری پایه و اساس هر کسب و کاری است، اما سودآوری از طریق صرفه جویی در مواد اولیه مورد تاکید قرار می گیرد. این امر با تمرین اثربخشی منابع، بهره وری، کیفیت و فروش ارتقا و به دست می آید(مظلومی و طیبی، 1386).
بهره وری سبز اهمیت این اصل را تصدیق می کند که فعالیت های اقتصادی در هر شکلی باید پایدار و سودآور باشد. منافع رقابتی که مستلزم موقعیت در بازار و حفظ آن است، بخشی از الزامات تجاری است. اما این اصل از رقابت قیمت، کیفیت و سازگاری با محیط زیست پشتیبانی می کند.
بهره وری سبز با ایجاد فرصت های شغلی جدید برای ارائه مزایای رقابتی در بازاری که بر کیفیت تمرکز دارد، همبستگی و ادغام ارتقای بهره وری با رویکرد زیست محیطی را ایجاد می کند. مدیریت در دو سطح مهم است. یکی تعهد مدیریت ارشد است زیرا این اوست که اولویت ها را برای سازمان تعیین می کند، منابع را تخصیص می دهد و کارکنان را برانگیخته و تشویق می کند. پیش نیاز GP برای
پذیرش موفقیت آمیز در تجارت، تعهد مدیریت ارشد نسبت به اتخاذ این رویکرد سبز است. سطح دوم مشارکت کارکنان از شیوه های GP است. بدون مشارکت و تعهد کارکنان اتحادیه، اجرای موثر GP امکان پذیر نخواهد بود.
هدف GPتضمین حفاظت از محیط زیست در عین سودآوری کسب و کار است. نه حفاظت از محیط زیست و نه توسعه نمی تواند به قیمت از دست دادن دیگری محقق شود.
GP تصدیق می کند که محیط زیست و توسعه دو روی یک سکه هستند. با گسترش این دانش، مفهوم GPنشان می دهد که برای پایدار بودن هر استراتژی توسعه، نیاز به تمرکز بر کیفیت، سودآوری و محیط زیست است که به آن تمرکز سه گانه GPمی گویند. کیفیت از طریق صدای مشتری چه از نظر کالا و چه از نظر خدمات القا می شود. محیط زیست مبتنی بر تضمین کیفیت از طریق افزایش استفاده از مواد جدیدتر و ایمن تر، افزایش جهت گیری فرآیند و اثربخشی تولید و بهبود شرایط کاری است.(ایمانی و احمدی، 1388).
هدف محیط زیست نیز ارائه ارزش بیشتر به مصرف کننده از طریق مصرف کمتر منابع از جمله انرژی و ضایعات کمتر است. به ویژه فعالیت ها و منجر به استفاده موثرتر و دائمی تر از مواد و انرژی می شود. این امر به دلیل حفظ منابع طبیعی و در نتیجه کاهش تخریب محیط زیست، منطقی زیست محیطی و تجاری است. کاهش تعداد مواد و انرژی مصرفی برای تولید کالاها و خدمات یا تامین آنها می تواند به طور مستقیم هزینه های کسب و کار را کاهش دهد و در نتیجه سودآوری را تضمین کند. پس انداز ممکن است ناشی از تولید کمتر باشد. بنابراین هدف GP دستیابی به سطح سود است. تلاش بیشتر برای رفع نیازهای جامعه و حفاظت و توسعه محیط زیست، چه در منطقه و چه در جهان، با تمرکز بر کیفیت، محیط زیست و بهره وری، تلاش می کند تا هزینه های ضایعات یا تعهدات زیست محیطی بالقوه کمتری داشته باشد.(غزیبی و عبداله زاده، 1397).
در این مرحله پس از بررسی بهره‌وری سبز و روشن شدن ضرورت کاربرد آن، تیم‌های بهره‌وری سبز تشکیل شده و آمادگی‌های لازم برای جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات لازم انجام میشود و تکنیک‌ها و ابزارهای مورد نیاز برای جمع‌آوری اطلاعات مشخص میشود.
در مرحله برنامه ریزی عوارض شرکت شناسایی شده و علل کاهش بهره وری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و برای رفع آنها هدف گذاری می شود. مشکلات شرکت می تواند ناشی از یکی یا همه موارد زیر باشد:
مواد اولیه، انرژی، هزینه های تولید، ضایعات، فرآیند تولید، ظرفیت مصرف، کیفیت محصول و نیاز بازار و غیره.
این تیم ها پس از تفکیک علل مشکلات و ارتقای مهارت حل مسئله تیم های عملکردی، گزینه های مناسب را انتخاب کرده و اهداف و برنامه هایی را برای استقرار خود تعیین می کنند. هنگام ایجاد گزینه های بهره وری پایدار، استفاده از ابزارهای خلاق مهم است. بدیهی است که در انتخاب گزینه ها می توان از روش های ارزیابی ریسک پروژه، تحلیل هزینه-فایده و نرخ بازگشت سرمایه نیز استفاده کرد. در انتخاب گزینه‌ها باید مسائل اقتصادی، فنی و زیست‌محیطی مورد ارزیابی قرار گیرد و گزینه‌های مستلزم هزینه‌های بالا، ریسک بالا و فناوری پیچیده باید کنار گذاشته شوند و بر اساس سلامت فنی و مالی گزینه‌ها اجرا شوند (آقاجانی، 1392).
در این مرحله تیم های بهره وری آگاهی تمامی پرسنل را بالا برده و تمامی گزینه های عملی بهره وری سبز را معرفی کرده و مزایا و قابلیت هایی را که در صورت استفاده از هر یک از آنها ایجاد می شود، توضیح می دهند.
در این مرحله میزان تحقق گزینه ها سنجیده می شود و فاصله بین وضعیت موجود و اهداف از پیش تعیین شده مشخص می شود. سپس علل خلأها در قالب گزارش های تحلیلی به مدیریت ارسال می شود و برای رفع آنها برنامه ریزی می شود.
در این مرحله و پس از اطمینان از اجرای گزینه ها، تیم های بهره وری به بررسی و شناسایی مشکلات جدید یا بالقوه ای می پردازند که در مسیر پیاده سازی یا توسعه بهره وری سبز قرار دارند.
این مرحله به سازمان ها کمک می کند تا همواره توانایی بهبود روش ها و برنامه های خود را افزایش دهند. مشکلات را می توان در موارد زیر یافت:
محصول
بازار عرضه / رقابت
قابلیت دسترسی به منابع(باقری راد، 1395).
8-2 استراتژی زنجیره تامین سبز
پورتر از سه استراتژی تمایز ، تمرکز و کاهش هزینه به عنوان استراتژی عام جهت کسب مزیت رقابتی پایدار نام می برد و بیان می کند آن دسته از شرکتهایی که به طور همزمان از استراتژی های تمایز وکاهش هزینه استفاده می کنند در کسب مزیت رقابتی موفق تر هستند .استراتژی های زنجیره تامین به دو استراتژی پاسخ گویی و کارایی تقسیم می شوند .
9-2 مطالعات انجام شده در حوزه مدیریت زنجیره تامین سبز
هوآ ، در مقاله ای دو مفهوم معتقد است هم افزلیی رعایت ملاحظات زیست محیطی و مدیریت زنجیره تامین فرصتی فراهم می اورد تا زنجیره تامین به سازمانها کمک کند که بهره وری ، کیفیت وعملکرد محیطی خود را از طریق جریان پیوسته اطلاعات ارتقا دهند .(Hwa،2001)
هوانگ بحث خرید سبز را مطرح کرد ، به این صورت که در فرایند تولید و عرضه محصولات ، مقادیر زیادی از مواد اولیه ، ملزومات اداری و ....لازم است .برای اینکه شرکتها بتوانند محصولات سبز تولید نمایند باید از مواد ومحصولاتی استفاده کنند که با معیارهای زیست محیطی سازگار باشند
رائو معتقد است شرکتها باید تیمهایی را برای بررسی و انتخاب تامین کنندگان تشکیل دهند و چنین اقدامی موارد زیر را تضمین می کند :
سازگاری محصولات یا خدمات تولیدی شرکت با محیط زیست
جلوگیری از آلورگی در منبع
استفاده مجدد مواد
افزایش حجم بازیافتی ها در تولید
بهینه سازی فرایندها طراحی دوباره محصولات به گونه ای که اثرات نامطلوب محیطی حداقل شود
10-2 شاخص های زنجیره تامین سبز
1. رعایت استانداردهای لازم برای خرید مواد اولیه از نقطه نظر فنی وزیست محیطی 22
2.وجود ظوابط لازم برای کاهش مصرف مواد اولیه 23
3.استفاده از فناوری های جدید برای استفاده بهینه مصرف انرژی 24
4.آموزش وارایه الگوهای مصرف صحیح انرژی 25
5.تنظیم ظوابط ومعیارهای لازم برای کاهش مصرف انرژی 26
6.رعایت استانداردهای لازم در خرید ماشین آلات ، تجهیزات وابزاراز نقطه نظر فنی و زیست محیط 27
7.بررسی تحلیلی مداوم وضعیت کاری ماشین آلات و بررسی وضعیت فرسودی آنها 28
8.بررسی تحلیلی تمام مراحل عملیات فرایند تولیدی از نقطه نظر اصول صرفه جویی در منابع29
22 Webb،2009 p: 34: large and Thomsen ،2011
23 Strokes and toham ، 2009، p:8
24 Zhu et ai ، 2008
25 Zhu et al ، 2005، p:461
26 Zhu et al ؛2005 ،p :461
27 Zhu et al 2008 ، p:9
28 Zhu et al 2005 p 458
29 Rao and Holt ، 2005.p:911
9.وجود وسایل وتجهیزات پیشرفته برای حمل ونقل مواد و محصولات نهایی30
10.بازیافت پسماند و ضایعات در داخل شرکت31
11.آلایندگی آب ، خاک و هوا توسط محصول نهایی 32
12.آلایندگی آب ، خاک وهوا توسط ضایعات 33
13.آلایندگی آب ، خاک وهوا در فرایند بازفراوری 34
14.بازیافت محصول پس از اتمام عمر مفید آن 35
15.طولانی بودن عمر محصول 36
16.آموزش و توصیه افراد در زمینه مسائل زیست محیط 37
17.فراهم سازی محیطی برای پژوهش وارایه پیشنهادها در زمینه مسایل زیست محیطی 38
18.بازیافت پسماندها وضایعات در خارج از شرکت 39
30 Zhu et al 2005.p: 458
31 Shue2008 20 Kotzab et al 2011.p: 664
32 Rao 2004.p: 297
33 Rao.2004p:303
34 Rao and holt 2005.p:907
35 Strokes and Tohamy 2009.p:8
36 Strokes and Tohamy p:8 2009
37 Nuttall، 2008.p: 10
38 Harris and Crane 2002
39 Shue ، p 20 2008
19.رعایت ملاحظات زیست محیطی در فضای کاری شرکت و ترویج فرهنگ سبز40
20.ایجاد سیستم کنترلی و نظارتی جهت رعایت استاندارهای زیست محیطی 41
21.ایجاد نظامهای اطلاع رسانی به کارمندان وکارکنان 42
22. حمایت از زنجیره تامین سبز توسط مدیران ارشد ومیانی 43
23. مدیریت کیفیت جامع محیطی 44
24.داشتن گواهی ایزو 4514000
25.سیستمهای مدیریت محیطی 46
26.کمک به تامین کنندگان برای طراحی 47
27.همراهی با تامین کنندگان برای اهداف محیطی 48
40 Hariis and Crane .2002
41 Chavan 2005.p:446
42 Zhu et al .2007
43 Hsu and Hu ,2008 p: 207
44 Zhu and Sarkis ,2004, Vachon and klassen ,2006
45 Chavan ,2005 p:448
46 Chavan,2005 p:446,
47 ZHU ET 2008 P:9
48 Rao,2004 p:297
11-2 گام های سبز نمودن مدیریت زنجیره تامین
بطور کلی برای حرکت به سمت سبز نمودن زنجیره تامین 12گام باید طی شود که عبارتند از :
1. طراحی مجدد محصول
2.پیکربندی مجدد کارخانه
3.حرکت به سوی تامین کنندگان سبز
5.کوتاه نمودن مسافتها
6. اصلاح توافق نامه سطح خدمات
7.بهینه سازی بسته بندی ها
8.برنامه ریزی در خصوص فعالیتهای زنجبره تامین معکوس
9.تحکیم حمل
10.برنامه مسیریابی کوتاه تر
11.هماهنگی با شرکا
12-2 مزایای مدیریت زنجیره تامین سبز
1-12-2 مزایای مادی : بار کمتر بر روی محیط زیست ، هزینه های پایینتر برای تامین کنندگان ، کاهش هزینه ها برای تامین کننده ، هزینه کمتر مالکیت برای مشتری ومصرف کمتر منابع برای جامعه کمک می کمد .
2-12-2-مزایای غیر مادی : از منظر غیر مادی مدیریت زنجیره تامین سبز به غلبه بر تعصب و بدبینی برای محیط زیست ، رد کمتر تامین کنندگان ، ساخت راحتتر برای تولید کننده ، اسان وسرگرم کننده برای مشتری و انطباق بهتر برای جامعه کمک می کند .
3-12-2 مزایای احساسی : از لحاظ مزایای احساسی مدیریت زنجیره تامین سبز به افزایش انگیزه ذینفعان برای محیط زیست ، تصویر بعتر برای تامین کننده و تولید کننده ، احساس وکیفیت بهتر زندگی برای مشتریان وایجاد صنعت در مسیر صحیح جامعه کمک میکند.
دسترسی کشورهای درحال توسعه به انواع منابع جدید انرژی، برای توسعه اقتصادی آنها اهمیت اساسی دارد و پژوهش های جدید نشان داده که بین سطح توسعه یک کشور و میزان مصرف انرژی آن، رابطه مستقیمی برقرار است. با توجه به ذخایر محدود انرژی فسیلی و افزایش سطح مصرف انرژی در جهان فعلی، دیگر نمی توان به منابع موجود انرژی متکی بود .
