در این پست قصد داریم به طور مختصر در باب فلسفه سقراطی و آشنایی با سقراط با شما صحبت کنیم.
سقراط به یونایی <Σωκράτης)> تلفظ به یونانی (سوکراتیس) به انگلیسی < Socrates> یکی از فیلسوفان کلاسیک اهل آتن و یکی از بنیانگذاران فلسفه غرب است که در سال 470 پیش از میلاد مسیح در آتن متولد و در سال 399 پیش از میلاد به جرم خدا ناباوری و ایجاد فساد ذهنی در جوانان و اعتقاد به خدایان جدید و هتک حرمت به خدایان یونان باستان با نوشیدن جام شوکران به اعدام محکوم شد.
از سقراط نوشته ای به جا نمانده و قالبا از از طریق فیلسوفان باستان همچون <ا Aristippusو .Aristophanes..> یا از طریق شاگردانش همچون< افلاطون و گزنفن> شناخته میشود.
کتاب گفتمان افلاطون یکی از بزرگ ترین منابع سقراط شناسی است که سهم به سزای سقراط در معرفت شناسی را تبیین میکند.
سقراط در سال 470 پیش از میلاد در آتن به دنیا آمد. پدر وی یک مجسمه ساز سرشناس و دارای اعتبار بوده که این موضوع سبب ایجاد فرصت مناسب برای فراگیری تمام علوم آن زمان { حساب و هندسه و نجوم و شعرکلاسیک} بوده است. وی از نظر ویژگی ظاهری طبق گفته های مورخان دارای ظاهری مذموم، سری طاس، دماغی بزرگ، صورتی پهن و گرد بوده است. سقراط در کنار افلاطون و ارسطو جزو سه فیلسوف بزرگ تاریخ یونان قرار گرفته است.
سقراط هنگام جنگ های پلوپونزی به عنوان یک هوپلیت خدمت کرد و الیکییادس یکی از فرماندهان یونان باستان در وصف سقراط چنین گفته است: سقراط یک سرباز شجاع و بسیار قوی بود؛ بطوری که در زمان جنگ که قحطی و سرما باعث از پا درآمدن بسیاری از سربازان میشد، سقراط ایستادگی بالایی در برابر سرما و قحطی از خود نشان میداد که این امر موجب حسادت بسیاری از سربازان به او میشد.
سقراط به مفهوم انسانیت در آن زمانی که بیشتر فیلسوفان به دنبال این بودند که چیستی جهان و ماده و عناصر اصلی آن را کشف کنند اهمیت زیادی میداده است؛ و معتقد بوده است که فیلسوفان باید به جای جهان شناسی به انسان بودن خود بازگردند.
مهمترین جمله نقل شده از سقراط: خودت را بشناس است.
سقراط در بین مردم اگورا "بازار به یونانی" مردم را به دور خود جمع میکرده و از آنان میخواسته که در باب مسائل خود گفتمان کنند و ارزش ها و خدایانشان و باور های خود را مورد بررسی و ارزش یابی قرار دهند. وی از مردم میخواسته که عدالت، فضیلت، وطن دوستی و آزادی که از آن سخن میگویند را مورد تبیین و استدلال قرار دهند و به عبارتی در رابطه با باورها و ارزش های خود بحث و استدلال کنند.
افرادی که شیفته و مجذوب سقراط بودند از اقشار مختلفی تشکیل شده بودند. افرادی ثروتمند و توانا همچون افلاطون و السکییادس که مجذوب تحلیل نقدگرایانه سقراط در باب دموکراسی آتن بودند و یا افرادی چون استیستنس که از روح غیر دنیوی و بی اعتنای سقراط برای ساخت ادیان بهره میبرده اند و یا آنارشیست (اقتدار گریزی) هایی چون ارتسیتپوس که از روح آزادانه سقراط برای تنزل هر اقتداری در اجتماع استفاده میکردند.
فلسفه اصلی سقراط فروتنی او در برابر حکمت و عقل و آگاهی او از نادانی و جهل خود بوده است.( دانم که هیچ نمیدانم)
محاکمه سقراط توسط شاگردش افلاطون در سه رساله {آپولوژی: محاکمه سقراط در دادگاه / کریتون/ اوی فیترون}نوشته شده است.
در دوهزار و پانصد سال پیش در سال 399 پیش از میلاد مسیح سقراط در یک دادگاه قانونی در حضور یک هیئت منصفه یا "جوری، ژوری "با رائ اکثریت به اعدام با نوشیدن جام شوکران محکوم شد اتهام او < فاسدن کردن ذهن جوانان- صحبت از خدایان جدید-انکار خدایان یونان باستان> بود.
