عرق کردن یکی از واکنش‌های طبیعی بدن است و به‌صورت نرمال، تمامی انسان‌ها در طول روز و فعالیت‌های خود، عرق می‌کنند. عوامل بسیار زیادی باعث عرق کردن افراد می‌شود. وجود غدد زیاد عرق، رژیم‌های غذایی مختلف، رطوبت محیط، استرس، ورزش، تغییرات هورمونی، اضافه وزن، داروهای مختلف و بسیاری عوامل دیگر باعث تعریق خواهند شد. شاید بتوان این طور به قضیه نگاه کرد که عرق کردن نوعی واکنش دفاعی بدن در برابر عوامل مختلف بیرونی یا درونی است. اما این تعریق زمانی که بیش از حد باشد، از حالت نرمال خارج می‌شود و می‌توان به آن به چشم نوعی بیماری نگاه کرده و به‌دنبال دلایل و درمان آن بود. تعریق شدید یا هایپرهیدروزیس (Hyperhidrosis)، یک عارضه نسبتا رایج است که تبدیل به یک معضل برای بسیاری از مردم در سراسر دنیا شده است.
تعریق عموما در قسمت‌های خاصی از بدن به‌خصوص زیر بغل، کف دست یا سر اتفاق می‌افتد. اما گاهی این تعریق بخش زیادی از بدن یا تمام آن را درگیر می‌کند. بسیاری از افراد حتی به‌علت عرق کردن سر و گردن در خواب، نگران وجود بیماری خاصی در خود می‌شوند. اگر میزان عرق کردن باعث نگرانی شما شده است، میتوانید از مشاوره تخصصی، برای اطلاع از مشکل خود کمک بگیرید. حالا و در این مطلب ما می‌خواهیم به شما بگوییم که دلایل تعریق زیاد چیست و چه زمان این عارضه تبدیل به یک بیماری خواهد شد. با ما همراه باشید.
گفتیم که عرق کردن یک اتفاق طبیعی و نوعی واکنش دفاعی بدن در برابر عوامل مختلف است. عرق کردن زیاد به هنگام ورزش یا با بالا رفتن دمای هوا، امری طبیعی است که تقریبا بیشتر مردم دنیا آن را تجربه می‌کنند. اما گاهی میزان این تعریق از حالت طبیعی خارج شده و زیاده از حد می‌شود. تعریق زیاد را هایپرهیدروزیس می‌گویند. گاهی میزان تعریق در فرد آن‌قدر زیاد است که او را از زندگی نرمال و عادی دور کرده و باعث کلافگی او می‌شود. در این حالت می‌توان این عرق کردن زیاد را نوعی بیماری دانست که البته اصلا خطرناک نیست. این بیماری به دو صورت اولیه و ثانویه بروز می‌کند که هر کدام علائم و درمان‌های خود را دارند.
این نوع تعریق زیاد، معمولا دلیل ژنتیکی دارد و از دوران کودکی فرد آغاز می‌شود. تعریق زیاد در زیر بغل، کف دست و کف پا و گاهی سر و صورت، مشکلی است که تا سال‌ها با فرد خواهد بود. گاهی این نوع بیماری چندین نفر از افراد خانواده را درگیر می‌کند و حالتی ارثی دارد. وقتی فرد تحرک زیاد دارد، یا دچار احساسات خاص یا مشکلات هورمونی می‌شود، غدد تعریق او فعال می‌شوند. افراد مبتلا به هایپرهیدروزیس اولیه، گاهی حتی با فکر کردن به موقعیتی هیجانی یا مضطرب‌کننده، به‌شدت احساس خیسی در کف دست یا میزان زیاد عرق زیر بغل دارند. حالتی ناخوشایند، که از نظر روحی برای افراد عذاب‌آور است.
نوع ثانویه تعریق زیاد، با نوع اولیه آن تفاوت دارد. کسانی که دچار این بیماری هستند، حتی در شرایط عادی و بدون وجود هیچگونه محرکی، تعریق بسیار زیادی دارند. این عارضه عموما فقط شامل عرق کردن دست و پا یا زیر بغل نیست بلکه بخش زیادی از بدن یا تمامی آن را درگیر می‌کند. یعنی با بروز یک اتفاق یا به دلایل مختلف، فرد با عرق کردن ناگهانی بدن روبرو می‌شود. این بیماری، یک مشکل خطرناک نیست اما بر کیفیت زندگی تاثیر دارد. این افراد ممکن است در شرایط مختلف به‌دلیل این تعریق زیاد، احساس شرمندگی و خجالت داشته باشند و کم‌کم از حضور در جمع‌ها دوری کنند. افرادی که خیسی زیاد را در کف دست خود احساس می‌کنند، در نوشتن به مشکل خورده یا از دست دادن با دیگران اجتناب می‌کنند. عده‌ای دیگر همواره تعدادی لباس اضافه همراه دارند که به محض تعریق زیاد، لباس خود را عوض کنند. بسیاری از افراد در روابط خود دچار مشکل می‌شوند و به‌طور کلی، زندگی عادی آن‌ها دچار اختلال می‌شود. تفاوت این نوع از هایپرهیدروزیس با مدل اولیه، در زمان شروع این بیماری است. در نوع ثانویه، بیمار از ابتدا با این عارضه روبرو نیست بلکه این بیماری در دوران بزرگسالی شروع شده و به دلایل گوناگونی اتفاق خواهد افتاد. یعنی فرد به‌دلیل ابتلا به نوعی بیماری یا عارضه در بدن خود، دچار مشکل هایپرهیدروزیس هم خواهد شد. بیماران درگیر با این عارضه گاهی حتی دچار تعریق شبانه در خواب می‌شوند. عوامل بسیاری باعث بروز این عارضه می‌شوند که از مهم‌ترین و شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در کنار این بیماری‌ها، اثرات جانبی برخی داروها که به‌منظور درمان یک بیماری باید استفاده شوند و بسیاری عوامل دیگر در بعضی افراد باعث بروز عارضه تعریق زیاد خواهند شد.