درکشورما نیز، با توجه به نیاز روز افزون به منابع انرژی و کم شدن منابع انرژی فسیلی، ضرورت سالم نگه داشتن محیط زیست، کاهش آلودگی هوا، محدودیت های برق رسانی و تأمین سوخت برای نقاط و روستاهای دورافتاده و... استفاده از انرژی های نو مانند: انرژی باد، انرژی خورشید هیدروژن، انرژی های داخل زمین می تواند جایگاه ویژه ای داشته باشد. امروزه، بحران های سیاسی، اقتصادی و مسائلی نظیر محدودیت دوام ذخایر فسیلی، نگرانی های زیست محیطی، ازدحام جمعیت، رشد اقتصادی و ضریب مصرف، همگی مباحث جهان مشمولی هستند که با گستردگی تمام، فکر اندیشمندان را در یافتن راهکاهای مناسب در حل مناسب معضلات انرژی در جهان، به خصوص بحران های زیست محیطی، به خود مشغول داشته است. بدیهی است امروزی، پشتوانه اقتصادی و سیاسی کشورها، بستگی به میزان بهره وری آنها از منابع فسیلی دارد و تهی گشتن منابع فسیلی، نه تنها تهدیدی است برای اقتصاد کشورهای صادرکننده، بلکه نگرانی عمده ای را برای نظام اقتصادی ملل وارد کننده به وجود آورده است. صاحبان منابع فسیلی بایستی واقع نگرانه بدانند که برداشت امروز ایشان از ذخایر فسیلی، مستلزم بهره وری کمتر فردا و نهایتاً، تهی شدن منابع شان در مدت زمانی کمتر خواهد بود. خوشبختانه، بیشترممالک جهان به اهمیت و نقش منابع مختلف انرژی، به ویژه انرژی های تجدیدپذیر(نو) در تأمین نیازهای حال وآینده پی برده وبه طور گسترده، در توسعه بهره برداری از این منابع لایزال، تحقیقات وسیع و سرمایه گذاری های اصولی می کنند. با توجه به این گونه گرایش های اساسی و فزاینده در زمینه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر و فناوری های مربوط در کشورهای صنعتی و درحال توسعه در ایران نیز لازم است راهبردها و برنامه های زیربنای و اصولی تدوین شود. گرایش جهانی در توجه به بهره برداری از انرژی های تجدید پذیر و پیامدهای زیست محیطی ایجاب کرده که سازمان ها و مراکز متعددی در ایران، علاقمند به اجرای پروژهایی در این زمینه باشند، هر چند این گونه فعالیت ها لازم و مؤثراست، ولی آیا این اقدامات طبق برنامه ریزی و تحقیقات اصولی در سطح ملی انجام می گیرند یا این را انفعالی وبه صورت پراکنده، تفویض مستقل و سیلقه ای اجرا می کنند. بدین ترتیب است که هنوز بسیاری از چالش ها و سؤال ها در توجیه و دفاع از توسعه بهره برداری از انرژی های تجدیدپذیر در ایران، بدون جواب مانده اند. بدیهی است که این گونه روند توسعه، بدون برنامه جامع و مدرن، صحیح و پایدار نخواهد بود. تدوین راهبردی جامع جهت بهره وری بهتر از انرژی در کشور، مستلزم شناخت کامل وضعیت کنونی و تعیین دقیق وضعیت مطلوب آن در جمیع جهات است. انتظار می رود با توسعه بهره برداری از انرژی های پاک در جمهوری اسلامی ایران، طبق نتایج ارائه شده دراین رساله و برمبنای راهبردی وبرنامه ای مدون بتوان بسیاری از چالش ها را شناسایی و راهکارهای مناسب را انتخاب و تبیین نمود. امید است روند کاری ارائه شده بتواند به ابهامات و سؤالهای مهمی چون: 1- میزان پتانسیل هر یک از حامل های انرژی تجدیدپذیر در ایران؛ 2- شناسایی وانتخاب مناطق مناسب(سایت یابی)؛ 3- چشم اندازی مدون برای آینده انرژی های تجدیدپذیر (به ویژه انرژی پاک هیدروژن) در ایران؛ 4- توجیه اقتصادی با توجه با عوامل گوناگون مطروحه؛ 5- برنامه ریزی، نحوه و ظرفیت سرمایه گذاری، با تشخیص ارجحیت برای هر یک از انرژی های تجدیدپذیر؛ 6- برنامه ای مدون جهت توسعه فناوری های مربوط در ایران؛ 7- ظرفیت وقابلیت جانشین؛ وپاسخ گو باشد. اهمیت موضوع امروزه تبعات مداخله انسان در محیط زیست بیش از هر زمانی متجلی شده است. مفهوم توسعه با رعایت حفاظت از محیط طبیعی و زیست محیط مترادف است و درشاخص های اقتصادی حساب های ملی، همچون تولید ناخالص داخلی، ملحوظ نمودن منابع طبیعی و زیست محیطی نیز مطرح است. انرژی، یک نیاز اساسی برای استمرار توسعه اقتصادی، تدارک و تأمین رفاه وآسایش زندگی بشری است. در حال حاضر، مصرف انرژی جهان Gtoelyr 10(معادل 10 میلیارد تن نفت خام درسال) بوده و پیش بینی شود که این ارقام در سال 2010 و 2020 به ترتیب به 12 و 14Gtoelyr افزایش یابد این ارقام نشان می دهند که میزان مصرف انرژی جهان درقرن آینده عظیم بوده و بالطبع، این سؤال مهم مطرح است که آیا منابع انرژی های فسیلی در قرن آینده جوابگوی نیاز انرژی جهان برای بقا، تکامل و توسعه خواهند بود؟ حداقل به سه دلیل عمده، جواب این سؤال منفی است وباید منابع جدید انرژی را جانشین منابع قدیم کرد. این دلایل عبارتند از: محدودیت و در عین حال مرغوبیت انرژی های فسیلی که ازنظر منطقی کاربردهای بهتر از احتراق دارند و همچنین مسائل ومشکلات زیست محیطی، به طوری که امروزه حفظ سلامت اتمسفر، ازمهم ترین پیش شرط های توسعه اقتصادی پایدار جهانی به شمارمی آید. آلاینده های ناشی از احتراق و افزایش غلظت دی اکسیدکربن در اتمسفر و پیامدهای آن، جهان را باتغییرات برگشت ناپذیر وتهدید آمیزی مواجه ساخته است. افزایش دمای کره زمین، تغییرات آب وهوای، بالا آمدن سطح دریاها و درنهایت، تشدید منازعات بین المللی، از جمله این پیامدها محسوب می شوند. از سوی دیگر، اتمام قریب الوقوع منابع فسیلی و پیش بینی افزایش قیمت، سیاست گذاران را به پیشنهاد موازین و سیاست هایی برای کنترل محیط زیست و پژوهشگران را به توسعه منابع با آلودگی کمتر وتجدیدپذیری که توان بالقوه ای برای جانشینی با سیستم انرژی کنونی دارند، ترغیب می کند. کلیه انرژی های تجدید پذیر، روزبه روز سهم بیشتری در سیستم تأمین انرژی جهان به عهده می گیرند. این منابع، امکان پاسخ گویی همزمان به هردو شکل اساسی منابع فسیلی را نوید می دهند. انرژی های تجدیدپذیر، اساساً با طبیعت سازگاز بوده و آلودگی ندارند و چون تجدیدپذیرند پایانی برای آنها وجود ندارد. ویژگی های دیگر این منابع، پراکندگی و گستردگی آنها در تمام جهان، نیاز به فناوری پایین تر، انرژی های تجدیدپذیر را - به ویژه برای کشورهای در حال توسعه - ازجاذبه بیشتری برخوردار کرده هم ازاین رو، در برنامه ها وسیاست های بین المللی، از جمله در برنامه های سازمان ملل متحد، در راستای توسعه پایدار جهانی، نقش ویژه ای به منابع تجدیدپذیر انرژی محول شده است. اما سازگار کردن منابع تجدیدپذیر؛ با سیستم کنونی مصرف انرژی جهان، هنوز با مشکلاتی همراه است که برای حل آنها، حجم مهمی از تحقیقات علمی جهان را در دهه های اخیر به خود اختصاص داده است. با توجه به فناوری کنونی بشر، انرژی هسته ای و انرژی برق آبی، دو نوع انرژی جانشین برای سوخت فسیلی می باشند. گفتنی است که پتانسیل برق آبی در جهان محدود بوده واز طرف دیگر انرژی اتمی نیز، تقریباً در تمامی اروپا، ساخت نیروگاه های اتمی متوقف شده است. کشور ایران از لحاظ منابع مختلف انرژی، یکی از غنی ترین کشورهای جهان محسوب می شود و از یک سو دارای منابع گسترده فسیلی نفت وگاز است و از سوی دیگر، دارای پتانسیل فراوان انرژی های تجدیدپذیر، همچون باد، ژئوترمال، خورشیدی و... می باشد. اما ایران، کشور کم آبی است و نیروگاه های آبی بزرگ، دارای پتانسیل محدودی هستند. لذا در چشم انداز دراز مدت جانشین دیگری غیر از تجدیدپذیری به عنوان منبع انرژی دیده نمی شود. از منظری دیگر، هر انرژی به لحاظ فناوری ساخت وبهره برداری، مسائل زیست محیطی، ویژگی های فنی، امکان دستیابی، توزیع جغرافیایی و سایر ویژگی ها، دارای مشخصه های خاص خود است. بنابراین، تنوع استفاده از انرژی های مختلف، کشور را به لحاظ تأمین انرژی در وضعیت مطمئن تری قرار خواهد داد ولازم است فناوری آنها در کشورایجاد شود. البته، فناوری که به میزان زیادی متکی به صنعت، مواد اولیه منابع داخلی است خودبخود، محتاج ارز خارجی کمتری است و از سوی دیگر، فرصت های اشتغال و افزایش تولید داخلی را هموار می سازد. برای رسیدن به این هدف ها، لازم است نظام قیمت گذاری انواع حامل های انرژی، با توجه به هزینه واقعی آنها اصلاح شده و اقدامات اساسی جهت تشویق سرمایه گذاری بخش خصوصی صورت گیرد. ضروری است دولت با پرداخت وام های دراز مدت، واگذاری یارانه های تخصیص یافته در بخش سوخت های فسیلی به سرمایه گذاری در بخش انرژی های تجدیدپذیر و فراهم آوردن امکان انتقال دانش فنی، زمینه های لازم را برای ساخت وتوسعه تأسیسات انرژی های گفته شده درکشور فراهم آورد. چشم انداز انرژی و محیط زیست جهان تا سال 2030 آب وهوای زمین درنتیجه فعالیت های انسان، به ویژه در بخش انرژی، تغییرات بسیاری یافته است، عمده تغییرات آب وهوایی و زیست محیطی در جهان در سال های اخیر را می توان به شرح زیر خلاصه کرد: - میزان انتشارCO2 در، 200 سال گذشته 31 درصد افزایش یافته است. - میزان انتشارCH4 از سال 1800 به دو برابر افزایش یافته است. - دمای سطحی کره زمین در قرن گذشته نسبت به متوسط، 14 درجه سانتی گراد معمول، از 4/0تا 8/0 درجه افزایش یافته است. - دهه 1990 به احتمال زیاد گرم ترین دهه در 100 سال گذشته بوده است. - از دهه 1950، دمای حداقل درشب به دوبرابر دمای حداقل در روز افزایش یافته است. - تعداد روزهای سرد سال، تقریباً برای تمام نواحی زمین درقرن گذشته کاهش یافته است. - نزولات جوی درنیمکره شمالی، 5 تا 10 درصد افزایش یافته است، هرچند در نواحی خشک (به خصوص آفریقای شمالی وغربی)، این روند معکوس بوده است. - در اثر افزایش نزولات جوی در عرصه های جغرافیایی میانی و بالا شاهد سیل وطوفان های عظیم و افزون بوده ایم. - در قرن گذشته، سطح آب های آزاد دریاها در جهان به طور متوسط سالانه 1 الی 2 میلی متر افزایش یافته است. - از دهه 1950 تاکنون، در تابستان یخ های دریای شمال تا 40 درصد نازک تر و 10 تا 15 درصد کم عرض تر شده اند. - پدیده ال.نی.نو، به کرات و به طور شدیدتر و پایدارتری اتفاق افتاده است. - فصل رویش تا حدود 1 تا 4 روز در هر دهه، در عرض 40 سال گذشته طولانی تر شده اند. - پرندگان، گیاهان، حشرات وماهیان به طرف قطب ها وعرض های بالاتر تغییر مکان داده اند. پیش بینی می شود بیش از 60 درصد افزایش مصرف انرژی پایه در جهان در دوره زمانی 2000 تا 2030 ناشی از رشد تقاضای انرژی در کشورهای در حال توسعه، به ویژه آسیا خواهد بود. طبق پیش بینی های انجام شده توسط آژانس بین المللی انرژی، براساس سناریوی ادامه روند موجود1، تقاضای جهانی برای انرژی پایه، بین سال های 2000 تا 2030 با میانگین نرخ رشد 7/1 درصد درسال به 3/15 میلیارد تن معادل نفت خواهد رسید، این امر، به معنی افزایش 67 درصدی مصرف انرژی پایه، معدل 1/6 میلیارد تن معادل نفت نسبت به سطح مصرف کنونی ظرف 30 سال آینده است. در30 سال آینده میزان انتشار دی اکسیدکربن در اثر تولید و مصرف انرژی، با آهنگی سریع تراز رشد مصرف انرژی پایه، افزایش خواهد یافت. میزان انتشار آن بین سال های 2000 تا 2030 با رشد یکنواخت 8/1 درصد در سال، درنهایت به 38 میلیارد تن در سال خواهد رسید که به منزله 70 درصد افزایش نسبت به میزان انتشار سالانه کنونی است. دو سوم این افزایش ناشی ازمصرف درکشورهای درحال توسعه خواهد بود و بخش تولید نیرو و حمل ونقل، بیش از 75 درصد افزایش انتشار دی اکسیدکربن را موجب خواهند شد ومکان جغرافیایی رشد انتشار دی اکسیدکربن از کشورهای صنعتی به کشورهای درحال توسعه منتقل خواهد شد. تقسیم بندی انواع انرژی انرژی، استعداد و توانایی انجام کار را بیان می کند، انرژی شکل های مختلفی دارد که عبارتند از: انرژی مکانیکی، انرژی زمین گرمایی، شیمیایی، الکتریکی، تابشی و انرژی اتمی،که همه انواع انرژی می توانند به همدیگر تبدیل شوند. به طور کلی وبه لحاظ اقتصادی که موضوع اصلی چگونگی استفاده از انواع انرژی می باشد، انرژی در جهان به چهار گروه عمده زیر تقسیم می شود: الف: انرژی های آلوده کننده وتجدید ناپذیر؛ ب: انرژی های آلوده کننده وتجدید پذیر؛ ج: انرژی های بدون آلودگی وتجدید ناپذیر؛ د: انرژی های بدون آلودگی وتجدید ناپذیر ونامحدود. اهمیت توجه به انرژی های پاک امروزه انرژی های نو به رغم ناشناخته ماندن، به سرعت درحال گسترش و نفوذ است و غفلت از آن، غیرقابل جبران خواهد بود، انرژی خورشیدی، بادی، آبی، بیوماس، بیوگاز وانرژی زمین گرمایی از عمده ترین منابع انرژی های پاک می باشند. وقوع سه عامل در سال 1995 میلادی، سبب ایجاد نقطه عطفی برای انرژی های تجدید پذیر، به خصوص انرژی باد شده است. - نخست، تغییرات آب وهوایی بر اثر انباشت گازهای گلخانه ای در جو؛ - دوم، افزایش تقاضای مصرف انرژی برق در سراسر جهان؛ - سوم، گشوده شدن چشم انداز نوید بخشی در مورد انرژی های تجدید پذیر بود که با صراحت از سوی کارشناسان اعلام شد. باید درنظر گرفت که درواقع، در ازاء هر کیلووات ساعت برق تولیدی از انرژی های تجدید پذیر به جای زغال سنگ از انتشار حدود یک کیلوگرم CO2 جلوگیری خواهد شد. بنابراین به عنوان نمونه، برای هر یک درصد انرژی متداول که توسط انرژی باد جانشین شود، حدود 13 درصد انتشار گازCO2 کاهش می یابد. همچنین، کاهش سولفور و اکسید نیترات ( عوامل باران اسیدی) یکی دیگر از منابع محیط زیستی انرژی باد است. در ایران، وجود زمینه مناسب اقلیمی و تابش آفتاب در بیشتر مناطق و در اکثر فصول سال، همچنین وجود پستی وبلندی ها در مسیر نهرهای آب، داشتن مناطق واجد پتانسیل بالای باد و قابلیت های تولید انرژی زمین گرمایی، زمینه لازم و مناسبی را برای استفاده و گسترش انرژی های نو و پاک فراهم آورده است. در این راستا، با توجه به افزایش توان مهندسی کشور در ساخت نیروگاه های برق آبی، در سال های اخیر، امیداست استفاده از پتانسیل های برق آبی به یک اولویت در ساخت نیروگاه های جدید تبدیل شود در سال 1381، ظرفیت نیروگاه های آبی کشور به 10 درصد کل ظرفیت نصب شده، تولید برق کشور رسید. در ضمن استفاده از انرژی های بادی و زمین گرمایی و نیز استفاده حرارتی از انرژی خورشیدی (آبگرمکن های خورشیدی) نزدیک به اقتصادی شدن است. اگر چه، نیروگاه های حرارتی خورشیدی و فتوولتائیک تا افق دو دهه آینده، اقتصادی نخواهد بود، لیکن توسعه تحقیقات و کسب فن آوری های ساخت آنها، با توجه به پتانسیل عظیم انرژی خورشیدی در ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. با این وجود، ایران در راه بکارگیری انرژی های نو با موانع عمده واساسی مواجه است. یکی از این موانع، وجود نفت ارزان و منابع غنی هیدروکربنی در کشور است. نبود شناخت از انرژی های نو و مجهول ماندن مزایای آن توسط مردم ومسئولان از دیگر موانع دستیابی به انرژی های نو، نبود توجیه اقتصادی، علی الخصوص در این برهه زمانی است. انرژی های پایان پذیر و آلاینده محیط زیست نفت، گاز طبیعی، زغال سنگ و انرژی هسته ا ی، که در حال حاضر، عمده منابع تأمین کننده انرژی در جهان هستند، همه دارای آلاینده های زیست محیطی و جبران ناپذیر در زمین و فضا، از قبیل افزایش CO2، افزایش دمای زمین، ذوب شدن یخ های قطب ها، از بین بردن لایه ازن و... هستند که حرکت دانش بشری برای تأمین انرژی جهان در آینده باید به سوی تأمین انرژی جهان از انرژی های پاک و جانشینی آن با انرژی های آلاینده باشد. انرژی های پاک: انرژی برق آبی در سال 2001، مصرف جهانی انرژی برق آبی به رقم 2627 تراوات ساعت رسید. در این سال، آمریکای شمالی 8/21 درصد، اروپا 9/23 درصد، کشورهای آسیا و اقیانوسیه 7/21 درصد، آمریکای جنوبی و مرکزی 20 درصد، کشورهای شوروی سابق 7/5 درصد، آفریقا 1/3 درصد و خاورمیانه 3/0 درصد، مصرف انرژی برق آبی جهان را به خود اختصاص داده اند. در میان کشورهای جهان، بیشترین سهم مصرف، به کانادا، برزیل، چین و آمریکا، به ترتیب با 6/12، 3/10، 8/9 و 1/8 درصد ازمصرف جهانی تعلق داشت. انرژی خورشیدی حدود دو دهه پس از ورود سلول های فتوولتائیک به عرصه عمومی تولید انرژی، ارتباط تنگاتنگ سیاست و منابع انرژی موجب شد تا دیگرجایی برای بحث توجیه اقتصادی یافتن برای روی آوردن به سمت بهره گیری از انرژی خورشید و تولیدی الکتریسته نماند. در ایران، چون ایران روی کمربند خورشیدی جهان قرار گرفته است و یکی از کشورهایی است که از تابش نور خورشید با قدرت و توان مطلوب برخوردار بوده و از مناطق بسیار مستعد برای بهره گیری از این انرژی است، به طوری که میزان تابش متوسط روزانه آفتاب به 4 کیلووات ساعت بر متر مربع می رسد و متوسط تعداد ساعات آفتابی، از 2800 ساعت درسال بیشتر است. البته، مقادیر ذکر شده به طور متوسط بیان شده اند و در شهرهای کویری کشور همچون یزد، ساعات آفتابی به 3200 ساعت نیز می رسد. با توجه به این که، ایران کشور کوهستانی است که اکثر نقاط آن در ارتفاعی بالاتراز 1000 متر از سطح دریا واقع شده اند توان دریافتی از تابش نور خورشید آن بیشتر خواهد بود. گفتنی است که مصرف انرژی های تجدید پذیر ایران پایین بوده و از این رو، هنوزانرژی خورشیدی رسماً تجاری نشده است. مناطقی که پتانسیل بالایی برای انرژی خورشیدی دارند؛ عبارتند از: شیراز، تهران، خراسان، یزد و سمنان. طرح های خورشیدی شامل نیروگاه دریافت کننده مرکزی، سهموی خطی، سیستم فتوولتائیک و آبگرمکن های خورشیدی می باشند. بررسی امکان استفاده از انرژی خورشیدی از دیدگاه اقتصادی هر چند هزینه استفاده از انرژی خورشیدی بسیار بالاست، ولی امروزه در سیاست گذاری ها فقط هزینه سیستم های خورشیدی در نظر گرفته نمی شود، بلکه فواید حاصل از بکارگیری آنها، مانند کاهش آلودگی محیط زیست نیز مدنظر قرار می گیرد، با وجود تمام مسائلی که مطرح می شود، می توان مناطقی از کشور را یافت که استفاده از انرژی خورشیدی در آنها توجیه اقتصادی دارد. به عنوان نمونه، استفاده ازسلول های خورشیدی در مناطق دور دست رامی توان در عرض چند سال به قیمت روز رساند. با توجه به فناوری های موجود و وسعت استفاده از انرژی خورشیدی در دنیا، به نظر می آید در بخش هایی مانند گرمایش ساختمان ها، تولید آب گرم، طبخ غذا، خشک کن ها وآب شیرین کن ها، این انرژی می تواند با انرژی های رایج رقابت کند. