شاید شما هم فکر کنید تفکر نقادانه یعنی هنر خوب انتقاد کردن! ولی به زبان ساده یعنی بتوانید تصمیم گیری های درستی بر اساس منطق خود بگیرید و مسائل را از جنبه های مختلف بررسی کنید.
مهارت تفکر انتقادی به ما در انتخاب ها و چالش های زندگی کمک میکند تا با درک موقعیت و بدون در نظر گرفتن احساسات تصمیم گیری های معقولانه ای داشته باشیم. متفکران انتقادی خوب، با توانایی تحلیل داده های منطقی و در نظر گرفتن شواهد عینی به بررسی پرسش های خود و گروه های اجتماعی میپردازند.
فهرست مطالب این نوشته:
داشتن تفکر نقادانه باعث می شود سوالات بهتری بپرسیم و به پاسخ های بهتری برسیم، شفاف‌تر فکر کنیم و حرف‌ها و نظر‌ها و استدلال‌هایمان را به شیوه ای روان تر و متقاعدکننده تر به دیگران منتقل کنیم. همچنین با ایجاد ارتباط بین اطلاعات و منابع، درک شما را از واقعیت‌ها و منابع مختلف مورد‌نیاز برای حل مسئله کامل میکند. برای ساختار بخشیدن به این اطلاعات و ایده ها می توان از نقشه ذهنی استفاده کرد.
زندگی ما، زاییده اندیشه ماست!
چرا در دنیای جدید نیاز به تفکر نقادانه بیش از گذشته احساس می‌شود؟
با پیشرفت تکلونوژی و تکامل ذهنیت بشر، نیاز به حل مسائل پیچیده در دنیای مدرن نیز بیشتر شده است. از اهمیت تفکر نقادانه همین بس که سازمان بهداشت جهانی وقتی از مهارت های زندگی (Life skills) صحبت می کند، تفکر نقادانه را جزو مهارت های کلیدی بیان میکند.
از دیگر کاربرد های تفکر نقادانه به افزایش خلاقیت و ایده یابی، مهارت همدلی، افزایش شجاعت فکری و افزایش هوش اجتماعی می‌توان اشاره کرد.
برای درک بهتر در ادامه با این مهارت نرم بیشتر آشنا خواهیم شد...
برای حرفه ای شدن در تفکر نقادانه نیاز به یادگیری مهارت هایی به شرح زیر دارید:
مشاهده (Observation)
افراد مشاهده گر در هر موقعیت و محیطی می توانند به سرعت وجود مشکل جدید را احساس و شناسایی کنند و حتی براساس تجارب پیشین خود، به حل مشکلات بپردازند. این افراد به دلیل بینش وسیع نسبت مسیر پیش رو، می توانند اتفاقات احتمالیِ آینده را تشخیص دهند و برای جلوگیری از وقوع این اتفاقات سریعا اقدام کنند.
تحلیل (Analysis)
تحلیل به معنی بررسی عمیق و همه جانبه است. یعنی موضوعات مختلف را بتوان با استدلال منطقی و با تکیه اطلاعات موجود بررسی کرد. یک تحلیل گر خوب فردی است که از داده‌های موجود برای پاسخ به سؤالات و حل مسائل استفاده میکند.
استنتاج (Inference)
استنباط یا استنتاج به فرایند یافتن و اثبات‌کردن نتیجه‌های منطقی از پیش‌فرض‌ها یا حقیقت‌ها گفته می‌شود. استنتاج مهارتی است که دستیابی به جمع‌بندی راجع به اطلاعاتی که جمعآوری کرده‌اید را در بر می‌گیرد. در فرآیند استنباط معمولا شما در حال ساختن یک پاسخ براساس اطلاعاتی محدود یا پیچیده هستید.
ارتباط (Communication)
مهارت های ارتباطاتی، از دسته مهارت های حیاتی برای تفکر انتقادی محسوب می شود. انسان به انسان زنده است و ما برای بقا و داشتن زندگیه خوب نیازمند برقراری ارتباط با هم نوعان خود هستیم. با توجه به اهمیت این موضوع و به کار گیری آن، منتقد می تواند اطلاعات ذهنی خود را به صورت کاملا شفاف و صریح به مخاطب هدف خود منتقل کند.
حل مسئله (Problem-Solving)
یکی دیگر از مهارت های مرتبط، مهارت حل مسئله است. در این فرآیند، از تفکر انتقادی برای آزمون و خطا به هنگام پیاده‌سازی راهکارها استفاده می شود.
کودکانی که تفکر نقادانه و پرورش یافته ای دارند، رفتار هم‌سن و سالان خود را به طور منطقی ارزیابی می‌کنند و بدون فکر، تقلید از آنهارا سر نمیگیرند.
راهکار های ساده برای آموزش تفکر نقادانه در کودکان:
1. از خودتان شروع کنید! و الگوی خوبی برای آموزش به کودکان باشید.
