طراحی محصول، توانایی یک معمار را در بهکارگیری مهارتهای خلاقانه و نگاه هنری او به برنامهریزی و تفسیر زیباییشناسانه گسترش میدهد تا به یک ضرورت محیطی پاسخ دهد. بسیاری از اصولی که در معماری بررسی و به آنها پرداخته میشود، میتوانند در طراحی محصولات نیز بهکار گرفته شوند.
بخش بنیادی جعبهابزار یک معمار، رویکردی گسترده و میانرشتهای است که بهخوبی با علاقه به طراحی محصول همخوانی دارد. تمرکز بر جزئیات و درک زیباییشناسی در مقیاسهای متفاوت باعث میشود معماران اغلب برای پرداختن به پروژههایی در مقیاس کوچکتر آماده و مناسب باشند.
امری رایج است که معماران هیچ مبلمانی در بازار پیدا نکنند که بتواند پاسخگوی نیازهای بنای طراحیشدهی آنها باشد؛ بنابراین، توسعهی محصولی که از شکل، فرم و ساختار ساختمان الهام گرفته باشد، یک راهحل عملی محسوب میشود.
این کار همچنین فرصتی فراهم میآورد تا معمار کنترل شخصی بیشتری بر محیط داخلی بنا داشته باشد. سطح بالاترِ درگیرشدن معمار در طراحی محصول در درون ساختمان این پتانسیل را دارد که هویت منسجمتری برای سازه ایجاد کند. عناصر داخلی یک بنا و نقاط تعامل آنها با کاربر، مانند استفادهی افراد از صندلیها یا روشوییها، اغلب به همان اندازه اهمیت دارند و به تجربهی کلی معماری میافزایند. ازاینرو، در ادامه به معرفی معمارانی میپردازیم که توانستهاند طراحی صنعتی را بر عهده بگیرند تا در تکمیل طراحی معماری خود، شاهکارهایی منحصربهفرد خلق کنند.
آلوار آلتو احتمالاً مشهورترین معمار و طراح فنلاندی است و یکی از مهمترین پروژههایی که به او سپرده شد، طراحی ساناتوریوم سل در پیمیوی فنلاند بود؛ ساختمانی که آغازگر حرفهی آلتو در طراحی مبلمان شد – نخستین ساختمانی که هم توسط آلتو طراحی شد و هم توسط او مبله گردید. کل پروژه بهطور خاص متناسب با نیازهای کاربران، هم در مقیاس بزرگ (فضاها) و هم در مقیاس کوچک (محصولات)، طراحی شده بود؛ محصولاتی که بعدها برای تولید انبوه نیز مورد اقتباس قرار گرفتند.
در سال ۱۹۳۵، آلوار آلتو همراه با آینو آلتو، ماریه گولیخسن و نیلس-گوستاو هال شرکت «آرتک» (Artek) را بنیان گذاشت. هدف این شرکت که الهامگرفته از کارکردگرایی (Functionalism) بود، پیوند دادن هنرهای تجسمی مدرن، تولید منطقی مبلمان و آموزش همگانی بود؛ اقدامی برای بهبود زندگی روزمره شهری و همچنین ارتقاء معماری و طراحی. این رویکرد در طراحیهای آلتو بهوضوح دیده میشود؛ آثاری که بیزمان (Timeless) محسوب میشوند و بهگونهای بینقص با هر دوره و سبکی هماهنگ میگردند.
دفتر معماری Foster and Partners یک تیم اختصاصی طراحی صنعتی دارد که تلاش میکند نیازهای کاربر را بهطور عمیق درک کند. این تیم طراحیهایی را از یک خودکار لوکس گرفته تا طراحی کامل داخلی یک قایق تفریحی انجام داده است. طراحان این مجموعه هم بهصورت مستقل روی سفارشهای خصوصی کار میکنند و هم برای تولیدکنندگان تجاری فعالیت دارند. چنین محصولاتی به معماران کمک میکند تا ساختمانهای خود را بهصورت کلنگرانه (Holistic) طراحی کنند.