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که درحال حاضر، ساخت نیروگاه های مستقل خورشیدی به صرفه نیست بلکه نیروگاه های چرخه ترکیبی، همچون خورشیدی- گازی یا خورشیدی- بخاری بسیار اقتصادی خواهند بود. یکی از موانع مهم در استفاده از انرژی های خورشیدی، سرمایه بر بردن صنایع خورشیدی است که باید راهکارهای اساسی آن اندیشیده شوند. انواع مختلف انرژی های تجدیدپذیر بر اثر وجود آفتاب تولید شده اند. سلول های فتوولتائیکی که تولید برق می کنند، سیستم های سهموی و برج های متمرکز کننده خورشیدی، انرژی باد وانرژی زمین گرمایی همگی انرژی خود را از خورشید می گیرند، هم اکنون در کشورهای اروپایی به شدت روی انرژی خورشیدی کار می شود و استفاده از این انرژی، حرف اول زندگی بشر را در آینده خواهد زد. انرژی باد در چند سال گذشته، میانگین رشد سالانه انرژی باد در دنیا حدود 30 درصد گزارش شده است که بیشترین نرخ رشد را درمیان سایر منابع انرژی در دنیا برخوردار است. کل ظرفیت برق بادی در جهان در سال 2001 به 24000 مگا وات رسید. اروپا در حال حاضر؛ بیش از 70 درصد از برق بادی جهان را تولید می کند و حدود دو سوم از ظرفیت های اضافه شده تولید در سال 2001، به کشورهای اروپایی اختصاص دارد. در حال حاضر، مزرعه های بادی در آمریکا حدود 10 میلیارد کیلو وات ساعت در سال برق تولید می کنند که از نظر ملاحظات زیست محیطی و مبارزه با تولید گازهای گلخانه ای، این میزان انرژی باد می تواند سالانه از انتشار 5/7 میلیون تن دی اکسید کربن جلوگیری کند. استفاده از انرژی برق در ایران در پروژه «تعیین پتانسیل باد درایران»، 26 منطقه کشور شامل 45 سایت مورد مطالعه قرار گرفت که براساس نتایج این پروژه، ایران کشوری با باد متوسط است، ولی برخی از مناطق آن، دارای باد مناسب و مداومی برای تولید برق می باشند. توان بالقوه انرژی باد در سایت های مطالعه شده حدود 6500 مگا وات بوده و اکثر نقاط دارای پتانسیل، در مناطق شرقی کشور واقع شده اند. در میان انواع انرژی های تجدید پذیر، انرژی باد هزینه سرمایه گذاری اولیه کمتری دارد. با بهبود فناوری، افزایش توربین ها و رفع محدودیت ها، کاهش چشمگیری در این هزینه متصور است. در حال حاضر، برق تولیدی از سوخت های فسیلی، ارزان تر از برق تولیدی از توربین های بادی است. که هزینه بهره برداری از انرژی باد حدود 85 درصد در طول 20 سال گذشته کاهش نشان می دهد. انرژی زمین گرمایی (ژئوترمال) انرژی زمین گرمایی، از حرارت حاصل از تجزیه مواد رادیواکتیو، هسته مذاب کره زمین، کوه زایی و واکنش های درون زمین سرچشمه می گیرد. تقریباً در همه جا، در قسمت های کم عمق زمین و یا در 10 فوت بالاتر از سطح زمین درجه حرارت تقریباً یکنواخت باقی می ماند و بین 50 تا 60 درجه فارنهایت (10 تا 16 درجه سانتیگراد) می باشد. چشمه های آب گرم، نمونه هایی از انرژی زمین گرمایی هستند، آب توسط سنگ های زیرزمین گرم می شوند و سپس در سطح زمین جریان می یابند. حدود بیست کشور از این انرژی برای گرم کردن خانه ها، آب و یا برای تولید الکتریسیته استفاده می کنند در حال حاضر بازده کلی این سیستم کمتراز یک درصد از انرژی مورد نیاز جهان است. درسال 2000 حجم تولید برق و حرارت از انرژی زمین گرمایی در جهان 65/49261 گیگاوات ساعت برق بوده است. انرژی زیست توده گونه های مختلفی از انرژی، سوخت های منابع جامد وگازی، حرارت، موادشیمیایی و دیگر مواد را می توان به وسیله فناوری های بیو انرژی، از منابع گیاهی- جانوری تجدیدپذیر به دست آورد. تحقیقات وگسترش فناوری های این نوع سوخت در سه حوزه اصلی صورت می پذیرد: تولید سوخت، پیدا کردن کاربردهای آن، ایجاد کردن زیرساخت های مناسب توزیع زیست توده، چهارمین منبع بزرگ انرژی در جهان بوده و حدود 14 درصد انرژی جهان را فراهم می کند و زیست توده یا بیوماس، اصطلاحی است که برای توصیف یک رشته از محصولاتی که از فرآیند نورساخت(فتوسنتز) به دست می آید، به کار می رود. کاربرد اقتصادی بسیار رایج انرژی زیست توده، استفاده از مواردی است که برای منظورهای دیگر جمع آوری شده اند، نظیر پس مانده های حاصل از کشاورزی، غذا و ضایعات شهری. انرژی های دریایی دریاها با فرآیندهای مختلف فیزیکی، انرژی را دریافت و ذخیره نموده وسپس آن را از دست می دهند. این انرژی به صورت موج، جزر ومد، اختلاف درجه حرارت و اختلاف غلظت نمک دراعماق مختلف آب دریا وجود دارد که می توان از هر یک از آنها بهره برداری کرد. انرژی امواج دریا عبارت است از: انرژی مکانیکی منتقل شده از باد که امواجی با پریود کوتاه، آن را به صورت انرژی پتانسیل و جنبشی در خود ذخیره می کنند. انرژی موج حاصله در مناطق ساحلی در حدود 2 تا 3 میلیون مگاوات برآورد می شود. نوع دیگر انرژی جزر و مد که در اثر حرکت دورانی زمین و جاذبه ماه و خورشید به صورت امواج با پریود بلند ذخیره می شوند که با ساخت یک سد در دهانه منطقه جزر ومد می توان از آن استفاده کرد. که بزرگ ترین سایت جزر ومد کنونی در جهان یک ایستگاه تولید نیروی برق در فرانسه است که 240 مگا وات انرژی الکتریسته تولید می کند. دیگر انرژی ذخیره شده در آب های گرم سطحی که به خاطر وجود آب های عمیق وسرد اقیانوس ها قابل استفاده است و تحت عنوان انرژی حرارتی دریاها مورد بحث قرار می گیرند سیستم هایOTEC1 این انرژی گرمایی را به انرژی الکتریسیته تبدیل می کنند که گاهی دراین فرآیند آب شیرین نیز تولید می شود. این نیروگاه ها برای تولید بار پایه بسیار مناسب هستند. درنهایت، انرژی موجود در اختلاف شوری بین آب های شیرین رود ها وآب شور دریاها، انرژی گرادیان نمک می باشد. هیدروژن و پیل سوختی هیدروژن عمده ترین گزینه مطرح به عنوان حامل جدید انرژی است. فراوانی، سهولت تولید از آب، مصرف تقریباً منحصربه فرد و سودمندی زیست محیطی ذاتی هیدروژن، از جمله ویژگی هایی است که آن را از دیگر گزینه های مطرح، متمایز می کند. استفاده از پیل های سوختی(Fuel Cell)، جهت تأمین هم زمان الکتریسیته و حرارت به روش الکتروشیمیایی است. در این روش، که به عبارتی می توان آن را عمل الکترولیز معکوس قلمداد کرد، انرژی شیمیایی ذخیره شده در سوخت های فسیلی، بدون احتراق استخراج می شوند. این سیستم ها در مقایسه با سایر روش ها، از کارآیی زیادی برخوردار هستند و آلودگی کمی تولید می کنند. پیل های سوختی، راه حل مناسبی برای مشکلات مختلف مربوط به انرژی هستند. هیدروژن را می توان با استفاده از انواع منابع انرژی اولیه تولید کرد و درتمام موارد و کاربردهای سوخت های فسیلی مورد استفاده قرار داد. هیدروژن، به ویژه، منابع تجدیدپذیر انرژی را تکمیل می کند و آنها را در هرمحل و هر زمان به صورتی مناسب در دسترس قرار داده و در اختیار مصرف کننده می گذارد. هیدروژن در مقایسه با سوخت های دیگر می تواند با راندمان بالاتر و احتراق بسیار نیز، به سایر اشکال انرژی تبدیل شود. سیستم انرژی هیدروژنی به دلیل استقلال از منابع اولیه انرژی، سیستمی دایمی و پایدار، فنا ناپذیر، فراگیر و تجدیدپذیر است. ازاین رو، پیش بینی می شود که در آینده ای نه چندان دور، تولید و مصرف هیدروژن به عنوان حامل انرژی، برسراسر اقتصاد جهان سرایت کرده و «اقتصاد هیدروژن» تثبیت شود. نتیجه گیری آمارها، گویای آن است که بزرگ ترین عامل انهدام و آلودگی محیط زیست درمیان عوامل انسان ساخت، عبارت است از تولید، تبدیل ومصرف انواع انرژی، این درحالی است که نه تنها مصرف انرژی درجهان در سطح ثابتی باقی نخواهد ماند، بلکه پیش بینی ها، حاکی ازافزایش مصرف آن در سال های آتی ناشی از افزایش جمعیت، میل به رفاه و افزایش تولید ناخالص سرانه در جهان که پیش بینی می شود تا سال 2020 به حدود متوسط 7000 دلار یعنی، تقریباً 75 درصد بیش از سال 1890 باشد. پیامد مصرف این میزان انرژی، افزایش میزان انتشار دی اکسید کربن از 9/5 گیگا تن کربن در سال 1990 به 4/8 در 2020 خواهد بود. انتشار گازهای آلایندهSOX وNOX را باید به این میزان اضافه کرد. مطالعات وتجربیات نشان می دهد که دو راه حل اصلی برای تعدیل این مشکل وجود دارد: - افزایش بازده مصرف انرژی - افزایش سهم انرژی های تجدید پذیر در ترکیب انرژی جهان. یادآوری این نکته بسیار مهم است که استفاده از انرژی های تجدید پذیر در مقایسه با سوخت های فسیلی، هر چند از هزینه بهره برداری بسیار اندک برخوردار است، لکن هزینه های سرمایه گذاری بسیار بالاتر و حتی چندین برابر خواهد داشت. به عنوان نمونه، هزینه های سرمایه گذاری توربین های بادی حداقل سه برابر، نیروگاه های حرارتی خورشیدی بیش از 8 برابر وسیستم های فتوولتائیک حدود 10 برابر هزینه سرمایه گذاری توربین های گاز است. در حقیقت، همین موانع سبب شده که سهم انرژی های نو در حال حاضر کمتر از 2 درصد و در2020 حدود 4 درصد از کل انرژی مصرفی جهان پیش بینی شود. استفاده از منابع انرژی جدید، بجای منابع فسیلی الزامی است. سیستم جدید انرژی آینده، باید متکی به تغییرات ساختاری وبنیادی باشد که در آن، منابع انرژی بدون کربن، نظیر انرژی خورشیدی و هسته ای وکربن خنثی مانند بیوماس مورد استفاده قرار می گیرند. که در حال حاضر به دلایل متعدد، نفوذ و توسعه انرژی های نو را بسیار کند ومحدود ساخته است. ،
جاوید و خاکزار بفروئی (1400) در پژوهشی به بررسی ارائه یک مدل توزیع امدادی با رویکرد حمل و نقل ترکیبی در زنجیره تامین سه سطحی پرداختند. دامغانیکی از استراتژی های مهم لجستیک امدادی، تعیین محل مراکز توزیع است که معمولا قبل از وقوع بحران تعیین می شود و در زمان وقوع بحران، مسیریابی توزیع انجام می شود. در این مقاله مشکل مکان یابی و مسیریابی توزیع اقلام امدادی با هدف به حداقل رساندن هزینه های لجستیک در یک زنجیره تامین سه سطحی ارائه شده است که شامل هزینه های مکان یابی مراکز توزیع، هزینه های حمل و نقل و هزینه های کمبود می باشد. از خواسته های بی پاسخ در نقاط. آسیب دیده است. وسایل نقلیه زمینی برای انتقال کالاهای امدادی از انبارها به مراکز توزیع و هواپیماهای بدون سرنشین از مراکز توزیع به مناطق آسیب دیده استفاده می شود. در این مدل برنامه ریزی اعداد صحیح مختلط تک دوره ای، تصمیمات مکان یابی، تعیین ظرفیت مراکز توزیع و مسیریابی توزیع امداد به طور همزمان انجام می شود. مدل طراحی شده با نرم افزار گمز برای یک مساله حل و نتایج تحلیل شده است که نقاط آسیب دیده به صورت خوشه ای در حول چند نقطه اصلی متمرکز شده اند. این مدل می تواند برای مناطق پراکنده و کم جمعیت در زمان وقوع بحران کاربرد داشته باشد.
شاکر محمدی؛ علی امامی میبدی؛ امیرحسین فاکهی(1397)در پژوهشی تحت عنوان تدوین و تحلیل سناریوهای مدیریت عرضه و تقاضای سیستم انرژی ایران برای کاهش آثار زیست محیطی با استفاده از مدل‌ساز LEAPLEAP پرداختند که در این تحقیق با استفاده از روشهای مدیریت زنجیره تامین بیشتر کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه، رشد اقتصادی‌محور برنامه‌ریزی‌ها به شمار می‌رود. از آنجا که بستر فعالیتهای اقتصادی، محیط زیست است متأسفانه رشد، پیامدهای ناگواری برای محیط زیست انسان‌ها به همراه داشته است. هدف اصلی مطالعه، اندازه‌گیری کاهش انتشار آلاینده‌های زیست محیطی و گازهای گلخانهای تحت سناریوهای سیاست‌گذاری در مقایسه با سناریو مرجع است. تحلیل سناریو براساس مدل برنامه‌ریزی بلندمدت جایگزین‌های انرژی (LEAP) یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند با طراحی سناریوهای مدیریت سمت تقاضا و عرضة انرژی یعنی جایگزین کردن انرژیهای تجدیدپذیر و انرژی برق به جای انرژیهای فسیلی (نفت خام و گاز طبیعی) میزان کاهش انتشار آلاینده‌های زیست محیطی تا افق1420 در مقایسه با سال 1393 (سال صفر برنامه‌ریزی)، 5/123 میلیون تن میباشد.
آزیتا شیخ بهایی؛ سعید دائی کریم زاده؛ سارا قبادی(1398)در تحقیقی به ارتباط متقابل انرژیهای پاک، توسعه سرمایه‌های داخلی و خارجی، رشد اقتصادی و کیفیت محیطزیست در منتخبی از کشورهای در حال توسعه با رویکرد گشتاورهای تعمیم یافته سیستمی پرداختند که با بررسیهای عمیق این مطالعه به بررسی ارتباط متقابل انرژیهای پاک، توسعه سرمایه های داخلی و خارجی، رشد اقتصادی و کیفیت محیطزیست در گروهی از کشورهای در حال توسعه طی سالهای 2018-1995 با کمک سیستم معادلات همزمان و روش گشتاورهای تعمیم یافته سیستمی می‌پردازد. به منظور برآورد تأثیر توسعه سرمایه‌های داخلی و خارجی از سه شاخص مختلف سرمایه گذاری مستقیم خارجی، بازارهای سهام و اعتبارات تخصیصی به بخش خصوصی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد افزایش انرژی های پاک یک تا دو درصد، انتشار دی‌اکسیدکربن چهاردرصد و افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یک درصد موجب افزایش رشد اقتصادی در کشورهای مورد بررسی شده است. از سوی دیگر رشد اقتصادی ضمن اینکه مصرف انرژیهای پاک را به طور متوسط 11درصد افزایش داده، همزمان موجب افزایش انتشار دی‌اکسیدکربن گردیده است. پروژه‌های انرژی های پاک نسبت به سایر پروژه‌های تامین انرژی، دارای بازدهی پایین و تامین مالی بالا می باشند. لذا در کشورهای در حال توسعه به دلیل عدم توسعه یافتگی نهادهای مالی و ضعف آنها در دسترسی به سرمایه‌های موردنیاز برای تامین مالی پروژه‌های انرژی های پاک، استقبال چندانی برای سرمایه‌گذاری در این پروژه ها صورت نگرفته تا بتواند موجبات کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن را فراهم آورد.
عزیزیان وآزیتا( 1399)که در پژوهش خود به ارائه الگوی بهینه‌ی حمل و نقل شهری تهران با تاکید بر انرژهای پاک بومی سازی شده پرداختند که با مطالعاتی که انجام دادند در نهایت به این مطلب مهم که امروزه حمل و نقل با کلیه جنبه‌های زندگی در شهرها در ارتباط است. داشتن رویکرد پایدار مستلزم داشتن تطابق و هماهنگی میان فعالیتهای انسانی با یک محیط با نشاط و مبری از آلاینده‌ها در کنار حمایت از پویایی و عدالت اقتصادی به همراه سرزندگی و عدالت اجتماعی است که به‌عنوان ابعاد اصلی توسعه پایدار مطرح است. و هدفشان در این مقاله ارائه الگوی بهینه‌ی حمل و نقل شهری تهران با تاکید بر انرژهای پاک بومی سازی شده است. در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات در آزمون فرضیات از نرم افزارهای SPSS و GIS استفاده شد. در نهایت با توجه به 5 عامل مطرح شده از کارشناسان خواسته شده است که سوخت نهایی با کمترین میزان آلودگی و بیشترین میزان تولید در کشور را معرفی کنند؛ که نتایج در قالب طیف 5 گزینه‌ای لیکرت و با استفاده از آزمون t مورد آزمون قرار گرفت که سوخت گاز فشرده (CNG) به عنوان مناسبترین سوخت که دارای قابلیت بالای بومی سازی در تهران و کشور است معرفی گرد.
میرعمادی، سید ایمان ؛ سبوحی، یداله ؛ خواجه پور، حسین ؛(1398) در تحقیق خود به توسعه چارچوبی به هم پیوسته وجامع جهت تحلیل وبهبود نظام نوآوری انرژی ومحیط زیست پرداختند ودر راهبرد مطالعه موردي توصيفي، ضرورت نگاه مبتني بر رهيافت تاريخي به شرايط امروز بخش انرژي کشور با هدف سياست گذاري مؤثر و جهت گيري مناسب نظام نوآوري انرژي و محيط زيست نشان داده شده و بر مبناي تحليل تاريخي بخش انرژي و درس هاي گرفته شده از سياست هاي افزايش بهره وري آن در کشور، طرح بازار بهينه سازي انرژي و محيط زيست ، ارائه گرديده است . اين ديدگاه توسط برگک و جکوبسون در سال 1- Technological Innovation System (TIS) ٢٠٠٨ توسعه يافت و آنها ادعا نمودند که به منظور شناسايي سياست هاي مناسب در يک نظام نوآوري خاص ، تمرکز بر ساختار سيستم در کنار تمرکز بر فرآيند نيز اهميت پيدا ميکند [٩]. همچنين با استفاده از چارچوب تحليلي توسعه داده شده ، نحوه شکل گيري بازار بهينه سازي انرژي و محيط زيست به عنوان يک نمونه ويژه در اين حوزه مورد بحث و تحليل قرار گرفته و توضيح داده ميشود که چگونه ايجاد شبکه ها و تعامل بخش هاي مختلف سيستم ميتوانند در تحقق اهداف سياستي نقش داشته باشند. البته به اين نکته هم بايد توجه داشت که اگر در حوزه شبکه ، ارتباطات ميان بازيگران سيستم ، ضعيف و تأکيد آنها بر حمايت از فناوري هاي تثبيت شده باشد و يا در بخش نهادها نقص قانون گذاري ، نقص در سيستم آموزشي و محدودسازي قدرت سياسي و سازماني براي بنگاه هاي جديد و تازه واردان به سيستم وجود داشته باشد اين بار تمام عوامل مانعي براي شکل گيري نظام نوآوري انرژي محسوب خواهند شد .
