شعر، قالبی هنری است که قدمت بیشتری از متون مکتوب دارد. این قالب، معنا، آوا و ریتم را در هم می آمیزد تا جهان هایی جادویی را خلق کند که بینش هایی درباره ی خودمان—و سایر ناشناخته ها—به ما می بخشند. هنر شعر تقریبا تعریف های مشخص را پس می زند اما همه ی ما می دانیم وقتی به اندکی الهام و معنا در زندگی نیاز داریم، همیشه می توانیم در بهترین اشعار به دنبال آن باشیم.
این یادداشت دربارهی شعر جهان است و به ما میآموزد چگونه میتوان بر بال شعر نشست و جهان را سیاحت کرد. شعر از جمله گونههای ادبی است که بهخوبی میتواند ریشههای فرهنگی ملل و زبانهای مختلف را به هم پیوند دهد. واژگان هر زبان آزادانه از سرزمینی به سرزمین دیگر میروند و هرجا که میرسند به فراخور استقبالی که از آنها میشود، لانهای مجلل یا محقر بر درخت تناور ادبیات جهان بنا میکنند. در این یادداشت به چند برگ درخشان از دفتر شعر جهان نظر میکنیم که شاعران بیمانندی بر آنها قلم زدهاند. با ما همراه باشید و با برخی از بهترین کتابهای شعر از ادبیات خارجی (غیرایرانی) آشنا شوید.
ابتدا به ژاپن میرویم و معرفی شعر جهان را با «هایکو» آغاز میکنیم. هایکو یکی از انواع شعر است که بهخاطر کوتاهبودنش در دنیای پرسرعت و کمحوصلهی امروز، علاقهمندان زیادی دارد. این شکل از سرایش شعر در حدود قرن ۱۶ میلادی در ژاپن متولد شد و در قرن ۱۹ نام هایکو برای آن انتخاب شد. هایکو از ۳ بند تشکیل شده است که هرکدام ۵ و ۷ و ۵ مورا دارند. مورا واحدی مشابه هجا است؛ ولی تفاوتهایی با هجا دارد. هایکو که عنوان کوتاهترین شعر ژاپن را از آن خود کرده است، میتواند تنها با چند کلمه تصویری بدیع را در نظر مخاطب ترسیم کند.
ماتسوئو باشو، یوسا بوسون، کوبایاشی ایسا، ماسائوکا شیکی و ناتسومه سوسه کی تعدادی از هایکوسرایان مشهور هستند.
ناتسومه سوسه کی محقق ادبیات بریتانیا و نویسندهی هایکو، کانشی و داستانهای پریان و از تأثیرگذارترین نویسندگان ژاپن است. او نام سوسهکی که در چینی به معنی لجباز و سمج و در زبان ژاپنی به معنای سرسخت و شهابسنگ است را برای خود برگزید. از سال ۱۹۸۴ تا ۲۰۰۴، تصویر او بر اسکناس ۱۰۰۰ ینی ژاپن چاپ میشد.
پسوا از تأثیرگذارترین چهرههای پرتغال و یکی از بانیان پستمدرنیسم است. فرناندو پسوا در نگارش برخی از آثارش از جمله کتاب دلواپسی متأثر از خیام بوده است. با اینکه او نویسنده و شاعری جریانساز بود و بسیاری از نویسندگان از او تأثیر پذیرفتهاند، اما تا زمان مرگش آنچنان شناخته نشد و قدرت آثارش بعد از مرگش آشکار شد.
ناظم حکمت شاعر آزادیخواه ترکیه بود که بهخاطر روحیهی مبارزهطلبی و نمود این روحیه در اشعارش، بارها به حبس محکوم شد و چند باری نیز ناگزیر به فرار از سرزمینش شد. هنگامی که ناظم حکمت در زندان به سر میبرد، در جهان اشخاص سرشناسی مانند برتراند راسل، ژان پل سارتر، پابلو پیکاسو، برتولت برشت، لویی آراگون، و پابلو نرودا به دولت ترکیه بابت زندانیکردن او اعتراض کردند و خواستار آزادی حکمت شدند. بسیاری از اشعار ناظم حکمت متأثر از اوضاع ناخوشایند مردم سرزمینش است. همچنین بسیاری از سرودههای او ریشه در فرهنگ عامهی مردم و اشعار عاشیقهای ترک دارد.
ویلیام شکسپیر، یکی از نمایشنامهنویسانی است که شهرت و محبوبیتش جهانی است و بسیاری از آثار او برای نمایشنامههای تئاتر بازنویسی شدهاند و بسیاری از منتقدین او را بهترین نمایشنامه نویس تاریخ ادبیات انگلستان میدانند. با این حال شهرت او به اینجا ختم نمیشود و کتاب غزلیاتی از او چاپ شده که دارای ۱۴۵ غزل و دو قصیده است. اشعار سروده شده در این غزلواره، تا حد زیادی رازآلود هستند و ساختار روایی پیچیدهای دارند.
احمد شاملو یکی از شاعران معاصر ایرانی محبوب و سرشناس است که علاوه بر مجموعه شعرهای نفیسی که از خود به جا گذاشته است، کتابهای متعددی را هم ترجمه کرده است و یکی از آنها به نام "همچون کوچه بیانتها"، ترجمه مجموعه اشعار شاعرانی است که تشابه نگاه با احمد شاملو داشتهاند و لزوماً شاعران معروفی نبودهاند. اما از آنجایی که این اشعار با بازنگری شعری احمد شاملو ترجمه شدهاند، در دسته اشعار بسیار زیبا و محبوب قرار دارند و شما میتوانید به طور یکجا با اشعار شاعران مختلف آشنا شوید.
نزار قبانی را بیشک باید یکی از تأثیرگذارترین شعرای عربی دانست که مضمون اشعارش برای وطن و عشق است و لحن حماسیاش برای اشعار سیاسی، ستودنی است. او پس از تحمل رنجهای فراوان مانند از دست دادن فرزندش، خودکشی خواهرش در سنین جوانی و در نهایت کشته شدن همسرش، سوریه را ترک کرد و ۱۵ سال آخر عمرش را در لندن زندگی کرد، اما در وصیتنامهاش خواست که او را در محل تولدش، یعنی دمشق به خاک بسپارند و این جمله را در آن آورده است: "رحمی که به من شعر یاد داد، به من خلاقیت آموخت و الفبای یاس را به من آموخت."