تیم طراحی صنعتی Foster + Partners مجموعهای از چراغها را برای کاربردهای مختلف تولید کرده است. چراغ Lumina-FLO در سبکهای متنوعی عرضه میشود تا کاربر بتواند بیشترین بهرهوری را متناسب با نیاز خود داشته باشد؛ بهعنوان نمونه، نسخهی رومیزی یا ایستاده (کفپایه).
با کاهش تعداد قطعات متحرک، فرمی ظریف و ساده به وجود آمده است که باعث ایجاد شکلی باریک و روان میشود. همکاری با طراح ایتالیایی نورپردازی Lumina فرصتی فراهم کرد تا چراغی خلق شود که هم کارکردی و هم ماندگار باشد، در حالیکه ماژول LED آن قابلیت ارتقا دارد.
قایق تفریحی ۴۰ فوتی «Signature Series» اثر نورمن فاستر برای شرکت YachtPlus اشاره کرد؛ نمونهای درخشان از کارهای معاصر طراحی که توسط معماران انجام شده است. همانطور که شرکت YachtPlus بیان میکند:
«کار لرد نورمن فاستر در زمینه هتلها و اقامتگاههای لوکس، رویکردی تازه برای دستیابی به حریم خصوصی، راحتی و استفاده بهینه از فضا در یک قایق موتوری ارائه داد. در این طرح، توجه ویژهای به کیفیت و کمیت فضا، تراسهای روباز، نور و مناظر داده شد.»
تمامی این عناصری که یک معمار هر روز با آنها سروکار دارد، در کنار هم محصولی منطقی، زیباشناسانه و کاربردی را پدید آوردهاند؛ بهمعنای واقعی کلمه، معماری شناور.
صندلی Spine که توسط Grimshaw در سال ۲۰۱۴ طراحی شد، یک راهکار انعطافپذیر برای نشیمنگاههای جمعی است؛ زیرا میتواند از یک صندلی منفرد به یک آرایهی پیوسته و مقاوم تبدیل شود.
در این طراحی، مجموعهای از اجزای سادهساخت به کار رفته که اصل مهندسی دهانه (span engineering) را اجرا میکنند؛ به این معنا که با هر بار اضافه شدن بخشی جدید، بارها بر سطح وسیعتری توزیع شده و پایداری افزایش مییابد. لولههای سازهای در فواصل منظم قرار گرفته و صفحات را از طریق گرهها به هم متصل میکنند و در نتیجه ظاهری منظم و خوشایند ایجاد میشود.
این سیستم برای صندلیهای عمومی بسیار مناسب است، زیرا توان تحمل بارهای سنگین را دارد، در حالی که تعداد کم نقاط اتصال با زمین، نظافت آسان و ساختاری ساده را ممکن میسازد. قابلیت سفارشیسازی صندلی آن نیز را برای بازارها و نیازهای گوناگون مطلوبتر میکند.
صندلیهای پلنتاریوم موزه علوم Patricia and Phillip Frost در میامی، فلوریدا که توسط Grimshaw طراحی شدهاند، ظرفیتی برابر با ۲۵۰ نفر دارند. این پروژه با همکاری شرکت Poltrona Frau شکل گرفت و هدف آن خلق نشیمنگاهی بود که تجربه تماشای پلنتاریوم را مختل نکند، بلکه بر زیباییشناسی و راحتی کاربران بیفزاید.
استفاده از رنگ و متریال یکنواخت (monolithic) محصولی باکیفیت پدید آورده که میتواند برای طیف گستردهای از مخاطبان جذاب باشد. در این نمونه، توانایی معمار در درک شیوه استفاده از فضا و تجربه معماری، به طراحی صندلیای همدلانه و پاسخگو منجر شده که بازتابدهنده محیط خود است.