علامعلی سودابه ، ناظری علی (1398)که در پژوهشی به اقدامات داخلی و خارجی مدیریت زنجیره تامین سبز و رقابت پذیری شرکت در پالایشگاه های نفت ایران پرداختند که با توجه به این تحقیق اساس زنجیره تامین سبز بر یکپارچگی اقدامات داخلی و خارجی برای کنترل اثرات زیست محیطی در چرخه عمر محصول به وسیله تسهیم اطلاعات و هماهنگی و همکاری تمام اعضای زنجیره تامین است. اقدامات داخلی و خارجی در زنجیره تامین به منظور بیشینه کردن میزان بهره وری مصرف انرژی و منابع همراه با بهبود عملکرد کل زنجیره تامین است که سازمان باید در طی این مراحل عوامل سازگار با محیط زیست را مد نظر قرار دهد.با توجه به ارتباط مهم پالایشگاه های نفت با محیط زیست محقق پالایشگاه های نفت ایران را برای بررسی تحقیق خود انتخاب کرده است. هدف اصلی پژوهش بررسی تاثیر اقدامات داخلی و خارجی مدیریت زنجیره تامین سبز بر رقابت پذیری سازمان (مورد مطالعه: پالایشگاه های نفت ایران) می باشد.برای گردآوری داده ها از روش میدانی و کتابخانه ای استفاده شد. متناسب با مولفه های مورد استفاده در پژوهش, پرسشنامه ای شامل 30 سوال مورد استفاده قرار گرفت. سپس داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار Amos مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. روایی پرسشنامه با نظر استاد راهنما و اساتید گروه مدیریت و خبرگان صنعت به تایید رسید. از آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی استفاده شد که میزان بیشتر از 0.7 را نشان داد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها در محیط نرم افزار تایید یا رد فرضیه ها سنجش شدند. نتایج نشان داد که هر 3 فرضیه, با توجه به اینکه سطح معناداری ضریب تاثیر کوچکتر از 0.05 است, تایید شدند. لذا مدیریت زنجیره تامین سبز فرصتی برای شرکت ها فراهم می کند تا برای طراحی و تولید محصولات سبز, سرمایه گذاری کنند.
مجید آفرین محمدزاده رضا حسن زاده(1398) در تحقیقی تحت عنوان شناسایی و رتبه‌بندی عوامل موثر در پیاده‌سازی مدیریت زنجیره تامین سبز با روش فعالیتهای صنعتی بر محیط زیست منجر به بروز مشکلات زیست‌محیطی فراوانی از جمله گرمایش زمین، تخریب لایه اوزون و افزایش گازهای گلخانهای شده است. شرکتهای تولیدی برای ماندن در بازار و همچنین کسب مزیت رقابتی لازم است که به مسائل زیست‌محیطی توجه داشته باشند. تقاضای مشتریان و همچنین برخی از مقررات دولتی شرکتها را به سمت مدیریت زنجیره تامین سبز هدایت میکند. صنعت برق در دنیا به عنوان یکی از مهمترین و اصلی‌ترین بخش‌های صنعت به عنوان محرک همه صنایع دیگر، نقش مهمی در به وجود آمدن مشکلات محیط زیستی ایفا میکند. هدف اصلی از این پژوهش شناسایی عوامل موثر در مدیریت زنجیره تامین سبز و سپس رتبه‌بندی شرکتهای فعال در مدیریت زنجیره تامین سبز میباشد.. ابتدا با مطالعه ادبیاتی و کتاب‌ها، مقالات داخلی و خارجی، تعداد 21 شاخص برای دستیابی به مدیریت زنجیره تامین سبز به دست می‌آید که در مرحله بعدی به کمک پرسش‌نامه‌هایی که در اختیار کارشناسان قرار می‌گیرد و با در نظر گرفتن محدودیت‌ها، به 9 معیار نهایی می‌رسیم. سپس این معیارها به کمک روش فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی فازی و با استفاده از پرسشنامه، مقایسات زوجی که در اختیار خبرگان قرار گرفته است وزن‌دهی می‌شوند و وزن هر شاخص مشخص می‌گردد. نتایج نشان داده است که شاخص‌های توانایی تامین مالی، افزایش ارتفاع برج‌ها و دکل‌های خطوط انتقال برق و همچنین استفاده از انرژی تجدیدپذیر خورشیدی به ترتیب بیشترین وزن‌ها را به خود اختصاص داده‌اند و بقیه شاخص‌ها در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در ادامه با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی به رتبه‌بندی 5 شرکت برق فعال در زمینه مدیریت زنجیره تامین سبز می‌پردازیم. رتبه‌بندی این شرکتها نسبت به میزان فعالیت در انجام معیارهایی که در مرحله قبل مشخص شده‌اند صورت گرفته است و شرکتها با توجه به شاخص‌های وزن‌دهی شده، اولویت‌بندی شده‌اند.AHP فازی و TOPSIS فازی در صنعت برق .
دولتی پور ، بهاره (1399) در تحقیق خود به نقش مهم محیط زیست در صنعت نساجی و مدیریت زنجیره تامین سبز پرداختند .
اکثریت قریب به اتفاق شرکت های نساجی سنتی، نیروی کار زیاد در شرکتهای کوچک و متوسط هستند. طی سالهای اخیر، با افزایش آگاهی مردم در حفاظت از محیط زیست در سراسر دنیا و فشار رقابت در بازارهای بین المللی، بسیاری از شرکت های مساجی مجبور به توجه نزدیکی به حفاظت از محیط زیست شوند. در این روند، صنعت نساجی امیدوار است اجرای یک سیستم اطلاعاتی گرین (سبز) به بررسی میزان بهبود فرآیند تجارت (کسب و کار) پس از اجرای این سیستم و عوامل کلیدی برای موفقیت با هدف کاهش هزینه ها، گسترش فرصتهای تجاری، و حرکت به سمت جهانی شدن کمک کند. در این مطالعه، یک روش مطالعه موردی برای انجام یک نظرسنجی بر روی سایت یک شرکت در جریانهای بالا دست، اواسط دست و پایین دست به ترتیب زنجیره تامین اتخاذ شده است. این هزینهاطلاعات سبزهای مدیریت کسب و کار است که در ابتدای معرفی زنجیره تامین سبز (گرین) افزایش مییابد. با این حال، فرآیند کسب و کار بعد از اجرای رابط کاربری اینترنتی بهبود یافته است. زنجیره تامین سبز اثرات خارجی به ارمغان می آورد: ارتقاء تصویرشرکت، افزایش ارزش مشتری و وفاداری مشتری، کاهش شکایات مشتری، و مطابقت محصول با استانداردهای جهانی. همچنین اثرات داخلی آن : افزایش یکپارچگی زنجیره تامین (بعنوان مثال، افزایش دسترسی اطلاعات، فرآیند بهره وری و همکاری زنجیره تامین)، افزایش درآمد فروش، تدارکات بهره وری و رقابت .
حمودی، سهیلا(1399) در پژوهشی به بررسی عوامل مؤثر بر کاهش هزینه حمل و نقل در شبکه زنجیره تأمین (مطالعه موردی: اداره بندر امام خمینی) پرداخت. هدف از تحقیق حاضر بررسی عوامل مؤثر بر کاهش هزینه حمل و نقل در شبکه زنجیره تأمین در اداره بندر امام خمینی می باشد. جامعه نمونه این تحقیق شامل کارشناسان، خبرگان و کارکنان بخش حمل و نقل اداره بندر امام خمینی به تعداد 151 نفر می باشدکه روش تحقیق توصیفی پیمایشی می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته است. به منظور سنجش روایی پرسشنامه، دو نوع روایی منطقی و روایی سازه استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها در بخش آمار استنباطی صورت گرفته است. فرضیات پژوهش بر اساس آزمون نرمالیتی کولموگروف- اسمیرنوف و آزمون ضریب همبستگی پیرسون توسط نرم افزار SmartPls تجزیه و تحلیل شد. بر اساس یافته ها زمان تأخیر در جابه جایی بار (تخلیه و بارگیری در مبدأ و مقصد) در سطح اطمینان 95 % رابطه معناداری را با کاهش هزینه های حمل و نقلِ جاری حمل ونقل نشان داد همچنین احداث ترمینال های بین راهی جهت بارگیری و تخلیه در سطح اطمینان 95 % رابطه معناداری را با کاهش هزینه های حمل و نقلِ جاری حمل و نقل نشان داد ولی اولویت بندی شبکه ی راه ها با هدف تخصیص بهینه ی هزینه های ساخت و نگهداری راه های شریانی کشور در سطح اطمینان 95 % رابطه معناداری را با کاهش هزینه های حمل و نقلِ جاری حمل و نقل نشان نداد.
آلبونعیمی و همکاران (1399) در پژوهشی به بررسی تاثیر متغیرهای مکانی، زمانی و حمل و نقل شرکت های صنعتی بر عملکرد محیطی زنجیره تامین پرداختند. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر متغیرهای مکانی، زمانی و حمل و نقل شرکتهای صنعتی بر عملکرد محیطی زنجیره تامین می باشد. این تحقیق در زمره تحقیقات توصیفی _ پیمایشی و از نوع تحقیقات کاربردی قرار دارد. جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه کارکنان شرکت های صنعتی صادر کننده می باشند. روش نمونه گیری در این تحقیق به صورت غیر احتمالی در دسترس می باشد وحجم نمونه از فرمول کوکران و برابر با ۲۰۳ می باشد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها کلیه فرضیات تحقیق پذیرفته شدند.
حاجی زمانی و صاحبی(1398) در پژوهشی به بررسی رویکردهای سنتی در مدیریت زنجیره تامین نمیتواند پاسخگوی توقعات مشتریان باشد و برای تسهیل در جریان اطلاعات و دسترسی به هنگام به اطلاعات و مدیریت دقیق زنجیره تامین بستر مناسبی از نظامهای اطلاعاتی یکپارچه و شبکههای اطلاعاتی مورد نیاز است. امروزه فناوری اطلاعات توانسته است بستری مناسب جهت صرفه جوییهای عمده در هزینه های زنجیره تامین و نیز افزایش کارآیی آن فراهم آورد. پژوهش حاضر در راستای بهبود مدیریت عملکرد زنجیره تامین با نگرش به سیستمهای اطلاعاتی ناب در یک واحد تولیدات قطعات خودرو ایجاد شده است. این تحقیق به منظور ارائه یک مدل نسبتا جامع برای بررسی اثر و تاثر این دو متغیر- زنجیره تامین و سیستم اطلاعاتی- انجام شده است. اطلاعات حاصله با دو ابزار مراجعه به مستندات کتابخانه ای و مقالات اینترنتی از یک طرف و بهره گیری از پرسشنامه کارآمد از سوی دیگر، بدست آمده است. نتایج نشان میدهد که هم راستای استراتژیهای سیستمهای اطلاعاتی، راهبردهای زنجیره تامین به صورت مستقیم تغییر یافته و متحول میگردند. به ویژه که در سیستم اطلاعات مدیریتMIS1، کارایی افزونتری شاهد هستیم. همچنین چالاکی سیستم و انعطاف‌پذیری سیستمهای اطلاعاتی میتواند به عنوان یک متغیر خارجی مثبت، زنجیره تامین چابک و مناسب سازمان را به وجود آورد تا بالندگی سازمانیOD2، تامین شود.
خوزانی (1396) در پژوهشی به شناسایی و رتبه بندی شاخص های بعد زیست محیطی مدیریت زنجیره تامین پایدار پرداخت. مدیریت زنجیره تامین مبتنی بر ادغام فعالیت های زنجیره تامین و جریان های اطلاعاتی مرتبط با آنها از طریق بهبود روابط زنجیره ای به منظور دستیابی به مزیت رقابتی قابل اعتماد و پایدار است. همچنین پایداری توسعه ای است که نیازهای نسل کنونی را بدون محدود کردن توانایی نسل های آینده برای توسعه نیازهای خود برآورده کند. مدیریت زنجیره تامین پایدار دارای سه محور اصلی زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی است. استراتژی حفاظت از محیط زیست یکی از مهم ترین اولویت های سازمان ها و دولت ها است. هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی شاخص های زیست محیطی معتبر و کاربردی مدیریت زنجیره تامین پایدار در مرحله اول و رتبه بندی شاخص ها در مرحله دوم می باشد. در این راستا با بررسی و مطالعه تحقیقات معتبر داخلی و بین المللی از منابع با درجه علمی بالا و سپس با کمک ده نفر از کارشناسان دانشگاهی و صنعتی که به مسائل مدیریتی آشنایی کامل دارند، هفت شاخص محیط گرا شناسایی شد. زنجیره تامین پایدار و محیط زیست با ماتریس مقایسه‌های زوجی، هفت شاخص امتیازدهی و رتبه‌بندی شدند. در این رتبه بندی رتبه اول به شاخص کاهش انتشار گاز، رتبه دوم به شاخص بهره وری انرژی و انرژی های تجدیدپذیر و رتبه آخر به شاخص بهبود بسته بندی داده شد که نشان دهنده اهمیت برنامه ریزی برای کنترل انتشار گاز و صرفه جویی است. انرژی. مصرف انرژی و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر مانند انرژی باد و خورشید و کاهش استفاده از انرژی سوخت فسیلی در پایداری مدیریت زنجیره تامین است.
عزیزی (1395) در پژوهشی عوامل موثر بر عملکرد زنجیره تامین پایدار را شناسایی و اولویت بندی کرد. پایداری زیست‌محیطی، مسائل سبز و پایداری اجتماعی در میان محققان و مدیران زنجیره تامین به دلیل مقررات دولتی، انتظارات مشتری و فشار خریداران برای محصولات سبز افزایش یافته است.
مفهوم مدیریت زنجیره تامین پایدار به عنوان یک فلسفه سازمانی مهم برای دستیابی به سودآوری از طریق کاهش اثرات زیست محیطی و بهبود عوامل اقتصادی و کارایی اجتماعی محسوب می شود و به نوعی به دنبال ایجاد تعادل در اهداف زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی است. از سوی دیگر، ارزیابی عملکرد زنجیره تامین پایدار برای دستیابی به اهداف آن ضروری است و بدون انجام آن، دستیابی به اهداف پایداری دشوار است. هدف از این تحقیق شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر عملکرد زنجیره تامین پایدار در صنعت روغن های خوراکی می باشد. در این تحقیق، پس از بررسی مبانی نظری زنجیره تامین پایدار، عوامل موثر بر عملکرد آن شناسایی و پس از مشورت با کارشناسان، این عوامل نهایی شدند. جامعه آماری این پژوهش را مدیران و کارکنان شرکت روغن نباتی شیراز تشکیل می دهند و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک ویکور استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که در بین عوامل اقتصادی، کاهش هزینه های عملیاتی، از بین عوامل محیطی، همکاری زیست محیطی با تامین کنندگان و مشتریان و از بین عوامل اجتماعی، ایمنی و سلامت بیشترین اولویت را دارند. از سوی دیگر، عوامل مرتبط با بعد زیست محیطی از اولویت بیشتری نسبت به شاخص های دو بعد اقتصادی و اجتماعی برخوردار بودند که نشان دهنده اهمیت بعد زیست محیطی در پایداری زنجیره تامین صنعت روغن های خوراکی است.
ولی سیر و روگانیان (2018) با در نظر گرفتن زمان حمل و نقل، طراحی یک شبکه زنجیره تامین سبز و انعطاف پذیر را بررسی کردند. تغییرات و دگرگونی‌های فضای کسب‌وکار و افزایش عدم اطمینان و پیچیدگی‌های مختلف در آنها باعث شده است که زنجیره‌های تامین بیشتر در معرض اختلال قرار گیرند. علاوه بر این، امروزه موضوع اثرات منفی فعالیت های زنجیره تامین بر محیط زیست مورد توجه ویژه قرار گرفته است. در این مقاله موضوع طراحی شبکه زنجیره تامین سبز و ارتجاعی مورد بررسی قرار گرفته است. اختلالات احتمالی در تامین کنندگان و سایت های تولیدی در نظر گرفته می شود. همچنین زمان حمل کالا به مشتریان و اثرات زیست محیطی آن در نظر گرفته شده است. برای فرمول‌بندی مشکل، یک مدل برنامه‌ریزی عدد صحیح مختلط تصادفی جدید با دو هدف ارائه شده است که توابع هدف آن به حداقل رساندن هزینه‌های کل و به حداقل رساندن کل کربن منتشر شده است. مشکل با استفاده از روش حد اپسیلون و حد اپسیلون افزایش یافته حل شد و نتایج گزارش شد.
بناویدس و همکاران، 2021، در مطالعه ای به بررسی اینکه آیا زنجیره تامین سبز اعتبار شرکت را افزایش می دهد؟ شواهد تجربی از بخش‌های تولید اروپایی نشان میدهد که مدیریت ارتباط با تامین‌کننده از نظر زیست‌محیطی میتواند از خطر تبلیغات نامطلوب و آسیب شهرت به شرکت خریدار جلوگیری کند. هدف این مقاله کسب اطلاعات بیشتر در مورد تاثیر استراتژی های مدیریت زنجیره تامین زیست محیطی بر شهرت یک شرکت، بر اساس رویکرد ذینفعان و چارچوب قابلیت مدیریت زیست محیطی است. ما مجموعه ای از فرضیه ها را بر روی داده های تابلویی از شرکت های تولیدی اروپایی در یک دوره ده ساله آزمایش می کنیم. نتایج ما از این فرضیه حمایت میکند که انتخاب تامین‌کننده، نظارت، و خاتمه شرکت بر اساس معیارهای محیطی تأثیر مثبتی بر شهرت شرکت دارد. علاوه بر این، داده ها نشان می دهد که اجرای این استراتژی ها به صورت ترکیبی و همچنین گذار به مدیریت زنجیره تامین سبز، بر شهرت شرکت تأثیر مثبت می گذارد. این مطالعه دارای مفاهیمی برای تئوری و عمل است.
