نگاهی به هنر یایوی کوساما و جایگاه نقطه در آثار او
یایوی کوساما (Yayoi Kusama)، هنرمند ژاپنی و یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های هنر مدرن، با کارهای خلاقانه و بصری‌اش شناخته می‌شود. در عالم هنر او را می‌توان بدون شک "ملکه‌ی نقطه‌ها" نامید، زیرا عنصر «نقطه» به عنوان یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین ویژگی‌های آثارش حضور دارد. کوساما با استفاده از نقطه‌ها، جهانی بی‌پایان و بی‌نهایت را به تصویر می‌کشد که نه تنها از نظر بصری جذاب است، بلکه به نوعی بازتابی از ذهن پیچیده و وسواس‌های شخصی اوست. در این نوشته، به بررسی جایگاه نقطه در آثار یایوی کوساما و تأثیر آن بر دنیای هنر مدرن می‌پردازیم.
یایوی کوساما در سال 1929 در ماتسوموتوی ژاپن به دنیا آمد. از کودکی علاقه خاصی به نقاشی و هنر داشت، اما تجربیات روان‌شناختی و اضطراب‌های درونی او باعث شد که به سمت تکرار بی‌پایان الگوها و فرم‌های هندسی مانند نقطه‌ها گرایش پیدا کند. از همان سنین پایین، کوساما دچار تجربیات روانی خاصی بود که به نوعی روی درک او از جهان تأثیر گذاشت. این تجربه‌ها بعداً در آثارش به شکل تکرار الگوهای نقطه‌چین و تفسیر جهان به عنوان فضایی پر از نقطه‌ها بازتاب یافتند.
کوساما در ابتدای زندگی هنری اش به نیویورک مهاجرت کرد و در این شهر با جنبش‌های هنری آوانگارد، به ویژه «پاپ آرت» و«مینیمالیسم»آشنا شد. او در این دوران آثار خود را با استفاده ی گسترده از نقاط خلق کرد و به سرعت به عنوان یکی از پیشروان هنر مفهومی شناخته شد. نقاط در آثار او از فرم‌های ساده‌ی دکوراتیو به نمادهایی از جهان‌بینی شخصی و وجودی او تبدیل شدند.
مفهوم "نقطه" در آثار یایوی کوساما
کوساما به طور مداوم از نقطه به عنوان نماد «بی‌نهایت» استفاده می‌کند. این تکرار بی‌پایان نقطه‌ها در آثار او نوعی تلاش برای بازنمایی جهانی بی‌کران است. یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های این کارها، اینستالیشن‌های معروف او با نام «اتاق‌های آینه‌ای بی‌نهایت»
(Infinity Mirror Rooms) است.
این اتاق‌ها با آینه‌ها و نورهایی که نقاط را منعکس می‌کنند، به نوعی بیننده را در فضایی قرار میدهند که هیچ پایانی ندارد. کوساما با استفاده از نقاط و بازتاب‌ها، حس بی‌کرانگی و بی‌نهایتی را ایجاد می‌کند که بیننده را با مفهوم ناپایداری و ناپیدایی مواجه می‌سازد.
جوآن لِوِر، در کتاب یایویی کوساما:بی نهایت این اتاق‌های بی‌انتها را به عنوان یکی از خلاقانه‌ترین و تاثیرگذارترین آثار هنری معاصر توصیف کرده است. به گفته لِوِر، کوساما با این آثار مخاطبان را به تأمل درباره‌ی مفهوم مرزهای جسمانی و روانی دعوت می‌کند .
او بارها اعلام کرده است که نقاط برایش به نوعی نماد «وجود» هستند. او می‌گوید: «جهان؛ از نقطه‌ها تشکیل شده است و ما نیز نقاطی در این بی‌نهایت هستیم». این مفهوم نشان‌دهنده نگرش فلسفی او به انسان به عنوان جزء کوچکی از یک کل بی‌پایان و غیرقابل تصور است. نقاط در آثار کوساما می‌توانند نماد فردیت انسان در برابر گستره‌ی بی‌نهایت جهان باشند.