دنیل لیبسکیند صندلی و میزی ترکیبی را بر اساس تمرین «شمارش برنج» اثر مارینا آبراموویچ طراحی کرده است. این پرفورمنس معاصر شامل شمارش دانههای برنج در طول زمانی طولانی است؛ کاری که از نظر جسمی بسیار طاقتفرساست. لیبسکیند تلاش داشت قطعهای ساده خلق کند که بهطور مستقیم بازتابدهنده کار مارینا باشد، و به همین دلیل، طراحی نیمکت کلیسا به عنوان الگویی قدرتمند مورد استفاده قرار گرفت.
این صندلی توسط شرکت مبلمان Moroso تولید شد و نخستین نمونهی اولیه آن در آوریل ۲۰۱۴ در صحن کورتیله دونوره دانشگاه میلان به نمایش گذاشته شد. صندلی از یکپارچه بتن خاکستری نرم با کارایی بالا ساخته شده و سطح آن با خطوط متقاطع حکاکی شده است.
اصول معماری بار دیگر در اثر «کابینت سوراخدار» (Riddled Cabinet) از استیون هال نمود پیدا میکنند؛ این اثر بر اساس اینستالیشن «آزمایشهایی در تخلخل» (Experiments in Porosity) شکل گرفته که شامل پنج فرم چندوجهی است. این فرمها نه بهعنوان اشیای مستقل، بلکه بهعنوان تجربهای از توالیهای فضایی وجود دارند.
در «کابینت سوراخدار»، پنج جعبهی متخلخل با تأثیرگذاری بر هندسهی جعبههای مجاور به یکدیگر پیوند میخورند. بدنهی کابینتها با پنج الگوی منحصربهفرد سوراخکاری شده است؛ هر الگو با حل شدن در طرحی ارگانیک از نور درخشان و شفافیت، محتوای همان جعبه را آشکار میسازد و بازتابدهندهی تغییرات در نحوه بهرهبرداری و شرایط پیرامونی است.
معماران نه تنها در حوزهی طراحی مبلمان یا لوازم خانگی و اداری فعالیت میکنند، بلکه تواناییهای خلاقانه و ذهنیت تخیلی خود را در صنعت و طراحی محصولات کاملاً مکانیکی نیز به کار میگیرند.
یک نمونه الهامبخش، باکمینستر فولر است؛ معمار، نظریهپرداز سیستمها، نویسنده، طراح و مخترعی که هم به خاطر سازههای گنبد ژئودزیک مشهور است و هم به خاطر طراحیهای آیندهگرایانهاش. از جمله این آثار میتوان به خودروی دایماکشن (Dymaxion Car) اشاره کرد که در سال ۱۹۳۳ ثبت اختراع شد و به دلیل طراحی پیشگامانهی آیرودینامیکیاش، صنعت خودروسازی را برای نسلهای آینده دگرگون ساخت. نمونه برجسته دیگر، قایق پارویی دایماکشن (Dymaxion Rowing Shell) است که با دو بدنهی موازی فایبرگلاس به طول ۲۱ فوت طراحی شد و مثالی عالی از انتقال اصول معماری به سایر حوزهها به شمار میآید.
و در نهایت، ZHA (زاها حدید آرشیتکتس) تعداد زیادی از مبلمان و محصولات نوآورانه را طراحی کرده است. این شرکت فعالیت خود را در تمامی مقیاسها متمرکز میکند و فضاهایی فرهنگی، شرکتی، مسکونی و غیره خلق میکند که با محیط پیرامون هماهنگ باشند.
بهعنوان یک رهبر جهانی، ZHA به پیشگامی در تحقیقات و بررسیهای طراحی، همکاری با طراحان، مهندسان، هنرمندان و مشتریان و بهکارگیری فناوریهایی ادامه میدهد که در تحقق سازههای معماری سیال، پویا و پیچیده نقش دارند. در راستای همین تمرکز، زاها حدید کارهای خود را به سمت آزمایشهایی فراتر از مرزهای معماری و طراحی شهری سوق داده است.