بکتاس[4]، 2019، در پژوهشی به بررسی نقش پژوهش عملیاتی در کشتیرانی سبز پرداختند. سال های اخیر شاهد افزایش آگاهی از اثرات منفی خارجی حمل و نقل بار بوده است. حوزه تحقیقات عملیاتی (OR به ویژه در سالهای اخیر به کاهش اثرات منفی از طریق استفاده از مدل‌های بهینهسازی مختلف و تکنیک‌های راه‌حل ادامه داده است. این مقاله اصول اساسی پشت و یک مرور کلی از بدنه تحقیقات اخیر در مورد "سبزسازی" حمل و نقل بار با استفاده از تکنیک های برنامه ریزی مبتنی بر OR را ارائه می دهد. تمرکز ویژه بر مطالعاتی است که برای دو حالت پرکاربرد برای حمل بار در سراسر جهان، یعنی جاده (شامل وسایل نقلیه شهری و الکتریکی) و حمل‌ونقل دریایی توصیف شده‌اند، اگرچه سایر حالت‌ها نیز به اختصار مورد بحث قرار گرفته‌اند.
گاویندان و چنگ[5](2018)، در پژوهشی به بررسی برنامه‌ریزی و تحلیل سیستمها، بهینهسازی سیستمها، لجستیک و زنجیره تامین پرداختند. این موضوع خاص(Special Issue – SI)، پیشرفت های برنامه ریزی غیرقطعی بهینه سازی استوار را در برنامه ریزی زنجیره تأمین به وسیله بررسی روشهای نوین، کاربردها و فرصتها مشخص میکند. فرصتهای بهبود برنامه‌ریزی زنجیره تأمین را از طریق جستجو در زمینههایی مانند شرایط مختلف عدم قطعیت، ارزیابی پایداری، انتخاب فروشنده (عرضه کننده)، کاهش ریسک، برنامه‌ریزی زنجیره تأمین خرده فروشی و هماهنگی زنجیره تأمین تحلیل کرده و نشان می‌دهند.
این مقاله به طور خلاصه مباحثی درباره مدل ها، الگوریتمها و متودولوژیهای غیرقطعی توسعه یافته را برای ارزیابی و کارایی مؤثر زنجیره تأمین تحت وابستگیهای مختلف بیان میکند. دست آورد نمایان این مقاله این است که برنامه‌ریزی زنجیره تأمین با پیشرفت مباحث برنامه‌ریزی غیرقطعی و بهینهسازی استوار، در زمینههای کاربردی مختلف و در روش های گوناگون موردبررسی قرار می گیرد.
شارما و همکاران[6](2017)، در پژوهشی به بررسی مدیریت زنجیره تامین سبز مربوط به شاخص های عملکرد در صنعت کشاورزی پرداختند. در این مقاله، شاخص‌های عملکرد ضروری به واسطه بازنگری ادبیات موضوعی گسترده و مصاحبههای عمیق شخصی با کارشناسان صنعتی استخراج شده‌اند. این شاخص‌های عملکرد دربه کارگیریGSCM استفاده می‌شوند. بعد از به دست آوردن نتایج تحلیلهای داده، نتایج پیش رو به دست آمد. به کارگیری GSCM یک نکته مهم برای هر صنعت برای داشتن یک جبهه رقابتی در بازار است و تنها میتواند وقتی موفق باشد که هر کسی در شرکت به مانند یک حلقه در این زنجیره ارتباطی عمل کند. PI ها بعد از بازنگری ادبیات موضوعی تعیین می‌شوند و در طول پژوهش ۷۹ زیرPI تحت ۱۳ PI اصلی شناسایی شد. تحلیل قابلیت اعتماد با استفاده از نرم افزارSPSS و رتبه بندی PI ها با استفاده از تحلیل AHP انجام می شود.
این کار به صنعت کشاورزی محدود میشود و کار بعدی میتواند به جستجوی اثربخشی شاخص‌های عملکرد پیشنهادی در صنعت کشاورزی بپردازد.
در سال 2017، دیاس و همکاران بررسی کنترل فرآیند برای مدیریت زنجیره تامین و مروری بر استراتژی تصمیم گیری یکپارچه، عملکرد یکپارچه و مدیریت ریسک اهرم های اصلی برای افزایش ارزش سهامداران به طور کلی هستند. در این مقاله، ما یک چارچوب مرتبط برای عملکرد مبتنی بر ارزش و بهینهسازی ریسک در زنجیره تامین ایجاد می‌کنیم. ارزش افزوده اقتصادی به عنوان یک ابزار سنجش عملکرد مبتنی بر ارزش رایج در برنامه ریزی میان مدت فروش و عملیات استفاده می شود. با توجه به عدم قطعیت رویدادهای آتی، از روش های بهینه سازی قدرتمندی برای حل مشکل ریسک های عملیاتی در مدیریت زنجیره تامین مالی و فیزیکی استفاده شده است. جنبه های متعدد استحکام و مفاهیم کلی این چارچوب با استفاده از تحلیل عددی مورد گرا برجسته شده است.
سورینو[7] و همکاران در سال 2017، آنها سیستم POLCA را برای مدیریت زنجیره تامین و شبیه سازی در صنعت خودرو بررسی کردند. هدف از تحقیق او توضیح این است که چگونه سیستم POLCA می تواند یک اقدام موثر برای پیگیری گردش محصول در زنجیره تامین باشد. برای این منظور، او یک مطالعه موردی را با استفاده از POLCA بین شرکت اتصالات در صنعت خودرو SD توصیف میکند. برای عملکرد کافی سیستم پولیکا، استفاده ترکیبی از چنین سیستمی با تبادل اطلاعات الکترونیکی و صرفاً به صورت متوالی پیشنهاد می شود. روش مورد استفاده در این پژوهش، مطالعه موردی است. بنابراین، طرح پیشنهادی بر اساس ادبیات و تحقیقات میدانی تدوین شد. پس از آن، طرح پیشنهادی از طریق شبیه سازی اعتبار سنجی شده است. شبیه‌سازی نشان‌داده‌شده در مطالعه حاضر نشان میدهد که طرح پیشنهادی این پتانسیل را دارد که به شرکت اجازه دهد تا عرضه خود را با کاهش قابل توجه موجودی حفظ کند و در نتیجه گردش محصول را با تامین‌کننده داشبورد خود هماهنگ کند. این تحقیق نشان داده است که منطق سیستم POLCA می تواند برای هماهنگ کردن گردش محصول بین شرکت و تامین کنندگان آن نیز مورد استفاده قرار گیرد.
زیمر[8] و در سال 2017، به همراه همکارانش ارزیابی ریسک‌های اجتماعی زنجیره‌های تامین جهانی و رویکرد تحلیلی کمی و کاربرد آن برای انتخاب تامین‌کننده در صنعت خودروسازی آلمان را بررسی کردند. هدف اصلی تحقیق او ایجاد مدلی برای برآورد و ارزیابی موثر ریسک‌های اجتماعی در طول زنجیره‌های تامین جهانی است. برای این منظور، مدل خروجی – ورودی لئونتیت با ریسک‌های کشور و شدت کار بخش خاص ترکیب میشود. علاوه بر این، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی برای وزن دهی ریسک های اجتماعی مختلف استفاده شده است. در اینجا تمرکز بر بازیگران زنجیره تامین بالادستی در زنجیره تامین است. یک رویکرد کلی ایجاد شده است که امکان انطباق انواع مختلف پایگاه‌های داده ورودی-خروجی و استفاده از ریسک‌های اجتماعی مختلف را که در ارزیابی چرخه زندگی اجتماعی مورد بحث قرار گرفته‌اند، باز میکند. در این مقاله، یک مدل جدید SRAارائه شده است که روشهای FAHP، تحلیل مسیر ساختاری و SLCA را ترکیب میکند. مدل SRA کل زنجیره تامین بالادستی و سطوح خاص محصول را در زنجیره تامین درک می کند. از آنجایی که مدل‌های EEIO یا SEIO بر اساس میانگین تراکنش‌های پولی بین کشورها هستند، باید بیان کرد که این لایه‌ها و فشارهای لایه‌ای خاص شامل سهم کشور و بخش به‌دست‌آمده از ارقام میانگین کلان اقتصادی است. برای بهبود اعتبارسنجی نتیجه مدل، میانگین‌های محاسبه‌شده و بخش‌ها و سهم کشورها باید به طور فزاینده‌ای با اطلاعات خاص شرکت جایگزین شوند.
فصل سوم
روش تحقیق
روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزار و روش های معتبر و منظم برای بررسی حقایق، کشف مجهولات و یافتن راه حل برای مسائل است. پژوهش حاضر را می توان کاربردی در نظر گرفت زیرا نتایج آن به طور مستقیم در زمینه های مربوطه کاربرد دارد. تحقیقات کاربردی، تحقیقاتی هستند که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی به منظور بهبود و کمال رفتارها، روش‌ها، ابزارها، ابزارها، محصولات، ساختارها و الگوهای مورد استفاده جوامع بشری انجام می‌شوند. همچنین پژوهش های کاربردی، پژوهش هایی هستند که از نظریه ها، قوانین، اصول و تکنیک های توسعه یافته در تحقیقات پایه برای حل مسائل کاربردی استفاده می کنند. از آنجایی که داده های مورد نظر از طریق نمونه گیری از جامعه به دست خواهد آمد، این پژوهش از نوع پیمایشی بوده و به صورت مقطعی انجام خواهد شد. همچنین این تحقیق بر اساس توصیف رویدادها و آنچه وجود دارد انجام شده و به شرایط، روابط موجود، نظرات مشترک، فرآیندها و روندهای جاری توجه دارد. تمرکز آن در درجه اول بر زمان حال است، اگرچه اغلب رویدادها و آثار گذشته را که به شرایط فعلی مربوط می شود، بررسی می کند. بنابراین می توان گفت که این پژوهش توصیفی است. تحقیق توصیفی شامل مجموعه ای از روش هاست که هدف آنها توصیف شرایط یا پدیده های مورد بررسی است. از تحقیق توصیفی فقط می توان برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا کمک به فرآیند تصمیم گیری استفاده کرد.
این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر گردآوری داده ها توصیفی-پرسشنامه ای می باشد. در این پژوهش پس از تهیه طرح مطالعه و مطالعه و جمع آوری مبانی نظری آن، پرسشنامه ای برای نمونه آماری پژوهش تهیه شد و سپس پس از توزیع پرسشنامه ها و بر اساس تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده از نتیجه گیری. پیشنهادات ارائه خواهد شد. در این تحقیق از روش های آماری زیر استفاده شد: SPSS، تحلیل همبستگی با استفاده از نرم افزار و مدل سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار. مدلسازی معادلات ساختاری لیزرل تکنیکی است که برای نشان دادن، ارزیابی و آزمون فرضیه‌های مربوط به علیت بین متغیرهای آشکار و پنهان استفاده میشود. این رویکرد شامل دو فاز یک مدل اندازه گیری و یک مدل ساختاری است. در مرحله اول، یعنی مدل های اندازه گیری، روایی و اعتبار (پایایی) متغیرهای نهفته مطالعه با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی CFA مورد آزمون قرار می گیرند. در این مرحله از ارزش و اعتبار ساختار AVE برای آزمون اعتبار و پایایی کلی CR و از ضریب آلفای کرونباخ برای آزمایش پایایی ابزار اندازه گیری استفاده می شود. در مرحله دوم، از مدل ساختاری برای بررسی روابط علت و معلولی بین متغیرهای پنهان ساختارهای مورد مطالعه استفاده خواهد شد.
از نظر ماهیت مسئله و هدف، پژوهش حاضر یک پژوهش کاربردی محسوب می شود، زیرا پژوهش کاربردی پژوهشی است که نه برای ارضای کنجکاوی عمیق محقق، بلکه برای حل یک مشکل فردی، گروهی یا اجتماعی انجام می شود. در این تحقیق از روش میدانی از نظر جمع آوری یک سری اطلاعات استفاده شده و روش تحقیق به شرح زیر است:
1) تعیین نمونه آماری
2) طراحی پرسشنامه، پخش، جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل
3) نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادها
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی (غیر آزمایشی) و شاخه ای از مطالعات میدانی و از نظر ارتباط بین متغیرهای تحقیق از نوع علی است. روش تحقیق پیمایشی است.
مهمترین روشهای گردآوری اطلاعات در این تحقیق به این شرح است:
با توجه به اینکه تحقیق حاضر از نوع تحقیقات میدانی و کاربردی می باشد. بنابراین برای جمع آوری اطلاعات از دو روش به شرح زیر استفاده شده است:
1) روش بررسی اسناد: در این تحقیق ابتدا با مراجعه به منابع کتابخانه ای و استفاده از موتورهای جستجو در پایگاه های اینترنتی مرتبط و اسکن اسناد و مدارک مرتبط، مبانی نظری و پیشینه تحقیق تدوین شده است.
2) روش میدانی: ابزار اصلی جمع آوری داده ها در مرحله پیمایش، استفاده از پرسشنامه است. در واقع داده های مورد نیاز تحقیق ابتدا با استفاده از منابع کتابخانه ای و پایگاه های اطلاعاتی (منابع ثانویه) جمع آوری و سپس با استفاده از پرسشنامه (منابع اولیه) جمع آوری و ذخیره می شود.
یکی از بخش های اصلی هر تحقیق، جمع آوری اطلاعات است. اگر این کار به طور منظم و صحیح انجام شود، کار تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری از داده ها با دقت و سرعت بیشتری انجام می شود. برای جمع آوری اطلاعات در کارهای پژوهشی از چهار روش اصلی استفاده می شود که عبارتند از: استفاده از اسناد موجود، مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه.
در این تحقیق ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه می باشد. برای سنجش متغیرها از پرسشنامه ساختاریافته استفاده شد. این پرسشنامه به گونه ای تنظیم شده است که بر اساس داده های جمع آوری شده، محقق بتواند مدل مفهومی تحقیق را مورد آزمون قرار دهد. نمونه مورد مطالعه این تحقیق، گروه مدیران شرکت های حمل و نقل ایران و حوزه زمانی تحقیق 1400-99 بوده است.
جامعه آماری این تحقیق شامل30 نفر از مدیران و کارشناسان در صنعت حمل و نقل است.
در این پژوهش به دلیل عدم دسترسی به‌تمامی افراد از روش نمونه‌گیری کوکران طبق فرمول ذیل استفاده می‌کنیم:
نمونه مجموعه ای از علائم است که از یک قسمت، یک گروه یا یک جامعه بزرگتر انتخاب می شود، به طوری که این مجموعه نمایانگر خصوصیات و ویژگی های آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر است و معمولاً با حروف کوچک نشان داده می شود. از آنجایی که تعداد جامعه آماری زیاد و برخی غیرقابل دسترس هستند، تعدادی از این جامعه به عنوان نمونه انتخاب می شوند. روش نمونه گیری در این تحقیق تصادفی ساده خواهد بود.
=Nحجم جامعه آماری
= n حجم نمونه
=Z مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد، که در سطح اطمینان 95 درصد برابر 96/1 میباشد.
= p مقدار نسبت صفت موجود در جامعه است. اگر در اختیار نباشد می‌توان آن را 5/0 در نظر گرفت.
q=(1-p) نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین
= d درجه اطمینان یا دقت احتمالی مطلوب
= 30درنتیجه با استفاده از فرمول بالا حجم نمونه برابر با 23 تعیین شد.
تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آمار استنباطی انجام خواهد شد. بخش آمار توصیفی به بررسی اطلاعات مربوط به معیارهای مرکزی مانند میانگین، حداکثر، حداقل و همچنین اطلاعات مربوط به معیارهای پراکندگی مانند انحراف معیار، چولگی و چولگی می‌پردازد. در بخش آمار منطقی ابتدا روایی پرسشنامه توسط کارشناسان بررسی می شود. و پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بررسی می شود. مدلسازی معادلات ساختاری با استفاده از SPSS و Lisrel روابط علت و معلولی بین این ساختارها را با استفاده از داده‌های یک بررسی صنعتی آماری آزمایش میکند.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده‌ها
یکی از مهم ترین بخش های هر تحقیق، تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها است. برای تجزیه و تحلیل داده ها می توان از روش های مختلفی استفاده کرد که معیار انتخاب آنها ماهیت داده ها، روش تحقیق و طرح است. تجزیه و تحلیل داده ها فرآیندی چند مرحله ای است که در آن داده های به دست آمده از طریق استفاده از ابزارهای جمع آوری در نمونه آماری (جامعه) خلاصه، کدگذاری، طبقه بندی و ... و در نهایت برای ایجاد زمینه پردازش می شوند. بودن. انواع تحلیل ها و همبستگی های بین داده ها به منظور آزمون فرضیه ها یا سؤالات تحقیق ارائه شده است. در این فرآیند داده ها هم از نظر مفهومی و هم از نظر تجربی پالایش می شوند و تکنیک های آماری مختلف نقش مهمی در نتیجه گیری و تعمیم داده ها دارند. هدف از انجام تحقیق، یافتن پاسخ مناسب برای سوالاتی است که پژوهش بر آنها تمرکز دارد و تجزیه و تحلیل داده ها بسیار مهم است زیرا هدف آن یافتن پاسخ مناسب برای سوالات تحقیق است. بنابراین با استفاده از تکنیک های آماری، داده های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و پس از پردازش در قالب مدلی ارائه می شود تا مورد استفاده محققین قرار گیرد. در این فصل ابتدا با استفاده از آمار توصیفی وضعیت پاسخگویان تشریح شد، سپس داده های به دست آمده با استفاده از آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و در تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی متناسب استفاده شد. در فصول قبل، پس از معرفی و بیان ادبیات موضوع بر اساس تحقیقات قبلی و منابع موجود، مدلی برای نشان دادن روابط بین مفاهیم اصلی تحقیق ارائه شد. سپس روش تحقیق و روش گردآوری داده ها ذکر شد. پس از طراحی پرسشنامه و جمع آوری پاسخ افراد به سوالات آن، لازم است داده های جمع آوری شده به عنوان متغیرهای آماری تعریف و پاسخ های جمع آوری شده کدگذاری شود. با این کار می توان داده ها را وارد نرم افزار کرد و تست کرد. این فصل از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول شامل مشخصات دموگرافیک است که در آن توصیفی از ویژگی های افراد تشکیل دهنده نمونه آماری تحقیق بیان شده است. ویژگی های ذکر شده و ویژگی های جمعیت شناختی نمونه آماری می تواند تصویری از شرایط جامعه ارائه دهد و کمک خوبی در تعمیم نتایج به کل جامعه باشد. در قسمت دوم با استفاده از پاسخ های داده شده توسط هر یک از اعضای نمونه آماری به سوالات پرسشنامه، فرضیه های تحقیق مورد آزمون قرار گرفته و در نتیجه مدل نظری تحقیق مورد آزمون قرار می گیرد.
