اجتماع انسانی ازنخستین روزی که پدیدآمدبطورکامل باخواص روحی وفیزیکی همراه انسان روبه کمال بوده واست .اولین اجتماعی که دربین بشربوجودآمداجتماع خانوادگی بوده که براثرازداواج پیدا شده است. رفته رفته این اجتماعات گسترده ترشدتاجایی که نیازمندریاست گردید،لذااولین مباحث مدیریت به صورت ریاست فردمدیردرخانواده،رئیس خویشاوندان،رئیس قبیله،رئیس ملت ودیگرمظاهراجتماعی پدیدارمی شود.بدیهی است دربین یک عده،کسی مقدم می شودکه ازهمه قوی تر،شجاع ترومدبرترباشد.درروندتکامل این قدرت ازنظرتعدادفرزندان،میزان ثروت،علم واخلاق معیاربرتری قرارگرفت تاسرانجام ریاست به کسانی می رسدکه به فنون حکومت،سیاست واداره پیش ازدیگران آشناباشنددراین نوع اجتماعات به تدریج نوعی کنترل مالی،دفترداری وبایگانی که به روی سنگها وتابلوهای گلین نوشته می شودآغازگردید،اگرخواسته شود،مدیریت ازنظراسنادبه جامانده ومکتوب تاریخی بررسی گردد،از”5000سال قبل ازمیلاد”اسنادومدارک به جامانده،حاکی ازآن است که یک سری اصول وقوانین مربوط به مدیریت رعایت می شده است.به عنوان مثال؛سومری هادر”5هزارسال قبل ازمیلاد”برحفظ سوابق،به عنوان یک ابزارکنترل تاکیدداشتند.یامصریهادر”4هزارسال قبل ازمیلاد”به امورطراحی،برنامه ریزی،سازماندهی وکنترل درساخت اهرام ثلاثه اهتمام داشته اند.همچنین مصریها در2هزارو700سال قبل ازمیلاد،ضرورت واهمیت برخوردمنصفانه وصادقانه درمدیریت واستفاده ازمصاحبه برای روان درمانی راامری لازم می دانستند.درهرحال براساس اسنادموجوداین اصول وضوابط بافرازونشیبی تاکنون ادامه داشته ودارد.اماآنچه که مطمح نظرمی باشداین است که مدیریت به عنوان یک رشته دانشگاهی ازحدودصدسال پیش مطرح شده ودسته بندی نظریه های مدیریت درقالب مکاتب مدیریت ازاین زمان به بعدبوده است.
اگربخواهیم مفاهیم ونظریه های مدیریتی راازنظرسیرتاریخی موردمطالعه قراردهیم می توان این نظریات رابه دوبخش تقسیم کرد:
نظریه های مدیریتی قبل ازسال1750تقسیم بندی خاصی ندارند.ضمن اینکه اصول،مفاهیم متعددومختلف درزمینه مدیریت مطرح وعمل می شد.امانظریه های مدیریتی بعدازسال1750بخصوص سال1900به بعدرامی تواندرقالب6مکتب فکری بیان نمود.چراکه درقرن بیستم تکامل چشمگیری درعلم وفن اداره امورسازمانها بوده است.دراوایل قرن،نهضت مدیریت علمی توجه صاحبان ومهندسان فنی رابه اداره امورفیزیکی سازمان جلب کرد.حدودسالهای 1930نهضت روابط انسانی توجه ونظریات جامعه شناسان وروانشناسان رابه اداره امورانسانی معطوف ساخت،سالهای بین دوجنگ جهانی اول ودوم ارتشهای جهان تجربیات گرانبهایی رادرمدیریت ازخودبه جاگذاشتندکه بعدهابه صورت مکتب عملیاتی ورفتاری جلوه یافت وتفکرسیستمی درمدیریت موضوعیت یافت.ازدهه 1950به بعدمدیریت به صورت یک بحث همگانی درتمامی رشته های علمی قابل طرح گردید.صاحبنظران رشته های مختلف نظریه جامعه شناسان،روانشناسان،اقتصاددانان،سیاستمداران وریاضی دانان هرکدام سازمان ومدیریت راازجهت خاصی برای تحقیق وبررسیهای فنی مناسب تشخیص دادندوبالاخره شالوده علم جدیدسازمان ومدیریت پی ریزی گردید.باتوجه به سیرتاریخی مشاهده شده نظریه سازمان ومدیریت پدیده ای تکامل گراست،یعنی اینکه نظریه پردازان،بامطالعه مکتب گذشته آنهارااساس کارخودقرارداده وبه ترمیم یارائه نظریه های جدیدمی پردازندوبه این سیرتکاملی خوشه ای می افزایند.
باتوجه به سیرتحولات مکاتب ونظریات علم مدیریت،می توان نظریه های مدیریت رابه مکاتب زیرتقسیم نمود:
1-مکتب کلاسیک-سنتی(ازسال1750)شامل نظریه مدیریت علمی،نظریه فرایندی،نظریه بوروکراسی
2-مکتب نئوکلاسیک-روابط انسانی(ازسال1920)شامل مطالعات پوچ وبارکر،مطالعات هاثورن وغیره
3-مکتب کمی(ازسال1938)شامل مدیریت عملیات(OM)وسیستم های اطلاعاتی مدیریت(MTS)
4-مکتب سیستمی(ازسال1948)شامل نظریه یادگیری سازمانی،نظریه آشفتگی-آشوب
5-مکتب اقتضایی(ازسال1935)شامل نظریه اقتضایی آلدرفر ودیگران
6-مکتب کیفیت پویا(ازسال1975)شامل نظریه مبارزه پویا،نظریه کمال مدیریت،نظریه یادگیری درسازمان،رویکردکایزن،رویکردکیفیت جامع(TQM)ورویکردمهندسی مجدد.