در تمامی زمینههای طراحی، آثار او با زیباییشناسی بیناگرا شکل میگیرد که از جدیدترین فناوریها و نوآوریهای متریالی بهره میبرد. یکی از آثار مشهور او نیمکت Serac است که بهعنوان یک مجسمه شهری برای نشستن و استراحت طراحی شد. فرم این نیمکت، منظرهای سیال و پیوسته را بیان میکند و تجربهای از ارتباط میان فضاهای پر و خالی، شیء و زمین، و فرم و عملکرد ایجاد میکند. زاها حدید همواره در حال خلق طراحیهای نوآورانه و فراتر از حد معمول برای محصولات خود است.
آثار او تمامی حوزههای طراحی را در بر میگیرد؛ از مقیاس شهری گرفته تا محصولات، فضاهای داخلی و مبلمان. او همواره با طرحهایی شگفتانگیز ما را شگفتزده میکند؛ نمونهای از آن خودروی «Z-Car II» است.
این خودرو شهری جمعوجور با چهار چرخ و چهار صندلی، از باتریهای قابل شارژ لیتیوم-یونی نیرو میگیرد و مجهز به چهار موتور برقی درونچرخ است که آن را به وسیلهای دوستدار محیطزیست تبدیل میکند. توزیع کامل و متوازن فضای سرنشینان و اجزای خودرو، همراه با شاسی آیندهنگرانه، به معماران زاها حدید این امکان را میدهد که برداشت خود از آینده را بیان کنند؛ تلفیقی از محصول و محیط.
چگونه معماران میتوانند با چنین جسارتی از یک رشته به رشتهای دیگر بپرند بدون آنکه دیدگاه خود نسبت به طراحی معمول را از دست بدهند؟ پاسخ لوریندا اسپیر، مؤسس شرکت Arquitectonica، نگاهی روشن به این موضوع ارائه میدهد:
«Arquitectonica از رویکرد طراحی کلنگر پیروی میکند که فراتر از معماری رفته و شامل منظر، فضاهای داخلی و محصولات — از مقیاس کلان تا خرد در طراحی میشود. این دیدگاه به ما اجازه میدهد عناصر طراحی را در رشتههای مختلف منتقل کرده و آنها را در برنامههای جامع، ساختمانها و البته ساعتها به کار ببریم.»
مثالی کامل در این زمینه، ساعت Chroma است؛ در این ساعت، زمینههای رنگی بهصورت ساعتگرد حرکت میکنند تا گذر ثانیهها را نشان دهند، در حالی که نشانگر ساعت با استفاده از مقدار (Value) و شدت رنگ (Chroma) فعال میشود؛ بار دیگر یکی از عناصر اساسی معماری — نور و رنگ — در طراحی محصول به کار گرفته شده است.
توربین بادی نامرئی Dragonfly از پیانو بر اساس شیوهای طراحی شده است که سنجاقک در پرواز خود را پایدار نگه میدارد، تا توربینی ایجاد شود که بتواند در برابر بادهای شدید مقاومت کند. او تلاش کرده توربینی طراحی کند که حداقل تأثیر بصری داشته باشد، بنابراین دو پره انتخاب شدند که شبیه بالهای سنجاقک هستند. زمانی که توربین در حال استفاده نیست، پرهها به صورت عمودی با دکل همراستا میشوند و طراحی بهطور یکپارچه با محیط طبیعی یا ساختهشده پیرامون ترکیب میشود.
رویکرد مستقیم به معماران و طراحان برای تولید توربینهای بادی که هم از نظر عملکردی و هم از نظر زیباییشناسی مؤثر باشند، مزیت آشنایی آنها با محیطهای ساختهشده و طبیعی را به همراه دارد. رویکرد گسترده و چندرشتهای یک معمار بهطور ایدهآل امکان دستیابی به طراحیای را فراهم میکند که در منظر طبیعی بهصورت طبیعی جلوه کند، مشابه آنچه که اغلب یک ساختمان نیز باید انجام دهد.
ادامه دارد ...
از ساختمان تا محصول: معماران اثرگذار در دنیای طراحی صنعتی. بخش دوم
منابع:
https://www.arch2o.com/9-architects-tackled-industrial-design/#top_ankor
https://www.arch2o.com/architects-tackled-industrial-design/#top_ankor