در این تحقیق، داده‌های مربوط به ویژگی‌های فردی و جمعیت‌شناختی و همچنین داده‌های مربوط به متغیرهای تحقیق که شامل داده‌های اصلی است، از طریق نرم‌افزار SPSS 26 و روشهای آمار توصیفی (توزیع فراوانی داده‌ها و نمودارها) به شرح زیر است. مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
در پژوهش پیش رو و جهت بررسی مباحث و سوالات پرسش نامه، به سراغ نمونه آماری این تحقیق شامل 23 نفر از مدیران و کارشناسان در صنعت حمل و نقل رفته‌ایم. در بین 23 نفر (95. 65 درصد یعنی معادل 22 نفر) را مردان و 4. 35 درصد یعنی معادل 1 نفر را زنان تشکیل می‌دادند.
نمودار 4-1 نسبت زنان و مردان در بین پاسخگویان
در بین 23 نفر (78. 3 درصد یعنی معادل 18 نفر) را افراد متاهل و 21. 7 درصد یعنی معادل 5 نفر را افراد مجرد تشکیل می‌دادند.
نمودار 4-2 نسبت افراد متاهل و مجرد در بین پاسخگویان
در بین ویژگی های جمعیت شناختی جامعه آماری پیش رو، سن پاسخ دهندگان به چهار دسته 30-20 سال، 40-30 سال، 50-40 و 50 به بالاتر تقسیم بندی شد. در این میان و پس از بررسی های صورت گرفته وضعیت به وجود آمده به شرح جدول 4-1 مشخص است:
جدول 4-1 میزان فراوانی و درصد فراوانی سن افراد
سن افراد
درصد
فراوانی
30-20 سال
0
0
40-30 سال
21. 7
5
50-40 سال
52. 2
12
50 سال به بالا
26. 1
6
مجموع
100
23
نمودار 4-3 درصد مربوطه به سن افراد پاسخ دهنده
در بین ویژگی های جمعیت شناختی در مورد افراد حاضر، مدرک تحصیلی این افراد نیز مدنظر قرار گرفت. که بر این اساس، آنها در پنج دسته، دیپلم، فوق دیپلم، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دسته بندی شدند.
در این میان و پس از بررسی های صورت گرفته وضعیت به وجود آمده به شرح جدول 4-2 مشخص است:
جدول 4-2 میزان فراوانی و درصد فراوانی مدرک تحصیلی افراد
مدرک تحصیلی
درصد
فراوانی
دیپلم
0
0
فوق دیپلم
0
0
کارشناسی
26. 1
6
کارشناسی ارشد
47. 8
11
دکتری
26. 1
6
مجموع
100
23
نمودار 4-4 درصد مربوطه به مدرک تحصیلی افراد پاسخ دهنده
بخش چهارم از ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان پرسش نامه، شناخت سابقه افراد در کار خود می باشد. بر همین اساس این سابقه در 3 دسته تقسیم بندی می شود:
دسته اول افرادی که زیر 10 سال سابقه کار دارند که 35 درصد از پاسخ دهندگان در این وضعیت قرار داشتند. دسته دوم افرادی است که 10 تا 20 سال حضور دارند که 39 درصد و افرادی با سابقه بالای 20 سال که 26 درصد افراد را تشکیل می دهند.
نمودار 4-5 میزان درصد فراوانی سابقه افراد
- بررسی چالش های بومی ایران بر راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز تاثیر مثبت و معناداری دارد.
1- بین چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود ندارد. H0: µ ≤ 3
2- بین چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد. H1: µ > 3
جدول 4-3 آماره تک نمونه ای
خطای معیار میانگین
انحراف معیار استاندارد
میانگین
تعداد
فرضیه اصلی :
0/259
81/39
3/351
23
بررسی چالش های بومی ایران
همانگونه که در جدول فوق مشاهده میشود نتایج آمار توصیفی نشان میدهد که مقدار میانگین نمونه 351/3 از میانگین مورد نظر3 بیشتر است که باید از طریق امار استنباطی تایید شود.
جدول 4-4 نمونه بررسی چالش های بومی ایران
برآورد فاصله ای با اطمینان 95%
اختلاف میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
T
حد بالا
حد پایین
4022/0
3004/0
3512/0
000/0
23
544/13
بررسی
چالش های بومی ایران
از آنجایی که آزمون مورد نظر یک دنباله سمت چپ است، سطح معناداری آن باید نصف شود و سپس با مقدار 0.05 برای سطح اطمینان 95% مقایسه شود. همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود این مقدار برای سطح معنی داری (Sig) کمتر از 05/0 است و از طرف دیگر آماره آزمون T برابر با 544/13 است که به معنای تایید فرضیه H1 و رد فرضیه H0 می باشد. به عبارت دیگر در سطح اطمینان 95 درصد، بین تحلیل چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
- استفاده از تیم های چندوظیفه ای بر توسعه برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز تاثیر مثبت و معناداری دارد.
1- بین استفاده از تیم های چندوظیفه ای و توسعه برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود ندارد. H0: µ ≤ 3
2- بین چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد. H1: µ > 3
جدول 4-5 آماره تک نمونه ای
خطای معیار میانگین
انحراف معیار استاندارد
میانگین
تعداد
208/0
6532/0
612/4
23
استفاده از تیم های چندوظیفه ای
همانگونه که در جدول فوق مشاهده میشود نتایج آمار توصیفی نشان میدهد که مقدار میانگین نمونه 612/4 از میانگین مورد نظر 3 بیشتر است که باید از طریق آمار استنباطی تأیید شود.
جدول 4-6 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای استفاده از تیم های چند وظیفه ای
مقدار آزمون = 3
برآورد فاصله ای با اطمینان 95%
اختلاف میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
T
حد بالا
حد پایین
5679/0
4862/0
000/0
001/0
23
318/25
استفاده از تیم های چندوظیفه ای
از آنجایی که آزمون مورد نظر یک دنباله سمت چپ است، سطح معناداری آن باید نصف شود و سپس با مقدار 0.05 برای سطح اطمینان 95% مقایسه شود. همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود این مقدار برای سطح معنی داری (Sig) کمتر از 05/0 و از طرفی آماره آزمون T برابر با 318/25 می باشد که به معنای تایید فرضیه H1 و رد فرضیه H0 می باشد. به عبارت دیگر، در سطح اطمینان 95 درصد، بین استفاده از تیم های چندوظیفه ای و توسعه یک برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد..
- توجه به محیط بر طراحی محصولات مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز تاثیر مثبت و معناداری دارد.
1- بین توجه به محیط و طراحی محصولات مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود ندارد. H0: µ ≤ 3
2- بین توجه به محیط و طراحی محصولات مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد. H1: µ >
جدول 4- 7 آماره تک نمونه ای
خطای معیار میانگین
انحراف معیار استاندارد
میانگین
تعداد
228/0
7177/0
69/3
23
توجه به محیط
همانگونه که در جدول فوق مشاهده میشود نتایج آمار توصیفی نشان میدهد که مقدار میانگین نمونه 69/3 از میانگین مورد نظر 3 بیشتر است که باید از طریق آمار استنباطی تأیید شود.
جدول 4-8 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای توجه به محیط
مقدار آزمون = 3
برآورد فاصله ای با اطمینان 95%
اختلاف میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
T
حد بالا
حد پایین
6061/0
5263/0
5711/0
000/0
23
976/24
توجه به محیط
از آنجایی که آزمون مورد نظر یک دنباله سمت چپ است، سطح معناداری آن باید نصف شود و سپس با مقدار 0.05 برای سطح اطمینان 95% مقایسه شود. همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود این مقدار برای سطح معنی داری (Sig) کمتر از 05/0 است و از طرف دیگر آماره آزمون T برابر با 976/24 می باشد که به معنای تایید فرضیه H1 و رد فرضیه H0 می باشد. به عبارت دیگر، در سطح اطمینان 95 درصد، بین توجه به محیط زیست و طراحی محصولات مبتنی بر انرژی پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
- پیاده‌سازی شیوه‌های زیست‌محیطی بر توسعه برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز تاثیر مثبت و معناداری دارد.
1- بین پیاده‌سازی شیوه‌های زیست‌محیطی و توسعه برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود ندارد. H0: µ ≤ 3
2- بین پیاده‌سازی شیوه‌های زیست‌محیطی و توسعه برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد. H1: µ > 3
جدول 4-9 آماره تک نمونه ای
خطای معیار میانگین
انحراف معیار استاندارد
میانگین
تعداد
228/0
7177/0
11/4
23
پیاده‌سازی شیوه‌های زیست‌محیطی
همانگونه که در جدول فوق مشاهده میشود نتایج آمار توصیفی نشان میدهد که مقدار میانگین نمونه 11/4 از میانگین مورد نظر 3 بیشتر نیست که باید از طریق آمار استنباطی تأیید شود.
جدول 4-10 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای پیاده سازی شیوه های زیست محیطی
مقدار آزمون = 3
برآورد فاصله ای با اطمینان 95%
اختلاف میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
T
حد بالا
حد پایین
4357/0
3362/0
3859/0
000/0
23
327/15
پیاده‌سازی شیوه‌های زیست‌محیطی
از آنجایی که آزمون مورد نظر یک دنباله سمت چپ است، سطح معناداری آن باید نصف شود و سپس با مقدار 0.05 برای سطح اطمینان 95% مقایسه شود. همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود این مقدار برای سطح معنی داری (Sig) کمتر از 05/0 و از طرفی آماره آزمون T برابر با 327/15 می باشد که به معنای رد فرضیه H0 و تایید فرضیه H1 می باشد. به عبارت دیگر، در سطح اطمینان 95 درصد، بین اجرای شیوه های زیست محیطی و توسعه یک برنامه زنجیره تامین مبتنی بر انرژی پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
- حمایت از مدیران ارشد و میانی بر اجرای شیوه‌های اجتماعی در زنجیره تأمین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز تاثیر مثبت و معناداری دارد.
1- بین حمایت از مدیران ارشد و میانی و اجرای شیوه‌های اجتماعی در زنجیره تأمین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود ندارد. H0: µ ≤ 3
2- بین حمایت از مدیران ارشدو میانی و اجرای شیوه‌های اجتماعی در زنجیره تأمین مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد.
H1: µ > 3
جدول 4-11 آماره تک نمونه ای
خطای معیار میانگین
انحراف معیار استاندارد
میانگین
تعداد
248/0
7810/0
150/4
23
حمایت از مدیران ارشد
همانگونه که در جدول فوق مشاهده میشود نتایج آمار توصیفی نشان میدهد که مقدار میانگین نمونه 150/4 از میانگین مورد نظر 3 بیشتر است که باید از طریق آمار استنباطی تأیید شود.
جدول 4-12 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای حمایت از مدیران ارشد
مقدار آزمون = 3
برآورد فاصله ای با اطمینان 95%
اختلاف میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
T
حد بالا
حد پایین
6364/0
5486/0
5974/0
000/0
23
008/24
حمایت از مدیران ارشد
از آنجایی که آزمون مورد نظر یک دنباله سمت چپ است، سطح معناداری آن باید نصف شود و سپس با مقدار 0.05 برای سطح اطمینان 95% مقایسه شود. همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود این مقدار برای سطح معنی داری (Sig) کمتر از 05/0 و از طرفی آماره آزمون 008/24 می باشد که به معنای تایید فرضیه H1 و رد فرضیه H0 می باشد. به عبارت دیگر، در سطح اطمینان 95 درصد، بین حمایت مدیران ارشد و میانی و اجرای شیوه های اجتماعی در زنجیره تامین مبتنی بر انرژی پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
- ریسک پذیر ساختن شرکت بر ایجاد مدیریت ریسک مبتنی و انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز تاثیر مثبت و معناداری دارد.
1- بین ریسک پذیر ساختن شرکت و ایجاد مدیریت ریسک مبتنی و انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود ندارد. H0: µ ≤ 3
2- بین ریسک پذیر ساختن شرکت و ایجاد مدیریت ریسک مبتنی و انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معنی دار وجود دارد. H1: µ > 3
جدول 4-13 آماره تک نمونه
خطای معیار میانگین
انحراف معیار استاندارد
میانگین
تعداد
0288/0
9050/0
750/3
23
ریسک پذیر ساختن شرکت
همانگونه که در جدول فوق مشاهده میشود نتایج آمار توصیفی نشان میدهد که مقدار میانگین نمونه 750/3 از میانگین مورد نظر 3 بیشتر است که باید از طریق آمار استنباطی تأیید شود.
جدول 4-14 آزمون مقایسه میانگین تک نمونه ای ریسک پذیر ساختن شرکت
مقدار آزمون = 3
برآورد فاصله ای با اطمینان 95%
اختلاف میانگین
سطح معناداری
درجه آزادی
T
حد بالا
حد پایین
3756/0
2624/0
3189/0
000/0
23
062/11
ریسک پذیر ساختن شرکت
از آنجایی که آزمون مورد نظر یک دنباله سمت چپ است، سطح معناداری آن باید نصف شود و سپس با مقدار 0.05 برای سطح اطمینان 95% مقایسه شود. همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود این مقدار برای سطح معنی داری (Sig) کمتر از 05/0 و از طرفی آماره آزمون 062/11 می باشد که به معنای رد فرضیه H0 و تایید فرضیه H1 می باشد. به عبارت دیگر، در سطح اطمینان 95 درصد، بین ریسک پذیر کردن شرکت و ایجاد مدیریت ریسک مبتنی بر انرژی پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز رابطه معناداری وجود دارد.
فصل پنجم
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
هر تحقیقی تلاشی منطقی، سازمان یافته و علمی برای یافتن پاسخی برای یک سوال یا راه حلی برای یک مشکل است. برای دریافت پاسخ و راه حل که واقعاً اهداف اصلی مطالعه هستند، باید مسیری را طی کرد که به عوامل مختلفی از جمله ماهیت مسئله و سؤال و غیره بستگی دارد و این در واقع فرآیندی است که شامل مراحلی است. . این فرآیند، نتایج تحقیق از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا می تواند زمینه ساز حل مشکلات یا بهبود وضعیت موجود شود و راه را برای رسیدن به وضعیت مطلوب هموار کند. مطالعه حاضر به منظور تحلیل چالش‌ها و راه‌حل‌های محلی ایران برای توسعه حمل‌ونقل انرژی پاک از منظر مدیریت زنجیره تامین سبز انجام شد. این گزارش شامل پنج فصل است. فصل اول به موضع کلی در مورد نیاز به تحقیق، اهداف و سؤالات تحقیق و همچنین شرح مختصری از واژگان خاص اختصاص داشت. در فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق و مطالعات مربوط به آن توضیح داده شد. روش تحقیق و توضیحات روش ها و ابزار گردآوری داده ها در فصل سوم ارائه شده است. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نیز در قالب جداول و نمودار در فصل چهارم ارائه شده است. این فصل با عنوان فصل پنجم، به جمع بندی مطالعه و بحث در مورد نتایج می پردازد و پس از یک جمع بندی کلی، محدودیت هایی را که محقق در انجام این مطالعه با آن مواجه شده است، تشریح می کند. در نهایت پیشنهاداتی در قالب پیشنهادات عملی ارائه شد.
بهینه سازی مصرف انرژی
امروزه رشد مصرف انرژی در جوامع مدرن صنعتی علاوه بر خطر اتمام سریع منابع فسیلی ، جهان را با تغییرات برگشت ناپذیر و تهدید آمیز زیست محیطی مواجه نموده است. لذا در برنامه ها و سیاستهای بین المللی در راستای توسعه پایدار جهانی، نقش ویژه ای به منابع تجدیدپذیر انرژی محول شده است . به گونه ای که بطور مثال اتحادیه اروپا تولید 12% انرژی الکتریکی مورد نیاز در سال 2010 از طریق انرژیهای نو را هدف قرارداده است . در کشور ما نیز در این راستا سازمان انرژیهای نو ایران متعاقب سیاستگذاریهای معاونت امور انرژی وزارت نیرو از سال 1374 عهده دار پرداختن به این مهم به منظور دستیابی به اطلاعات و فن آوریهای روز دنیا در خصوص استفاده از منابع انرژیهای تجدیدپذیر، پتانسیل سنجی و اجرای پروژه های متعدد (خورشیدی، باد و زمین گرمایی، هیدورژن و بیوماس) بوده است.
در چند دهه گذشته، نگرانی های زیست محیطی پیرامون عملیات تولیدی صنایع، سازمان های مختلف را به استفاده از اقدامات سبز در فرآیندهای مختلف زنجیره تامین سوق داده است. زیرا مدیریت زنجیره تامین سبز به عنوان یک فلسفه سازمانی مهم در کاهش ریسک های زیست محیطی و رویکردی پیشگیرانه برای افزایش عملکرد زیست محیطی و دستیابی به مزیت های رقابتی در سازمان ها محسوب می شود. رشد سریع اقتصادی و افزایش جمعیت برخی کشورها در دهه‌های اخیر به دلیل دستیابی به فناوری‌های جدید، جهانی شدن اقتصاد و منابع مالی و اعتباری، گسترش بازارهای جهانی، منطقی‌شدن و تسریع در حرکت عوامل تولید منجر شده است. برداشت بی رویه منابع و افزایش تقاضا برای حامل های پر انرژی بسیار زیاد است. در صورت عدم توجه به پیامدهای زیست محیطی این گونه فعالیت ها باید هزینه های هنگفتی برای رفع خسارات و ضایعات ناشی از عدم توجه به این موضوع صرف شود. افزایش هزینه‌های ناشی از آسیب‌های زیست‌محیطی، افزایش دانش و آگاهی و همچنین نگرانی شرکتها از اثرات منفی فعالیتهای اقتصادی بر منابع طبیعی و در نتیجه وخامت کیفیت زندگی، در نهایت سازمانها را به سمت فعالیت سوق میدهد. مسیر رشد و توسعه خود بازنگری اقتصادی و آنها را وادار خواهد کرد تا از راهکارهایی در زمینه بهبود عملکرد سازمانی از بعد عملکرد اجتماعی و زیست محیطی استفاده کنند. امروزه گسترش عظیم فناوری و صنعت یکی از دلایل اصلی بحران زیست محیطی بوده و بهترین گزینه برای کاهش اثرات مضر محیط زیست است. در این میان صنعت نفت از همان روزهای آغازین پیدایش خود ابعاد و اثرات زیست محیطی فراوانی بر جوامع طبیعی و انسانی داشته است. با توجه به رشد و توسعه روزافزون و احتمال آلودگی های زیست محیطی آب، خاک، هوا و مصرف انرژی، صنایع نفت از جمله صنایع پرخطری محسوب می شوند که اثرات مخرب قابل توجهی بر جامعه اطراف دارند. به همین دلیل طی دهه گذشته فشارهای زیادی بر صنایع نفت وارد شده است تا اقداماتی را برای افزایش عملکرد زیست محیطی در زنجیره تامین خود و کاهش اثرات خطرناک بر محیط زیست انجام دهند.
