تفکر خلاق و تفکر نقاد (تفکر انتقادی)، با هم مرتبط هستند. این دو در دنیای مدرن به عنوان مهارتهای فردی ضروری در نظر گرفته میشوند. امروزه، بسیاری از کارفرمایان در شرکتهای بزرگ و کسبوکارهای کوچک به این نکته اشاره کردهاند که تفکر خلاق، به جای "ضریب هوشی" یا مهارتهای جسمی، شایستگی مورد توجه در قرن بیست و یکم است.
تفکر خلاق به کودکان این امکان را میدهد که خارج از چارچوب فکر کنند و ایدهها، راه حلها و دیدگاههای جدیدی را در آینده توسعه دهند. این مهارت، به نوآوری، پیشرفت و رشد در بسیاری از زمینهها از جمله هنر، علوم، فناوری و تجارت بسیار کمک میکند.
خلاقیت و تفکر خلاق همچنین در رشد شخصیتی نقشی کلیدی ایفا میکند، زیرا به کودکان کمک میکند تا احساسات خود را ابراز کرده و علایق خود را دنبال کنند. با تفکر انتقادی و مهارتهای حل مسئله، همه ما و به ویژه کودکان دائماً سعی میکنیم راه حلهای جدید و خلاقانهای برای چالشها و موانع ارائه دهیم.
دور از ذهن نیست اگر بگوییم که بدون خلاقیت، دنیای اطراف کودکان میتواند خسته کننده و کسل کننده باشد! با داشتن تفکر خلاق، همه ما میتوانیم از زوایای مختلف به مسائل نگاه کنیم.
آموزش مهارت تفکر خلاق به کودکان
تفکر خلاق یعنی توانایی دیدن دنیای اطراف از زوایای تازه و یافتن راهحلهای متفاوت برای مسائل.
به زبان کودکانهتر: «خلاق بودن یعنی با ذهنت بازی کنی، راههای جدید پیدا کنی و از تخیل خودت استفاده کنی!»
کودک خلاق فقط تقلید نمیکند، بلکه میپرسد، تجربه میکند، اشتباه میکند و دوباره امتحان میکند.
چطور این مهارت را پرورش دهیم
وقتی کودک سؤال میپرسد، عجله نکنید پاسخ بدهید. گاهی بپرسید: «به نظرت خودت چی فکر میکنی؟»
۲. ایجاد فضای امن برای اشتباه کردن:
کودک باید بداند اشتباه بخشی از یادگیری است، نه نشانه ضعف.
اجازه دهید خودش لباس انتخاب کند، بازی بسازد یا حتی روش خودش را برای نقاشی یا درست کردن کاردستی امتحان کند.
طبیعت پر از شگفتیهایی است که حس کنجکاوی و ایدهپردازی را در کودک بیدار میکند.
داستانهایی که پایان باز دارند یا از کودک خواسته میشود خودش ادامه دهد، تخیل و روایتسازی را تقویت میکنند.
موانع رشد تفکر خلاق
ترس از اشتباه یا تنبیه: اگر کودک بداند همیشه باید "درست" باشد، از ریسک فکری دوری میکند.
محدود کردن تخیل (این واقعی نیست!): این جملهها تخیل را خاموش میکنند.
زمان کم برای بازی آزاد: بازی ساختارنیافته (بدون قوانین مشخص بزرگسال) یکی از مهمترین منابع خلاقیت است.
فشار برای موفقیت یا نمره بالا: تمرکز بر نتیجه، نه بر فرایند، خلاقیت را کاهش میدهد.
بازیها و روشهای آموزش تفکر خلاق
بازی "اگر…": بپرسید "اگر حیوانات حرف میزدند چی میشد؟" یا "اگر رنگها بو داشتند؟"
کار با وسایل دورریختنی: با جعبه، در بطری یا مقوا وسایل جدید بسازید.
نقاشی آزاد با موسیقی: موسیقی پخش کنید و بگویید هر چی در ذهنت میاد روی کاغذ بکش.
داستانسازی گروهی: یک نفر جملهای میگوید، نفر بعدی ادامه میدهد و داستان ادامه پیدا میکند.
حل مسئله به روشهای گوناگون: مثلاً بپرسید «چطور میتونیم بدون استفاده از کلید، در قفل رو باز کنیم؟»
چطور تشخیص دهیم کودک خلاق است؟
کودکانی با مهارت تفکر خلاق معمولاً:
زیاد سؤال میپرسند و دنبال دلیلاند.
با وسایل ساده بازیهای جدید میسازند.
خیالپردازی میکنند و از کلمههای تازه استفاده میکنند.
راهحلهای غیرمعمول ارائه میدهند.
از شکست ناامید نمیشوند و دوباره امتحان میکنند.
نکاتی برای والدین و مربیان
خلاقیت نیاز به زمان، آزادی، و اعتماد دارد.
مقایسه نکردن کودک با دیگران بسیار مهم است.
گاهی فقط "تماشا" کنید، نه "راهنمایی".
از کلمات مثبت و امیدبخش استفاده کنید.
خودتان هم خلاق باشید! کودک از رفتار شما الگو میگیرد.
تفکر خلاق یکی از پایههای اصلی یادگیری در قرن ۲۱ است. این مهارت به کودک کمک میکند در آینده متفکر، سازنده و خودباور باشد.
اما نکته مهم این است که خلاقیت یاد دادنی نیست، بلکه پرورشی است.
۲ آدرس ۴۰۴
پست ۱۶۶