افراد در شرایط مختلف و به دلایل گوناگون عرق می‌کنند. بسیاری از افراد تجربه تعریق شبانه در خواب را نیز دارند. اما همه این موارد نمی‌تواند نشانه بیماری هایپرهیدروزیس باشد. زمانی به تعریق زیاد به چشم بیماری نگاه می‌کنیم که این تعریق به مدت بیشتر از ۶ ماه، بدون هیچ دلیلی مدام ادامه داشته باشد و این تعریق در هر دو طرف بدن، اتفاق بیفتد. نکته دیگر اینکه این تعریق در فعالیت‌ها و روابط فرد اختلال ایجاد کند و سابقه خانوادگی تعریق زیاد نیز وجود داشته باشد. در این موارد پیشنهاد می‌کنیم که بدون هیچگونه نگرانی، پیش از مراجعه به پزشک، از مشاوره آنلاین پزشکان متخصص پوست استفاده کنید. در صورتی که تشخیص عارضه داده شد، آنگاه میتوانید برای درمان اقدام کنید.
بیماری هایپرهیدروزیس یا تعریق زیاد، با اینکه مشکل خطرناکی نیست، اما حقیقتا موضوعی عذاب آور است که عملکرد افراد را مختل می‌کنند. بسیاری از بیماران، به مرور با این مشکل کنار می‌آیند و به‌دنبال راهی برای درمان نیستند. اما واقعیت این است که این بیماری راه درمان دارد. برای درمان هایپرهیدروزیس، پزشکان توصیه‌های مختلفی دارند. به‌همین دلیل باید به‌خاطر داشت که می‌توان با گرفتن وقت معاینه از دکتر پوست کمک گرفت. پزشک ابتدا بعد از معاینات بالینی و شرح حال گرفتن از بیمار، گاهی از آزمایش خون یا دیگر آزمایش‌های لازم استفاده می‌کند و در بعضی موارد فرد را به متخصص بیماری‌های داخلی یا متخصص دیگری ارجاع می‌دهد. پزشکان برای درمان این مشکل راه‌های مختلفی را امتحان می‌کنند:
در مراحل اولیه، پزشک توصیه به استفاده از ضدتعریق‌های مختلف می‌کند. این کار ساده‌ترین روش درمانی این مشکل است. این ضد تعریق‌ها با داشتن نمک آلومینیوم، از عرق کردن جلوگیری می‌کنند. بعضی از ضد تعریق‌ها را بدون نسخه پزشک می‌توان از داروخانه‌ها تهیه کرد اما گاهی اثر بخشی این مواد کافی نیست و باید سراغ موارد خاصی رفت که نیاز به نسخه پزشک دارند. ضدتعریق‌ها گاهی ترکیبات ویژه‌ای دارند که باید متخصص پوست آن را تجویز کند تا داروساز بسازد. این مواد را باید شب و هنگام خواب استفاده کرد تا اثربخشی بیشتری داشته باشند. ضد تعریق‌ها فقط برای کنترل عرق زیر بغل نیستند و می‌توان برای سایر نواحی که زیاد عرق می‌کنند نیز استفاده کرد.
در بعضی مواقع، مشکل با استفاده از ضد تعریق حل نمی‌شود و باید به سراغ مرحله دوم، یعنی استفاده از درمان‌های مختلف زیر نظر دکتر تعریق زیاد رفت. در این مرحله، فعلا پنج روش درمانی در کشور وجود دارد:
یونتوفورزیس (Iontophoresis): در این روش، دست‌ها یا پاها و گاهی هر دو را در یک لگن آب قرار داده و با جریان الکتریکی بسیار کمی، به آن شوک وارد می‌کنند. با چند بار تکرار این کار، عموما مشکل تعریق زیاد حل خواهد شد. پزشکان معتقدند با این روش، عرق به سطح پوست راه پیدا نمیکند. بسیاری این روش را درمان قطعی عرق کف دست می‌دانند. اما باید برای رسیدن به یک نتیجه کامل، آن را چندین بار تکرار کرد. این روش برای زنان باردار، افرادی که قطعات فلزی در بدن خود دارند یا کسانی که مشکل قلبی دارند توصیه نمی‌شود.