اتخاذ استراتژی سرمایه گذاری در زمینه بهبود عملکرد زیست محیطی زنجیره تامین، مزایا و مزایای بسیاری از جمله صرفه جویی در منابع انرژی، کاهش ضایعات، حذف یا کاهش هزینه ها، ایجاد ارزش برای مشتریان و در نهایت بهبود بهره وری برای شرکت ها و سازمان ها را به همراه خواهد داشت. . به ارمغان خواهد آورد رویکرد مدیریت زنجیره تامین یک رویکرد مدیریت زیست محیطی جامع است که تمام جریان ها از تامین کنندگان به تولید کنندگان و در نهایت به مصرف کنندگان را پوشش می دهد. ایده مدیریت زنجیره تامین پایدار حذف یا به حداقل رساندن انتشار (انرژی، تولید گازهای گلخانهای، مواد شیمیایی/خطرناک، زباله‌های جامد) در طول زنجیره تامین است. مسائل زیست محیطی تحت قانون و دستورالعمل های خرید، به ویژه در ایالات متحده اتحادیه اروپا (EU) و ژاپن به یک نگرانی اصلی برای تولید کنندگان تبدیل شده است. GSCM به عنوان یک ابزار ناوبری مهم، با کاهش خطرات زیست‌محیطی و افزایش کارایی زیست‌محیطی، به سازمان در تدوین استراتژی‌هایی برای دستیابی به اهداف مشترک سود و بازار کمک میکند.
آمیردا و همکارانش در انجام پژوهشی با عنوان رتبه‌بندی موانع مدیریت زنجیره تامین سبز با استفاده از روش دیمتل (مطالعه پارس خودرو)، بیان کردند که مدیریت زنجیره تامین سبز مدیریت زنجیره تامین را با الزامات زیست‌محیطی در تمام مراحل طراحی محصول ادغام میکند. . انتخاب و خرید مواد اولیه، فرآیندهای تولید و ساخت، توزیع و حمل و نقل، تحویل به مشتری و در نهایت پس از مصرف، مدیریت بازیافت و استفاده مجدد برای حداکثر بهره وری انرژی و منابع و در عین حال بهبود بهره وری کلی. زنجیره تامین. از این رو در مرحله اول موانع اجرای این روش ها بررسی شد و در نهایت موانع نهایی با در نظر گرفتن نظر کارشناسان این حوزه انتخاب شدند. پس از پالایش این موانع در مرحله دوم، از روش دیمتل برای تحلیل و رتبه بندی موانع علّی و شناخته شده استفاده شد. در نهایت، با توجه به تحلیل علت و معلولی و شکست دیمتل، موانع عدم وجود رویکرد پیشگیرانه و داوطلبانه توسط سازمان و تامین کنندگان در خصوص رعایت استانداردهای زیست محیطی و مسئولیت اجتماعی و همچنین عدم دستیابی تامین کنندگان به استاندارد ISO 14001 از جمله موارد زیر است. مهم ترین تاثیرات در صورت عدم اجرا، مدیریت زنجیره تامین سبز است. حسینی و همکاران پژوهشی با عنوان «شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین سبز» با رویکرد تحلیل مسیر در شرکت های تولید کننده مواد شیمیایی و شوینده در شیراز انجام دادند. نتایج مطالعه نشان می دهد که عوامل داخلی (ریسک محصول، ارائه خدمات، فرهنگ سازی و تعهد مدیریت) تاثیر مستقیمی بر عملیات مدیریت زنجیره تامین سبز ندارند. اما محرک های بیرونی (عوامل قانونی، جامعه، رقابت) بر او تأثیر مستقیم و مثبت می گذارد. البته باید توجه داشت که هنگام مطالعه ادبیات علمی مشخص می شود که محرک های داخلی به طور غیر مستقیم بر فعالیت های عملیاتی مدیریت سبز تأثیر می گذارند.
سارپونگ و همکاران تحقیقی با عنوان ارزیابی شیوه های مدیریت زنجیره تامین سبز در صنعت معدن در یک محیط فازی انجام داد. شیوه های مدیریت زنجیره تامین سبز در این مطالعه شامل سیستم ها و فناوری اطلاعات سبز، مشارکت با تامین کنندگان، یکپارچه سازی لجستیک و عملیات، مدیریت محیط داخلی و اتخاذ روش های نوآورانه مبتنی بر محیط زیست است. نتایج تحقیق نشان داد که سیستمهای اطلاعات سبز و فناوری، مدیریت محیط داخلی اهمیت بیشتری دارند. Quaiو همکاران تحقیقی با عنوان شناسایی و تعیین بهبود دهنده های عملکرد مدیریت زنجیره تامین سبز در چین انجام دادند.
برای بهبود عملکرد زیست محیطی و اقتصادی سازمان ها بسیار موثر بوده و از ارزش بالاتری برخوردار هستند. وو و همکاران مطالعه ای با عنوان "شناسایی عوامل حیاتی در مدیریت زنجیره تامین سبز با استفاده از رویکرد دیمتل" انجام دادند. این محققان با بررسی و تحلیل ادبیات تحقیق، چهار عامل اصلی شامل مدیریت تامین کننده، بازیافت محصول، مشارکت سازمانی و مدیریت چرخه عمر محصول و همچنین بیست زیرشاخص را شناسایی کردند. نتایج نشان می دهد که در مقایسه با سایر جنبه ها، عوامل مدیریت تامین کننده و مشارکت سازمانی از اهمیت بیشتری برخوردار است. و شاخص های حمایت مدیریت عالی از سازمان، اتخاذ سیاست های زیست محیطی، طراحی سبز، ارزیابی و انتخاب تامین کنندگان محیط زیست، تدارکات سبز، رفع نیازهای زیست محیطی از طریق استفاده از مواد پایدار در مقایسه با سایر زیرشاخص های تعریف شده در این مقاله پژوهشی. مدیریت زنجیره تامین، آنها کارآمدتر و حیاتی تر هستند.
نگرانی‌های فزاینده در مورد هشدارهای زیست‌محیطی و تلاش‌ها برای به حداقل رساندن آلاینده‌ها تا حد امکان منجر به مفاهیم جدیدی مانند مدیریت زنجیره تامین سبز، بهره‌وری سبز و تولید پاک‌تر شده است. از آنجایی که تأثیر نامطلوب بر محیط زیست در تمام مراحل چرخه عمر محصول رخ می دهد و مدیریت آن تنها در داخل سازمان محدود نمی شود. نگاه به مدیریت زنجیره تامین سبز به عنوان یک رویکرد یکپارچه سزاوار توجه بیشتر است. مدیریت زنجیره تامین سبز عبارت است از ادغام مدیریت زنجیره تامین با الزامات زیست محیطی در تمامی مراحل طراحی محصول، انتخاب و تامین مواد اولیه، فرآیندهای تولید و تولید، توزیع و انتقال، تحویل به مشتری و در نهایت پس از مصرف، مدیریت بازیافت و استفاده مجدد. . این به بهبود عملکرد کل زنجیره تامین به منظور به حداکثر رساندن بهره وری انرژی و مصرف منابع مربوط می شود. مدیریت زنجیره تامین سبز ایده های مدیریت زنجیره تامین را با اجرای چندین روش سبز مانند طراحی سبز، خرید سبز، بازیافت، استفاده مجدد و تولید مثل، فناوری سبز، خرید سبز و اقدام مشترک با تامین کنندگان، توزیع کنندگان و مشتریان ترکیب می کند. مدیریت زنجیره تامین سبز اثرات منفی زیست محیطی (آلودگی هوا، آب و زمین) و اتلاف منابع (انرژی، مواد، محصولات) ناشی از فعالیت های تولیدی، رعایت قوانین زیست محیطی و بدون از دست دادن کارایی مالی را کاهش می دهد. بهبود کیفیت و هزینه. شیوه‌های مدیریت زنجیره تامین سبز، سازمانها را قادر می‌سازد تا مزیت رقابتی پایدار به دست آورند و از نتایج بلندمدت مانند افزایش سهم بازار و سودآوری بهره ببرند. بنابراین می توان گفت که این پارادایم مدیریتی جدید که با ادغام مدیریت زنجیره تامین با محیط زیست به وجود آمده است، منجر به افزایش سریع کاهش آلودگی می شود.
امروزه مدیران زنجیره تامین سبز در شرکت های پیشرو در تلاش هستند تا از لجستیک سبز بهره مند شوند و عملکرد زیست محیطی خود را در کل زنجیره تامین به عنوان یک سلاح استراتژیک بهبود بخشند تا با ایجاد مطلوبیت و رضایت از دیدگاه زیست محیطی در سراسر زنجیره تامین، مزیت رقابتی پایدار را به دست آورند. . . . این بر سه موضوع مهم استوار است: طراحی سبز (محصول)، تولید سبز (فرایند) و بازیافت محصول. در واقع زنجیره تامین سبز مبتنی بر ادغام اقدامات داخلی و خارجی برای کنترل اثرات زیست محیطی در چرخه عمر محصول با اشتراک گذاری اطلاعات و هماهنگی و همکاری همه اعضای زنجیره تامین است. مدیریت زنجیره تامین سبز مدیریت زنجیره تامین را با الزامات زیست محیطی در تمام مراحل ادغام می کند. اقدامات داخلی و خارجی در زنجیره تامین شامل طراحی محصول، انتخاب و تامین مواد اولیه، فرآیندهای تولید و ساخت، توزیع و حمل و نقل، تحویل به مشتری و در نهایت پس از مصرف، مدیریت بازیافت و استفاده مجدد به منظور به حداکثر رساندن بهره وری انرژی است. . مصرف و منابع مرتبط با بهبود عملکرد کل زنجیره تامین، سازمان باید در طی این مراحل عوامل سازگار با محیط زیست را در نظر بگیرد.
استفاده از افراد خلاق وبا مهارت و دانش در صنعت خودرو جهت افزایش خلاقیت و نوآوری .
فرایند بکارگیری موثر و کارامد منابع مادی وانسانی بر مبنای یک نظام ارزشی پذیرفته شده که از طریق برنامه ریزی ، سازماندهی ، فرماندهی ، هماهنگی وکنترل عملیات جهت رسیدن به اهداف معین سازمان
استفاده از شرکت های دانش بنیان جهت پیشبرد مقاصد .
با توجه به یافته‌های تحقیق می‌توان پیشنهادات زیر را به متولیان امور صنعت حمل و نقل توصیه نمود:
· ایجاد انگیزه های آموزشی بیشتر برای کارکنان و مدیران و ضرورت تاثیر آموزش سازمانی در زمینه توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز و ترویج و توسعه دیدگاه های آنان.
· ارتباط گرفتن با مسئولین مرتبط از طریق ارتباطات و روابط عمومی بالا جهت رفع مشکلات
· لزوم آشنایی بیشتر مدیران مسئول با تکنیک ها، ، مدل ها و فرآیندهای مرتبط
· پیدایش و ایجاد محیطی پویا و فعال در جهت نیل به اهداف معین و برنامه ریزی شده
· استفاده از سرمایه گذاری های بخش خصوصی جهت رسیدن به اهداف تحقیق
· استفاده موثر وبهینه از انرژی های پاک جهت کاهش مصرف سوخت
· تامین تجهیزات، امکانات و کمک های آموزشی از طریق حمایت مالی نهادهای ذیربط
· بررسی تخصصی و نیازسنجی نیازهای آموزشی مطرح شده در خصوص توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز.
· تداوم و گسترش آموزش مدیران و کارکنان
· دادن فرصت مناسب به کارکنان برای شرکت در دوره های آموزشی در این زمینه
· طراحی برنامه های آموزشی صحیح همگام با اهداف وزارتخانه ها و نهادها و ارگان های ذیربط
· این پژوهش با هدف تحلیل چالش های بومی ایران و راهکارهای توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی پاک از منظر مدیریت زنجیره تامین سبز انجام شده است.
· در یک تحقیق می توان به چالش های حوزه های دیگر با ویژگی های متفاوت پرداخت و نتایج را با این تحقیق مقایسه کرد.
· در یک تحقیق می توان عملکرد زیر گروه های سایر نقاط کشور را در بازه های زمانی طولانی تری در رابطه با متغیرهای تحقیق بررسی کرد و راهکارهایی برای بهبود این حوزه ارائه کرد تا به این موضوع توجه شود.
· برای تحقیقات آتی، جدای از موارد وارد شده، سایر عوامل و تأثیر دوره های آموزشی مرتبط با دیدگاه مدیران را می توان با جزئیات بیشتری بررسی کرد.
· از روش معادلات ساختاری می توان برای اولویت بندی اقدامات مورد نظر در ارتباط با ارتقای کیفیت توسعه حمل و نقل مبتنی بر انرژی پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز استفاده کرد.
محقق در روال تحقیق با موانع بسیار روبه‌رو بوده است. مقصود از مطرح ساختن آنها، ارزیابی درست از پایان‌نامه حاضر است و با عنایت بر تنگناهای حاضر امید است از بررسی کلی جلوگیری گردد. در ضمن با حقیقت نگری به چالش‌ها نگاه گردد. بعضی از موانع مشتمل بر موارد زیر هستند:
1- نایابی مراجع علمی درباره عنوان پژوهش در مراجع فارسی،
2- کمبود سوابق تحقیقاتی در زمینه موضوع تحقیق در حیطه مورد مطالعه،
3- عدم آشنایی برخی از مصاحبه‌شوندگان با برخی از متغیرهای تحقیق،
4- محدودیت‌های زمانی و هزینه‌ای اطلاعات کسب شده فقط ناشی از نتیجه‌گیری‌های اشخاص نمونه است. پس برآوردهای تحقیق باید با توجه به این مورد گسترش یابد .
آقاجانی، حسنعلی (1392) ، سوهانیان، مهدی ، ارائه مدلی از زنجیره تأمین چابک، پنجمین کنفنرانسبین المللی مدیریت.
آقاجانی، حسنعلی (1392) ، سوهانیان، مهدی ، ارائه مدلی از زنجیره تأمین چابک، پنجمین کنفنرانس بین المللی مدیریت.
آلبونعیمی، ابراهیم و آندرواژ، لیلا و فیروززاده، علی،1399،بررسی تاثیر متغیرهای مکانی، زمانی و حمل و نقل شرکت های صنعتی بر عملکرد محیطی زنجیره تامین
احمدی کهنعلی، رضا؛ عباس نژاد، طیبه، خاکسار، احسان، (1393)، طراحی مدلی برای سنجش مدیریت زنجیره تامین سبز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هرمزگان
احمدی، ساسان ، جمالی، حسین (۱۳۹۶)، شناسایی عوامل جهت گیری های استراتژیک و ابتکارات زنجیره تامین پایدار براساس لجستیک معکوس (مطالعه موردی: شرکت صنایع لاستیک سازی دنا شیراز، اولین کنفرانس ملی مدیریت وسیستم های فازی، تهران -دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه ایوانکی- موسسه بین المللی مهد پژوهش ره پویان حقیقت
اصلی زاده، احمد، سلوک دار، علیرضا، سحابی، نرگس،(1391)، بررسی ارتباط بین زنجیره تامین سبز و بهره وری با رویکرد کاهش بحران آلودگی محیط زیست(مورد مطالعه: شرکت خودروسازی ایران خودرو) خلاصه مقالات دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران:نقش فناوری های نوین در کاهش آسیب پذیری ناشی از حوادث غیر مترقبه،تهران، سازمان مدیریت بحران کشور.
امیدوار، رضا، سرداری، احمد، یزدانی، ناصر(1394)، رتبه بندی موانع مدیریت زنجیره تأمین سبز با استفاده از روش دیمتل(مطالعه شرکت پارس خودرو)، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات بازاریابی نوین، سال پنجم، شماره دوم.
ایمانی، دین محمد، احمدی، افسانه، (1388)، مديريت زنجيره تأمین سبز راهبرد نوين كسب مزيت رقابتي، ماهنامه مهندسی خودرو و صنایع وابسته، سال اول، شماره 10.
باقری‌راد، سونیا(1395) بهینهسازی سیستم ارسال و قیمت‌گذاری در زنجیره‌ی تأمین با مدیریت موجودی توسط تأمین‌کننده و با درنظرگرفتن امکان چانه‌زنی مشتریان. دانشکده:مهندسی صنایع پژوهشگاه:صنعتی شریف
بهاری، آرمان؛ تقوی فرد، محمدتقی، خلیل زاده، محمد (۱۳۹۶)، مطالعه مدل زنجیره تامین معکوس، کنفرانس بین المللی زنجیره تامین سبز، لاهیجان، شرکت پیشگامان سنجش علوم
بوربور, پیمان؛ ابراهیم تیموری و سعید شوال پور، ۱۳۹۵، برنامه ریزی تامین ، تولید و توزیع زنجیره تامین مواد غذایی(مطالعه موردی فست فود زنجیره ای باگرو)، سومین کنفرانس بین المللی مدیریت و اقتصاد، تربت حیدریه، دانشگاه تربیت حیدریه،
تارمست، پگاه(1393). تأثير فرایندهای مديريت زنجيره تأمين بر مزيت رقابتي و عملکرد سازماني شرکت سازماني(مطالعه موردي شرکت ساپکو) مطالعات کمّی در مدیریت، سال پنجم، شماره دوم تابستان.