2. حل مشکل را به آنها آموزش دهید.
3. به کودکان اجازه مخالفت دهید و از آنها درباره دلایل مخالفت‌شان سوال کنید.
4. تشویق کنید. تشویق کردن بهترین راهکار برای مشارکت کودکان در آموزش است.
۱. شناسایی مشکل یا سوال
اول باید بفهمیم مشکل دقیقا کجاست و ما می خواهیم روی چه چیزی فکر و تمرکز کنیم. (همانطور که گفته اند: فهم سوال، نصف جواب است!)
۲.جمع آوری اطلاعات و دسته بندی آن
در مورد یک مسئله قطعا منابع اطلاعاتی متنوعی وجود دارد که هر یک دارای دیدگاه‌ها و نقطه نظرات خاصی هستند. شما می‌توانید با استفاده از این تفکر بدون جانب داری و حمایت از دیدگاه خود به کسب اطلاعات بپردازید.
۳. بررسی منابع و دادهها
همیشه از اعتبار منابع اطلاعاتی خود اطمینان حاصل کنید و بر دیده ها و شنیده های خود استناد نکنید! دانسته های خود را از منبع موسخ ارزیابی کنید و به روز بودن مطالب خود را در نظر بگیرید.
۴. تعیین اهمیت دادهها
تعیین کنید که کدام قسمت از اطلاعات شما از اهمیت بالاتری برای حل سوال برخوردار است.(تصمیم گیری آگاهانه)
۵. تصمیم گیری کنید
در میان تمامی نتیجه گیری‌های مختلفی که وجود دارد گزینه‌ای را انتخاب نمایید که مطابق با شواهد و اطلاعات شما باشند.
۶. نتیجه را به سایر افراد اطلاع رسانی کنید
در پایان این فرآیند نتیجه و پاسخ به حل سوال یا مشکل را با سایر همکاران یا مدیران خود به اشتراک بگذارید.
تفکر انتقادی مهارتی است که با دنبال کردن این هفت مرحله می‌توانید آن را پرورش دهید. این مراحل به شما کمک می‌کنند مطمئن شوید که به‌‌‌طور دقیق و منطقی عمل می‌‌‌کنید.
۱. تجزیه و تحلیل و تفسیر اطلاعات. شروع با تجزیه و تحلیل و تفسیر اطلاعاتی که در اختیار دارید، بخش اساسی تفکر انتقادی است. ابتدا دادهها را به دقت بررسی کنید و منابع مختلف را ارزیابی کنید تا بینش‌‌‌های معناداری استخراج کنید.
۲. شناسایی تعصبات شخصی. همه ما به نوعی تعصبات داریم. شناسایی و درک تعصبات شخصی خودتان می‌تواند به شما کمک کند تفکر خود را بهبود بخشید و به نتیجه‌‌‌گیری دقیق‌‌‌تری برسید.
۳. طرح سوالات مناسب. پرسیدن سوالات درست و مناسب به شما کمک میکند اطلاعات بیشتری به دست آورید و به جزئیات موضوعات عمیق‌‌‌تری دست یابید. سوالات باز به‌ویژه مفید هستند.
۴. بررسی اعتبار منابع. همیشه منابعی که استفاده می‌‌‌کنید را بررسی کنید تا مطمئن شوید قابل اعتماد هستند. این کار به شما کمک میکند اطلاعات نادرست یا مغرضانه را از تحلیل‌‌‌های خود حذف کنید.
۵. ترکیب و تحلیل شواهد. پس از جمعآوری دادهها، از آنها برای تجزیه و تحلیل و ارزیابی گزینه‌‌‌های مختلف استفاده کنید. این فرآیند باید شامل ارزیابی همه شواهد و شناختن نقاط قوت و ضعف آنها باشد.
۶. سازمان‌‌‌دهی و بیان افکار. تفکرات خود را به‌‌‌طور سازمان‌‌‌دهی‌‌‌شده و منطقی بیان کنید تا دیگران بتوانند به راحتی آنها را درک کنند. این موضوع شامل نگارش، سخنرانی و سایر روش‌های ارائه می‌شود.
۷. تفکر بازتابی و انعکاسی. پس از اتمام کار، زمان بازنگری و بازتاب دادن است. ببینید چه چیزهایی می‌تواند بهبود یابد و از بازخوردهای دیگران برای تقویت تفکر خود استفاده کنید.
مطالب پیشنهادی مرتبط برای مطالعه:
تمرکز چیست و چه اهمیتی دارد؟
تفکر خلاق چیست و چطور آن را بهبود و رشد دهیم؟
چرا یادگیری مهارت های نرم (soft skills) ضروری است؟
بارش فکری چیست و چگونه یک طوفان فکری (brainstorm) موفق داشته باشیم؟
نقشه ذهنی چیست؟
