آموزش نظریه بازی

مقدمه

با شنیدن واژه تئوری بازی اکثریت افراد به اولین چیزی که فکر می کنند بازی است ولی در واقع هر نوع تعامل بین دو یا چند موجود که توانایی تعقل دارند و به دنبال منافع شخصی هستند. چنین بازی هایی امروزه در اطراف ما هستند، مثل: قیمت گذاری روی کالاها و سهام، رقابت در مزایدها، تنظیم مناسبات سیاسی کشورها، برنده شدن یک جایگاه تبلیغات در موتورهای جستجو و ...

به این صورت می باشد که دو حریف استراتژی های خود را اجرا می کنند، در این بازی‌ها ممکن هست تصمیمات به‌صورت همزمان انجام بگیرد. ممکن است بازی‌ها بارها تکرار شوند. احتمال دارن بعضی بازیکن‌ها به هدف تشکیل اتحاد باشند. گاهی بعضی بازیکن‌ها اطلاعات بیشتری از دیگر بازیکنان در مورد مکانیزم بازی داشته باشند. سپس تئوری بازی ها با استفاده از ریاضیات این روابط و سناریوها را مدلسازی می کند و رفتارها و نتایج را پیش بینی می کند.

تاریخچه

در سال ۱۹۲۱ یک ریاضی‌دان فرانسوی به نام اِمیل بُرِل برای نخستین بار به مطالعه ی تعدادی از بازی‌های رایج پرداخت و چند مقاله در مورد آن‌ها نوشت. او در این مقاله‌ها بر قابل پیش‌بینی بودن نتایج این نوع بازی‌ها از راه‌های منطقی، تأکید کرده بود. گرچه بُرِل نخستین کسی بود که به‌طور جدی به موضوع بازی‌ها پرداخت اما به دلیلِ آنکه تلاش پیگیرانه‌ای برای گسترش و توسعه ی ایده‌های خود انجام نداد، مورد توجه قرار نگرفته است.

در سال ۱۹۴۴ اسکار مونگسترن که اقتصاددانی اتریشی بود، کتابِ تئوری بازی‌ها و رفتار اقتصادی را نوشت.

اگر چه این کتاب صرفاً به منظور کاربردهای اقتصادی نوشته شده بود اما کاربردهای آن در روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، سیاست، جنگ، بازی‌های تفریحی و بسیاری زمینه‌های دیگر نیز به زودی آشکار شد.

از آن پس پیشرفتِ این دانش با سرعتِ بیشتری در زمینه‌های مختلف پی گرفته شد و از جمله در دهه ی ۱۹۷۰ به‌طور چشم‌گیری در زیست‌شناسی برای توضیحِ پدیده‌های زیستی به کار گرفته شد.

در سال ۱۹۹۴ جان فوربز نش به همراهِ جان هارسانی و راین هارد سیلتن به خاطر مطالعات خلاقانه خود در زمینه ی تئوری بازی، برنده ی جایزه نوبل اقتصاد شدند. جان نش که در بین دانشمندان نظریه بازی‌ها به عنوان پدر این نظریه بازی‌ها نیز مطرح است، مسائل متعددی را در این رشته طرح کرده است.
یکی از این مسائل به عنوان مسئله تعادل نش مشهور شده است. در سال‌های پس از آن نیز بسیاری از برندگانِ جایزه ی نوبل اقتصاد از میانِ متخصصینِ تئوری بازی انتخاب شدند. آخرینِ آنها، ژان تیرول فرانسوی است که در سال ۲۰۱۴ این جایزه را کسب کرد.

لازم به ذکر است که از روی زندگی جان نش فیلمی تحسین شده تحت عنوان ذهن زیبا (Beautiful Mind) نیز ساخته شده که دیدن آن خالی از لطف نیست.

تعریف بازی

در مسائل اجتماعی، سیاسی ،نظامی ، صنعتی و .... پدیده هایی یافت می شوند که در آن ها دست کم دو نفر در مقام طرفین حضور داشته، هر یک از ایشان در پی دستیابی به هدف مورد نظر خود هستند. این پدیده ها را تصادم (برخورد)،و هر یک از طرفین نیز، شرکت کنندگان در تصادم نامیده می شوند. می توان هر تصادم را به صورت یک مدل ریاضی، مدلسازی کرد.

چرا تصادم؟ وقتی پدیده ای اتفاق می افتد و عده ای دنبال یک هدف مشترک باشند و همچنین تصمیمات هر یک برتصمیم و هدف دیگری تأثیر بگذرد می گوییم تصادم رخ داده است.

به طور کلی، مدل های ریاضیِ شرایط تصادم را بازی گویند و نظریه بازی ها علم مطالعه تصمیم گیری افراد (همان استراتژی ها) در شرایط تصادم است.

ارکان اصلی تشکیل دهنده بازی

بازیکنان: افراد تصمیم گیرنده در شرایط تصادم را بازیکنان بازی گویند.

استراتژی بازیکنان: مجموعه رفتارها و انتخاب عمل هایی که هر بازیکن در طول بازی مجاز به انتخاب آن ها است را استراتژی بازیکنان نامند.

پیامدها: به مقدار برد یا باخت و آن چه که در انتهای یک بازی عاید بازیکنان می شود، پیامد بازیکنان گفته می شود.

فرض اساسی در نظریه بازی

فرض اساسی در نظریه بازی ها این است که، هر بازیکن قبل از تصمیم گیری باید واکنش و عکس العمل دیگران را نسبت به انتخاب و تصمیم خود مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد آن گاه تصمیمی را اتخاذ کند که برایش بهترین است.

تفاوت میان بازی و تصمیم گیری

در شرایط تصمیم گیری، فرد عمل و یا تصمیمی را اتخاذ می کند بدون این که واکنش و عکس العمل طرفین مقابل برای او مهم باشد. در واقع در شرایط تصمیم گیری، تصمیمات افراد بر روی تصمیمات دیگران تاثیری نمی گذارد، در حالی که، در شرایط بازی، تصمیمات هر فرد هم از تصمیمات سایر افراد تاثیر می پذیرد و هم بر آن ها تاثیر می گذارد.