دایی جان ناپلئون، رمانی که بعد از نیم قرن هنوز نفس می‌کشد.

دایی جان ناپلئون اثر ایرج پزشکزاد، رمانی در قالب طنز است که در سال 1349 به چاپ رسید. داستان از زبان نوجوانی است که با خانواده‌اش در باغی در تهران به همراه دو دایی‌ دیگر خود زندگی می‌کند. راوی، در روز 13 مرداد ساعت یک ربع به 3 بعداز ظهر، عاشق لیلی دختر دایی‌اش می‌شود، عشقی پاک و کودکانه که دستخوش ماجراهای قهر و آشتی فامیلی این خاندان به اصطلاح اشرافی می‌شود.

در مسیر این پیرنگ عاشقانه، با داستان زیبای دایی جان ناپلئون، پدر لیلی همراه می‌شویم که با ناپلئون بناپارت همزاد پنداری می‌کند و دشمنی با انگلیسی‌ها را جز افتخارات خود می‌داند. او منتظر است در خلال جنگ جهانی دوم نیروهای متفقین روزی او را به جرم این دشمنی مجازات کنند مانند ناپلئون که به جزیره سنت هلن تبعید شد.

پزشکزاد شخصیت‌های این رمان را آنقدر قوی و ظریف خلق کرده که خواننده می‌پندارد آن‌ها روزی در دنیای واقعی در سال 1318زندگی می‌کردند. خلق این تعداد شخصیت‌ متنوع و منحصر به فرد جزو نقاط قوت این شاهکار ادبی طنز ایران است، شخصیت‌هایی که هر کدام داستان زندگی خود را دارند و در کنار پیرنگ اصلی داستان با هنرمندی قلم پزشکزاد جوانه می‌زنند و خواننده را عاشق خود می‌کنند: دایی جان سرهنگ، دوست علی خان، شیرعلی قصاب، شمس علی میرزا، دکتر ناصر الحکما، اسدالله میرزا، عزیز السلطنه، قمر، اسپیران قیاس آبادی، نائب تیمور خان، سرهنگ مهارت خان، زن شیرعلی قصاب، آسید ابوالقاسم واعظ، فرخ لقا، آقاجون (پدر سعید،راوی)، پوری فشفشو، اصغر دیزل و دائی جان ناپلئون و مش قاسم، یار وفادارش که از بخشی از داستان همرزم او در جنگ‌های کازرون و ممسنی هم می‌شود و باورپذیری بیشتری به این داستان‌ها می‌دهد.

این رمان بی‌نظیر را ناصر تقوایی در سال 1355 در قالب یک مجموعه تلویزیونی به تصویر کشید که با بازی شاهکار مرحوم غلامحسین نقشینه، دائی جان ناپلئون در هنر فیلم و سینما نیز خوش درخشید و ماندگار شد. اخیرا، پادکست این رمان، در فیدیبو با صدای ایوب آقاخانی عزیز منتشر شده است که وفاداریش به کتاب تحسین‌برانگیز است و شنیدنش خالی از لطف نیست.

این رمان، هجو اجتماعی رندانه‌ای را نیز در تار و پود پیرنگش نهفته دارد که جزوی از باورهای عامیانه ما ایرانی‌ها است اینکه بیگانگان و به اصطلاح دشمن خارجی عامل بدبختی، عقب‌ماندگی، مصیبت‌ها و اتفاق‌های داخلی ایران است. توطئه انگلیسی‌ها و دست‌های پنهانی که می‌تواند حتی به نزدیکترین افراد خانواده، مشق قاسم‌ها و یاران وفادار دائی جان ناپلئون هم برسد.

خواندن این رمان بی‌نظیر را به علاقمندان نویسندگی پیشنهاد می‌کنم به جرات می‌توان گفت «دائی جان ناپلئون» بویژه در بحث شخصیت‌پردازی، قالب داستانی طنز و پیرنگ منسجم خود یک کلاس درس نویسندگی است.

#ندا-پیش-یار

https://t.me/neda_pishyar