کوساما در آثار خود از نقاط به عنوان نشانه‌ای برای تکرار و بی‌نهایت استفاده می‌کند. در یکی از مصاحبه‌هایش بیان می‌کند که "نقاط همگی به هم متصل هستند و جهانی بی‌پایان را شکل میدهند" (لوور، 2012، 45). این ایده در اتاق‌های آینه‌ای او به اوج خود می‌رسد، جایی که مخاطب در فضایی بی‌نهایت که توسط نقطه‌ها و بازتاب‌ها خلق شده است، غرق می‌شود.
در کتاب کوساما: مرزهای ذهن و فضا اثر مارک استیونز، نقاط به عنوان نمادی از تلاطم‌های درونی و درک انسانی از جایگاه خود در جهان معرفی می‌شوند. استیونز به طور ویژه بر این نکته تاکید دارد که نقاط در آثار کوساما با تلاش هنرمند برای مقابله با محدودیت‌های انسانی و تلاش برای کشف بی‌نهایت همراه است.
همچنین نقطه‌ها در آثار کوساما به عنوان نمادی از «وسواس‌های ذهنی» مورد استفاده قرار می‌گیرند. او از کودکی با اختلالات روانی خاصی مواجه بود و این مسئله به شکل وسواس‌های بصری و ذهنی در آثارش ظهور پیدا کرد. تکرار بی‌پایان نقطه‌ها به نوعی بازتابی از این تجربیات روانی است. این الگوهای تکراری نشان‌دهنده‌ی حس اجبار درونی برای تسخیر فضا و ذهن است.
در کتاب «فراسوی نقطه‌ها: هنر وسواسی یایوی کوساما» نوشته جیمز براون، این جنبه از آثار کوساما به عنوان بخشی از تلاش او برای مواجهه با اختلالات روانی‌اش مورد بررسی قرار گرفته است. براون معتقد است که نقطه‌ها در کارهای کوساما به نوعی بازنمایی تجربه‌ی ذهنی و روانی هنرمند هستند و از این رو حاوی ارزش درمانی نیز می‌باشند.
تکرار نقاط در آثار کوساما بازتابی از تجربیات ذهنی او است که به نوعی با اختلالات روانی‌اش پیوند خورده است" (براون، 2016، 98)
در بسیاری از آثار کوساما، نقطه‌ها به نوعی ارتباط انسان با طبیعت را نشان میدهند. او در کارهای خود از نقاط به عنوان نشانه‌ای از عناصر طبیعی مانند گل‌ها، درختان و موجودات کوچک استفاده می‌کند. این نقاط که گاه در قالب‌های اغراق‌آمیز و فراواقعی به تصویر کشیده می‌شوند، نشان‌دهنده‌ی نگرش کوساما به طبیعت به عنوان منبعی از زیبایی و الهام هستند.
سوزان پترسون در کتاب طبیعت و نقطه:کوساما در جستجوی بی نهایت به بررسی این ارتباط بین هنر کوساما و طبیعت پرداخته است. وی در این کتاب نشان می‌دهد که چگونه کوساما از نقطه‌ها به عنوان راهی برای بازنمایی عناصر طبیعی و پیچیدگی‌های جهان پیرامون استفاده می‌کند.
یایوی کوساما، هنرمندی است که توانسته با استفاده از نقطه‌ها به خلق جهانی منحصر به فرد و بی‌پایان دست یابد. نقطه‌ها در آثار او نه تنها عنصری بصری هستند، بلکه نمادهایی از بی‌نهایت، وجود، وسواس‌های روانی و ارتباط انسان با جهان اطراف محسوب می‌شوند به همین دلیل، کوساما را می‌توان به حق «ملکه‌ی نقطه‌ها» نامید. آثار او به عنوان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های هنر مفهومی معاصر، همچنان الهام‌بخش هنرمندان و مخاطبان در سراسر جهان است.
منابع:
1. جوآن لِوِر، یایوی کوساما: بی‌نهایت، 2012.
2. مارک استیونز، کوساما: مرزهای ذهن و فضا، 2015.
3. جیمز براون، فراسوی نقطه‌ها: هنر وسواسی یایوی کوساما، 2016.
4. سوزان پترسون، طبیعت و نقطه: کوساما در
جستجوی بی‌نهایت، 2018
