اگر میخواهید در زندگیتان بدرخشید—چه در روابط فردی، چه خانوادگی و چه اجتماعی—نقطه آغاز، نه در بیرون، که در درون شماست. دقیقتر بگوییم: در ذهنیتی که نسبت به خودتان دارید.
آیا خودتان را انسانی میدانید که تنها در مسیر حوادث اسیر است و کاری از دستش برنمیآید؟ یا فردی که میپذیرد شرایط ممکن است ایدهآل نباشد، اما هنوز میتوان تغییری ایجاد کرد، راهی رفت، و مسئولانه زیست؟
در واقع، دو نوع ذهنیت میتوانند جهان درونی انسان را شکل دهند و بهتبع آن، سرنوشت بیرونی او را نیز تغییر دهند: ذهنیت قربانی و ذهنیت مسئول.
ذهنیت قربانی یعنی:
– من هیچ کنترلی بر زندگیام ندارم.
– مقصر همیشه دیگراناند.
– اگر مشکلی هست، از پدر و مادر، همسر، حکومت، یا جامعه است.
– من فقط گیر افتادهام و نمیتوانم کاری بکنم.
ذهنیت مسئول یعنی:
– شاید اوضاع ایدهآل نباشد، اما من مسئول احساسات، تصمیمات و اقدامات خودم هستم.
– نمیتوانم دیگران را تغییر دهم، اما میتوانم خودم را تغییر دهم.
– حتی اگر همه چیز علیه من باشد، هنوز میتوانم قدمی—هرچند کوچک—بردارم.
این دو دیدگاه، صرفاً دو روش فکر کردن نیستند؛ بلکه دو شیوه زیستناند.
لطفاً برای لحظهای، از فکر دیگران خارج شوید. نه پدر و مادر، نه فرزندان، نه همسر و دوستان. اینبار فقط و فقط خودتان را نگاه کنید.
کدامیک از این دو ذهنیت در شما پررنگتر است؟ آیا بیشتر اوقات، در مشکلات بهدنبال مقصر میگردید؟ یا نخست از خود میپرسید: من چه کاری از دستم برمیآید؟
ذهنیت قربانی ناگهان بهوجود نمیآید. اغلب از خانه آغاز میشود. پدری که دائماً از زمین و زمان شکایت میکند، مادری که مدام گلهمند است، ناخودآگاه به فرزندی آموزش میدهند که همیشه دیگران مقصرند، و خودش هیچ مسئولیتی ندارد.
همچنین، تجربههای تحقیرآمیز کودکی، مقایسههای بیرحمانه، سرزنشهای مداوم و نبود تأیید و اعتماد، بذرهاییاند که در خاک ناآگاهی کاشته میشوند و بعدها درخت ذهنیت قربانی را میرویانند.
حتی در رفتارهای سادهی روزمره هم میتوان این موضوع را دید. کودکی زمین میخورد، و والدین بهجای آموزش مراقبت، میز یا زمین را سرزنش میکنند: «بد میز! بچهمو زدی!» در حالی که باید بگویند: «دفعه بعد بیشتر مراقب باش.» این یعنی تمرین مسئولیتپذیری از همان کودکی.
ذهنیت قربانی:
– پر از ناله و شکایت است.
– سرشار از ناامیدی و فرافکنی است.
– همواره منتظر معجزه است، و از اقدام فراری.
ذهنیت مسئول:
– میپذیرد که شرایط شاید سخت باشد.
– اما با امید به راهحل میاندیشد.
– با قدمهای کوچک شروع میکند و در مسیر رشد باقی میماند.
اگر در خود رگههایی از ذهنیت قربانی میبینید، نگران نباشید. این اولین قدمِ آگاهی است. گذشته را نمیتوان تغییر داد، اما مسیر آینده از همین لحظه در اختیار شماست.
یاد بگیرید. تمرین کنید. گام بردارید. مهم نیست مسیر چقدر دشوار است؛ مهم این است که شما مسئول مسیر خود باشید.
یادتان باشد:
ذهنیت قربانی، شاید آسانتر و کمدردسرتر باشد، اما نتیجهاش فرو رفتن در باتلاق ناامیدی است.
در مقابل، ذهنیت مسئول، گرچه نیازمند تلاش و پذیرش است، اما شما را از درون نیرومند، متعادل و مؤثر میسازد.
و این، آغاز همه تغییرات مثبت در زندگی است.