جاوید، میلاد و خاکزار بفروئی، مرتضی،1400،ارائه یک مدل توزیع امدادی با رویکرد حمل و نقل ترکیبی در زنجیره تامین سه سطحی،دومین کنفرانس بین المللی چالش ها و راهکارهای نوین در مهندسی صنایع و مدیریت و حسابداری،دامغان.صفحه 49
جعفرنژاد،احمد( 1390 )،طراحی وکنترل زنجیره تامین:رویکردکمی،انتشارات موسسه کتاب مهربان نشر
حاجی زمانی, زینب و هادی صاحبی، ۱۳۹۸، کارایی زنجیره تامین بنگاه ها با رویکرد فناوری در سیستمهای اطلاعات مدیریت مطالعه موردی: کارخانه تولید قطعات خودرو در تهران، کنفرانس ملی پژوهش های کابردی در مدیریت و مهندسی صنایع، تهران، موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی رهنما،صفحه 55
حمودی، سهیلا،1399،عوامل مؤثر بر کاهش هزینه حمل و نقل در شبکه زنجیره تأمین (مطالعه موردی: اداره بندر امام خمینی)،اولین کنفرانس ملی بهینهسازی سیستمهای تولیدی و خدماتی،رودسر،صفحه 55
دهقان دهنوی، حسن و قریشیان، سیدمهدی،1400،مدیریت زنجیره تامین سبز و عوامل موفقیت آن،نهمین کنفرانس بین المللی ترفندهای مدرن مدیریت، حسابداری، اقتصاد و بانکداری با رویکرد رشد کسب و کارها
رحیمی، احسان، حسن پور،حسینعلی(1397)، طراحی مدل بهینه سازی چندهدفه زنجیره تامین پایدار، اولین همایش بین المللی مهندسی مکانیک، صنایع و هوافضا، همدان، دبیرخانه دایمی کنفرانس،
صفار، محمدمهدی؛ شکوری گنجوی، رزمی، (1393). جعفر طراحي يک شبکه زنجيره تأمين با در نظر گرفتن عوامل زيست محيطي در شرايط عدم قطعيت و حل آن با الگوريتم تکاملي ديفرانسيلي چند هدفه (MODE )، علوم و تکنولوژی محيط زيست، (1396)،دوره نوزدهم، ويژه نامه شماره4.
صفایی قادیکلایی، عبدالحمید، غلامی، فاطمه سادات (۱۳۹۷)، استقرار مدیریت زنجیره تامین تاب آور با استفاده از مدل های ساختاری، چهارمین کنفرانس ملی پژوهش های کاربردی در علوم مدیریت، اقتصاد و حسابداری ایران، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی
صمدی, رحیم، ۱۳۹۵، مدیریت زنجیره تامین، ششمین کنفرانس ملی مدیریت، اقتصاد و حسابداری، تبریز، دانشگاه فنی و حرفه ای استان آذربایجان شرقی - سازمان مدیریت صنعتی تبریز،
عباسي،جواد، رهبري، محسن، عنايتی، غلامرضا(1391)،بررسي عوامل تاثيرگذار بر رفتار خريد سبز مطالعه موردي: دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي قزوين(1391)، فصلنامه مديريت، سال نهم، شماره 27
عزیزی، سحر(1397)،شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر عملکرد زنجیره تامین پایدار، دومین کنفرانس بین المللی تحولات نوین در مدیریت ، اقتصاد و حسابداری، تهران، موسسه آموزش عالی علامه خویی (ره) -شرکت بین المللی کوش
علیزاده درخشان, ملوس؛ یونس جبارزاده و نادر غفاری نسب، ۱۳۹۸، رویکرد ترکیبی دیمتل و فرایند تحلیل شبکه ای فازی برای ارزیابی ریسک در زنجیره تامین پایدار (مطالعه موردی)، دومین کنفرانس بین المللی مدیریت،مهندسی صنایع، اقتصاد و حسابداری، تفلیس-گرجستان، دبیرخانه دائمی با همکاری دانشگاه امام صادق(ع)
غزیبی، کژال ، عبدالله زاده، سهراب (1397)، ارایه یک رویکرد چند هدفه در لجستیک معکوس سبز با سیکل بسته، کنگره ملی سالانه ایده های نوین پژوهشی در علوم مهندسی و تکنولوژی، برق و کامپیوتر، ساری، موسسه آموزش عالی هدف ساری
قاسمی قلعه قاضی، لیلا و قاسمی قلعه قاضی، مهدی،1400،مروری بر عوامل موثر و توانمندسازهای موفقیت زنجیره تامین سبز،هفتمین همایش ملی مدیریت و حسابداری،جیرفت
قانع, سعید و عباس طیبی، ۱۳۹۵، بررسی ریسک های زنجیره تامین با استفاده از تصمیم گیری چند معیاره در شرکت های شهرک صنعتی سمنان، همایش پژوهش های کاربردی در مدیریت صنعتی، سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان
قهرمانی, محمد، ۱۳۹۵، مدیریت زنجیره ی تامین انعطاف پذیر، کنگره بین المللی نوآوری در مهندسی و توسعه تکنولوژی، تبریز، دبیرخانه دایمی کنگره، دانشگاه تبریز
کاروان، علی ، حسامی، آرین (۱۳۹۶)، بررسی تفاوت بین طراحی شبکه لجستیک معکوس و طراحی زنجیره تامین معکوس، اولین کنفرانس بین المللی دستاوردهای نوین پژوهشی در مدیریت،حسابداری،اقتصاد و مهندسی صنایع با تاکید بر اقتصاد مقاومتی، ساری، مرکز همایش های ایرانیان
کاظمی اصل, هادی؛ مریم احدی دولت سرا؛ نگار نادریان و علی عبادی فردوئی، ۱۳۹۸، تبیین اثرگذاری استراتژی های مدیریت منابع انسانی سبز بر تحقق مدیریت زنجیره تامین سبز ( مورد مطالعه: شرکت ایران خودرو)، کنفرانس بین المللی راهکارها و چالش های مدیریت و مهندسی صنایع، تهران، شرکت همایش آروین البرز
لباف زاده, سمانه و محمد مسعود اژدری مقدم، ۱۳۹۶، ارایه الگوی پویایی شناسی سیستم در مدیریت زنجیره تامین صنعت مونتاژ خودرو،سومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و مهندسی، بانکوک، دبیرخانه دایمی کنفرانس، دانشگاه
محمدوند ناهیدی، محمدرضا و کتابفروش بدری، آرش،1392،واکاوی حمل و نقل شهری و چالش های پیش روی محیط زیست شهری،اولین همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار،همدان
مرنگی، فاطمه، عابدی، مهسا و حقجو، نازنین، هاشمی، فاطمه،(1393)، مدیریت زنجیره تامین ناب، دومین کنفرانس لجستیک و زنجیره تامین
مسعودی، محمدمهدی، عباسیآذر،علی(1395)، مدیریت موجودی توسط فروشنده در یک زنجیره تامین سه سطحی، سومین همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران، تهران، موسسه پژوهشی مدیریت مدبر،
مظلومی، نادر، طیبی، محمدرضا(1386)، ارائه مدلی به منظور طراحی و اجرا و کنترل استراتژی لجستیک کسب و کار، تهران : بررسیهای بازرگانی.
مظلومی، نادر، طیبی، محمدرضا، (1386)، ارائه مدلی به منظور طراحی و اجرا و کنترل استراتژی لجستیک کسب و کار، تهران : بررسی های بازرگانی.
ملکی، راضیه، معتدل، محمدرضا، پرندین، نورالدین،( 1392)، ارزیابی چابکی زنجیره تأمین با رویکرد ANP در صنایع خودروسازی استان تهران، دهمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع، تهران، انجمن مهندسی صنایع ایران، دانشگاه صنعتی امیر کبیر.
مهرابیخوزانی، مهدی(1397)، شناسایی و رتبه بندی شاخص های بعد محیط زیست مدیریت زنجیره تامین پایدار، دومین کنفرانس بین المللی پژوهشهای نوین در عمران،معماری،مدیریت شهری و محیط زیست، کرج، دانشگاه جامع علمی کاربردی سازمان همیاری شهرداری ها
موسی خانی، محمد و مانیان، امیر و محمودی، جعفر و کارگر، محمدحسن (1396)ارائۀ چارچوب جامع راهبری فناوری اطلاعات و بومی‌سازی آن برای صنعت خودروی ایران(مطالعۀ موردی: مادرشرکت خودروی اطلس).دوره 9، شماره 1، بهار 1396
میرفلاح دموچالی, رضوانه؛ مصطفی ابراهیم پور و محمود مرادی، ۱۳۹۸، تاثیر قابلیت فناوری اطلاعات بر عملکرد شرکت: نقش میانجی گری قابلیت مدیریت فرآیند کسب و کار و قابلیت یکپارچگی زنجیره تامین، فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی
نصراللهی, مهدی و طاهره انظاری، ۱۳۹۵، مدیریت موجودی توسط فروشنده درزنجیره تامین، نخستین کنفرانس بین المللی پارادیم های نوین مدیریت هوشمندی تجاری و سازمانی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی
نظری شیرکوهی، سلمان؛ صداقتجوبنه،زهره، سنگری،محمد صادق(1397)،مدل سازی و ارزیابی راهکارهای زنجیره تامین پایدار با استفاده از مدلسازی ساختاری- تفسیری (ISM)، پنجمین کنفرانس ملی پژوهشهای کاربردی در مدیریت و حسابداری، تهران، انجمن مدیریت ایران
نوروز زاده، قاسم، معتمدی، مهدیه، و نوروز زاده، مهدی، (1391)، مدیریت زنجیره تامین سبز، چالش رقابتی قرن حاضر. تهران : خلاصه مقالات دومین کنفرانی برنامه ریزی و توسعه محیط زیست.
نیازی, علیرضا، نیکبخت، مهرداد ، (1393)، بررسی و شناسایی عوامل موثر در موانع اجرای مدیریت زنجیره تأمین سبز در صنعت پتروشیمی، اولین همایش ملی پژوهشهای مهندسی صنایع، همدان، شرکت علم و صنعت طلوع فرزین.
والی سیر، محمدمهدی و روغنیان، عماد،1398،طراحی شبکه زنجیره تامین سبز و تاب آور با در نظر گرفتن زمان بندی حمل و نقل،دوازدهمین کنفرانس بین المللی انجمن ایرانی تحقیق در عملیات،بابلسر،
یوسفی، سامویل، (۱۳۹۶)، انتخاب تامین کننده در زنجیره تامین حلقه بسته با استفاده از مدل ترکیبی تحلیل پوششی داده های غیر دقیق و رویکرد برنامه ریزی آرمانی چند انتخابی، ششمین کنفرانس ملی علوم مدیریت نوین، گرگان، انجمن علمی و حرفه ای مدیران وحسابداران گلستان. صفحه 57
Akçali, E., Cetinkaya, S. and Uster, H., 2009. Network Design for Reverse and Closed-Loop Supply Chains: An Annotated Bibliography of Models and Solution Approaches. Networks, 53(3), 231-248.
Assavapokee, T. and Wongthatsanekorn, W., 2012. Reverse production system infrastructure design for electronic products in the state of Texas. Computers & Industrial Engineering, 62(1), 129-140
Ation for supply chain planning. Computers & Operations Research, 100, 262-269.
Andalib Ardakani, D., & Soltanmohammadi, A. (2019). Investigating and analysing the factors affecting the development of sustainable supply chain model in the industrial sectors. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(1), 199-212.
Azadi, M., Jafarian, M., Saen, R. F., & Mirhedayatian, S. M. (2015). A new fuzzy DEA model for evaluation of efficiency and effectiveness of suppliers in sustainable supply chain management context. Computers & Operations Research, 54, 274-285.
Christopher, M. & Denis, T. (2012). An integrated model for the design of agile supply chains.
Cole, R., Stevenson, M., & Aitken, J. (2019). Blockchain technology: implications for operations and supply chain management. Supply Chain Management: An International Journal.
Cardoso, S. R., Barbosa-Póvoa, A. P., Relvas, S., & Novais, A. Q. (2015). Resilience metrics in the assessment of complex supply-chains performance operating under demand uncertainty. Omega, 56, 53-73.
Chiou, T.-Y., et al., The influence of greening the suppliers and green innovation on environmental performance and competitive advantage in Taiwan. Cai, X., Chen, J., Xiao, Y., Xu, X., & Yu, G. (2013). Fresh-product supply chain management with logistics outsourcing. Omega, 41(4), 752-765.
Dias, L. S., & Ierapetritou, M. G. (2017). From process control to supply chain management: An overview of integrated making strategies. Computers & Chemical Engineering.
Govindan, K., & Cheng, T. C. E. (2018). Advances in stochastic programming and robust optimiz
Guang Shi, V., Lenny Koh, S. C., Baldwin, J., & Cucchiella, F. (2012). Natural resource based green supply chain management. Supply Chain Management: An International Journal, 17(1), 54-67.
Holweg, M., & Helo, P. (2014). Defining value chain architectures: Linking strategic value creation to operational supply chain design. International Journal of Production Economics, 147, 230-238.
Meade, L., Sarkis, J. and Presley, A., 2007. The theory and practice of reverse logistics. International Journal of Logistics Systems and Management, 3(1), 56-84.
Muduli, K., Govindan, K., Barve, A., Kannan, D., & Geng, Y. (2013). Role of behavioural factors in green supply chain management implementation in Indian mining industries.
Resources, Conservation and Recycling, 76, 50-60.
Rao, M.P. (2006), “A performance measurement system using a profit-linked multi-factormeasurement model”, Industrial Management & Data Systems, Vol. 106 No. 3, pp. 362-79.
Severino, M. R., & Godinho Filho, M. (2017). POLCA system for supply chain management: simulation in the automotive industry. Journal of Intelligent Manufacturing, 1-19.
Sharma, V. K., Chandna, P., & Bhardwaj, A. (2017). Green supply chain management related performance indicators in agro industry: A review. Journal of Cleaner Production, 141, 1194-1208.
Sharifi H, Ismail HS, Achieving agility in supply chain. through simultaneous "design of' and design. For supply chain», Journal of Manufacturing Technology Management Vol. 17 No.8: 1078-10.98
Saddiq, S., Zafar, N. A., & Ullah, F. (2017, April). Formal modeling of smart logistics monitoring. In Electronics, Materials Engineering and Nano-Technology (IEMENTech), 2017 1st International Conference on (pp. 1-6). IEEE
Salema, M.I.G., Barbosa-Povoa, N.P. and Novais, N.Q. 2007. An optimization model for the design of a capacitated multi-product reverse logistics network with uncertainty. European Journal of Operational Research, 179(3), 1063-1077.
Quintana-García, C., Benavides-Chicón, C. G., & Marchante-Lara, M. (2021). Does a green supply chain improve corporate reputation? Empirical evidence from European manufacturing sectors. Industrial Marketing Management, 92, 344-353.
Tseng, M., Lim, M., & Wong, W. P. (2015). Sustainable supply chain management: a closed-loop network hierarchical approach. Industrial Management & Data Systems, 115(3), 436-461.
Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 2011. 47(6): p. 822-836.
Wu, G.-C., J.-H. Ding, and P.-S. Chen, The effects of GSCM drivers and institutional pressures on GSCM practices in Taiwan’s textile and apparel industry. International Journal of Production Economics, 2012. 135(2): p. 618-636.
Zhou, D., Yan, T., Zhao, L., & Guo, J. (2020). Performance implications of servitization: Does a Manufacturer's service supply network matter. International Journal of Production Economics, 219, 31-42.
Zimmer, K., Fröhling, M., Breun, P., & Schultmann, F. (2017). Assessing social risks of global supply chains: A quantitative analytical approach and its application to supplier selection in the German automotive industry. Journal of Cleaner Production, 149, 96-109
Zimmer, K., Fröhling, M., Breun, P., & Schultmann, F. (2017). Assessing social risks of global supply chains: A quantitative analytical approach and its application to supplier selection in the German automotive industry. Journal of Cleaner Production, 149, 96-109
Zhu, Q., J. Sarkis, and K.-h. Lai, Confirmation of a measurement model for green supply chain management practices implementation. International Journal of Production Economics, 2008. 111(2): p. 261-273.
Abstract
With the increase of competition in global markets, the awareness of the role and importance of supply chains has increased and focusing on supply chains and trying to optimize them has been considered as the most prominent factor of progress. The current research was carried out with the aim of "examining Iran's indigenous challenges and solutions for the development of transportation based on clean energy from the perspective of green supply chain management"This research is practical in terms of purpose and descriptive and survey in terms of data collection. The main tool for data collection in the survey phase is the use of a questionnaire. A structured questionnaire was used to measure the variables. The statistical population of this research includes 30 managers and experts in the transportation industry. Cochrane sampling method was used in this research due to lack of access to all people. As a result, using the above formula, the sample volume equal to 23 is determined, Data analysis was done using descriptive statistics and inferential statistics. Based on this, the research hypotheses were confirmed. At the 95% confidence level, there is a significant relationship between the investigation of Iran's indigenous challenges and the solutions for the development of transportation based on clean energy from the point of view of green supply chain management. At the 95% confidence level, there is a significant relationship between the use of multitasking teams and the development of a supply chain program based on clean energy from the point of view of green supply chain management. At the 95% confidence level, there is a significant relationship between attention to the environment and the design of products based on clean energy from the point of view of green supply chain management. The suggestions of this research include creating more educational incentives for employees and managers and the necessity of the impact of organizational training in the field of clean energy-based transportation development from the point of view of green supply chain management and the promotion and development of their views. For future research, it is possible to investigate the performance of the subgroups of other parts of the country in a longer period of time in relation to the research variables and provide solutions to improve this field in order to address this issue.
keywords
Analysis of Iran's Indigenous Challenges،Transportation Development Strategies،Clean Energy Based، Green Supply Chain Management
ISLAMIC AZAD UNIVERSITY
Safadasht Branch
Faculty of Humanities Department of Management
Thesis for receiving « M.A» Degree on Industrial Management
Title:
Analysis of Iran's Indigenous Challenges،Transportation Development Strategies، Clean Energy Based،Green Supply Chain Management
Advisor:
Dr. Farzad Asayesh
By:
Mehdi Goodarzi
August 2022
فرم تاییدیه انجام اصلاحات و مجوزها صحافی پایان نامه های کارشناسی ارشد
اینجانب مهدی گودرزی دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته در رشته مدیریت صنعتی که در تاریخ
28 / 06/1401 از پایان نامه خود تحت عنوان " واکاوی چالشهای بومی ایران وراهکارهای توسعه حمل ونقل مبتنی بر انرژی های پاک از دیدگاه مدیریت زنجیره تامین سبز دفاع نموده ام و براساس رأی هیأت قضات نمره 99/17 کسب نموده ام وکلیه تغییرات و اصلاحات موردنظر هیأت محترم داوران را در نسخه پایان نامه خود اعمال نموده ام.
تاریخ و امضاء دانشجو
بدینوسیله اصلاحات موردنظر هیأت داوران توسط دانشجو مهدی گودرزی در پایان نامه فوق که در تاریخ 28 / 06/1401 مورد دفاع قرار گرفته است، انجام شده و مورد تأیید است.
استاد راهنما: فرزاد آسایش استاد مشاور:
نام و نام خانوادگی و امضاء نام و نام خانوادگی و امضاء
استاد داور داخلی: نوید خبیری استاد داور خارجی:اصغر فاتح
نام و نام خانوادگی و امضاء نام و نام خانوادگی و امضاء
[1] Zhou, D., Yan, T., Zhao, L. Guo, J.
[2] guang
[3] Looden
[4] Bektaş
[5]Govindan & Cheng
[6]Sharma& et al
[7] Severino
[8] Zimmer