براساس آنچه افلاطون از دادگاه سقراط در رساله آپولوژی نوشته که وی خود در آن حاضر بوده است. محاکمه سقراط و اتهامات به صورت گفتمان دیالکتیک یا پرسش و پاسخ فیلسوفانه و استدلالی بوده است که در آن سقراط تمام اتهامات خود را رد میکند و منکر آن میشود که جوانان را فاسد کرده و شرح میدهد که نه تنها در میان تمام مردم دانا خوانده میشود بلکه معبد دلفی نیز او را داناترین افراد میداند< دانا ترین مردم سقراط است که بداند هیچ نمیداند>حال که تنها علم او آگاهی به نادانی خود است. سقراط در پایان محاکمه نوشیدن جام شوکران " جام زهر" را به انکار حقیقت ترجیح میدهد .
او در پایان خطاب به تمام مخالفان خود چنین شرح میدهد که: همواره بدی سریع تر از مرگ میدود و من با تمام پیری خود به دام مرگ افتاده ام و شما با همه جوانی خود به دام بدی گرفتار شده اید و در این بین تنها خدا حاکم حقیقی است و تنها دانای راستین خداست.
مخالفان سقراط به صورت ظاهری سه نفر بودند:
1ملتوس شاعر
2 انوتوس توانگر و صاحب نفوذ
3لوکون سیاستمدار و نماینده روشنفکران
این افراد در واقع نماینده تمام سفسطه گرانی بودند که برای حقیقت ارزشی قائل نبوده و باعث ویرانی اخلاق و حقیقت بودند،کسانی که حق را دروغ و دروغ را حق جلوه میدادند.
جمالات گویای مکتب سقراط در محاکمه وی عبارت است از:
1- تنها خرد واقعی و درست این است که بدانیم هیچ نمیدانیم
2- اصلاح و درستی روح و توجه به ماهیت درونی خود یا انسان بالاترین نیکی است
3- خداباوری و باور به دانایی خدایی واحد
4- فضیلت تنها دانش حقیقی است
از نظر تحلیلی وجود و ماهیت هر حقیقتی به سه گونه است:
در حقیقت فیلسوفان قبل از سقراط از جمله ملطی ها و فیزیولوژیسست ها در پی یافتن حقیقت و چیستی جهان و هستی از طریق تحقیق در ذات طبیعت بودند و قدرت مطلق در جهان و مبدا و منشا وجودی جهان را بر پایه عالم خارج یا همان طبیعت میدانستند که پدید آورنده اجتماعات انسانی و هستی و چیستی آن هستند. اما با آمدن سوفیست ها از جمله سقراط به جای اندیشه های طبیعت گرایانه یک سطح نظری دیگر شکل گرفت که جامعه را از طبیعت مجزا میکرد. در واقع این باور بر این استوار است که سقراط یک نگاه ایده آلیستی ( جهان بر مبنای یک هدف با راهنمایی عقل برای رسیدن به یک غایت نهایی ساخته شده است یا همان اصل سنخیت) وسرشت انسان را با توجه به طبیعت انسان مورد مطالعه قرار داد و اجتماعات انسانی و کنش های انسانی را از آن مجزا کرد و به طبیعت گرایی خارج از رسوم دینی و رسوم معمول اعتقاد یافت. در واقع سقراط محیط دایره تفکر عقلانی را گسترش داد و به زندگی اجتماعی و فلسفه، تفکر سیاسی بخشید و تفکر انتقادی را با کنش اجتماعی تلفیق کرد. در حقیقت فیلسوفان پیشین از طبیعت به درجات انسانی و سلوک اجتماعات انسانی رسیدند اما سقراط از اجتماعات و کنش های موجود در جامعه و تفکر انسانی به طبیعت راه یافت. به طور کلی اعتقاد او مبنی بر این بود:( عقلی که ساختار جهانی را آفریده دارای همان روان و روح انسانی است که، میتوان اندیشه های آن را در هرجایی مشاهده و بررسی کرد، آیا پلکی را که برای حفاظت چشمان آفریده شده را ندیده اید؟) اما نمیتوان منکر روح غیرمادی یا همان روح لاینتناهی آن شد. در حقیقت سقراط بر این باور است که خداوند خِیر مطلق است و جهان را بر مبنای همان خِیر مطلق به وجود آورده است و ما بقی مخلوقات را در راستای رفع نیاز مخلوق برتر به وجود آورده است.
سوفسطائیان بر این باور بودند که هیچ معیاری برای ارزیابی و بررسی حقیقت وجود ندارد و حقیقت یک امر نسبی است و معرفت نیز دارای ابعاد پایداری نیست، اما سقراط بر این باور بود که رفتار اخلاقی باید مبتنی بر حقیقت و معرفتی باشد که دارای ارزش های جاوید و اصیل و ثابت است و برای تمام جهانیان در تمام عصرها یکسان واقع شده باشد.
این اطلاعات برگرفته از سه رساله آپولوژی، کریتون و اویتیفرون می باشد؛ که جمع آوری و در این مقاله به شما ارائه شده است.