بوتاکس: تزریق سم بوتولینوم را بوتاکس می‌گویند که استفاده آن را در موارد زیبایی و رفع چین و چروک پوست دیده‌ایم. با تزریق بوتاکس، غدد عرق غیر فعال می‌شوند و در نتیجه، تعرقی صورت نمی‌گیرد. این روش که کمی دردناک است، روشی موقت است و تا چند ماه فرد، از تعریق زیاد راحت خواهد شد. درمان تعریق زیاد با تزریق بوتاکس را باید زیر نظر دکتر تزریق بوتاکس انجام دهید.
روش میرادرای (Miradry): یکی دیگر از روش‌های درمان تعریق زیاد، میرادرای است که در آن، با استفاده از روش‌های خاص، غدد عرق را حذف می‌کنند. این روش بیشتر برای درمان عرق زیر بغل است. این روش البته مورد تایید سازمان دارو و غذای آمریکا نیست.
استفاده از دارو: اگر هر کدام از روش‌های زیر نتیجه نداشت یا به دلایل جسمی امکان‌پذیر نبود، پزشک برای درمان تعریق زیاد، متوسل به داروهای آنتی کولینرژیک می‌شود. با کمک این داروها، فعالیت غدد عرق، کم می‌شود. مشکل این داروها عوارض بسیار زیاد آن‌هاست. خشکی دهن، مشکل در دفع ادرار، تپش قلب و خشکی چشم از جمله مواردی است که هنگام استفاده از این داروها رخ می‌دهد.
جراحی: این روش آخرین راه حل برای درمان تعریق زیاد است که پزشکان آن را زیاد توصیه نمی‌کنند. در این روش، تمامی عصب‌های ناحیه‌ای که زیاد عرق می‌کند، کاملا برداشته می‌شود. عارضه این جراحی، باقی ماندن جای عمل روی بدن بیمار است. از طرف دیگر بدن نیاز به تعریق خود را گاهی از ناحیه دیگری جبران می‌کند. یعنی عملا راه حل مناسبی به نظر نمیرسد.
در کنار تمامی راه حل‌های درمانی که گفته شد، پیشنهادهای زیادی نیز برای درمان تعریق زیاد وجود دارد که شاید حکم درمان نداشته باشند اما تاثیر نسبتا خوبی دارند. استفاده از لباس‌های با جنس نخ و پنبه، یکی از راه‌های موثر در کم کردن تعریق است. همراه داشتن لباس نخی در هنگام ورزش یا فعالیت بدنی یا در هوای گرم، و تعویض مدام لباس‌ها، شاید روشی علمی نباشد اما کمی از حس بد تعریق کم خواهد کرد. حمام و شستشوی روزانه بدن با صابون و شامپوهای آنتی باکتریال، مانع ایجاد بوی بد ناشی از عرق می‌شوند. مصرف کم مواد غذایی که باعث زیاد عرق کردن می‌شوند، مانند انواع ادویه، چایریال قهوه و الکل، نیز در کاهش میزان عرق موثر هستند.
بسیاری از افراد تجربه عرق کردن قفسه سینه در خواب را دارند. این تعریق می‌تواند دلایل بسیار زیادی داشته باشد که به بسیاری از آن‌ها اشاره کردیم. زمانی که عرق زیاد منحصر به یک نقطه خاص، مانند کف دست، یا زیر بغل یا سر باشد، نمی‌تواند نشان‌دهنده یک هایپرهیدروزیس ثانویه باشد. اگر بخش زیادی از بدن یا تمام آن دچار تعریق زیاد باشد، باید به نشانه‌ها توجه کرد. معمولا این افراد در خواب عرق نمی‌کنند و شروع عارضه بعد از بیست و پنج سالگی آن‌هاست. تعریقی که مدت زمان طولانی ادامه دارد و باعث خیس شدن مداوم لباس‌ها می‌شود، یک علامت برای مراجعه به پزشک متخصص پوست است. گاهی عرق کردن زیاد همراه با حالت تهوع و سرگیجه است یا به‌صورت کاملا ناگهانی، فرد دچار تعریق‌های ناگهانی و شدید می‌شود. در این روزها که افراد با ویروس کووید ۱۹ دست به گریبان هستند، بسیاری از افراد به‌دنبال علت عرق زیاد در دوران کرونا، دچار وسواس ذهنی و تصور وجود عوارض بیماری یا مشکل حاد دیگری هستند. تمامی این موارد می‌تواند دلیلی برای مراجعه به پزشک و پیگیری دلیل عارضه باشد. اما به خاطر داشته باشید که تعریق زیاد هیچگاه نشانه یک بیماری خطرناک نیست. نگران نباشید و با آرامش با پزشک خود مشورت کنید.
