یکی از نوبت های کاری تعریف شده در قانون کار، نوبت کاری صبح و شب است که در سازمان به آن شیفت شب گفته می‌شود. کار در شیفت شب یا شب کاری بسته به اینکه کار نوبتی است یا غیرنوبتی مفهوم متفاوتی از هم دارند. نوبت کاری صبح و شب شامل بازه زمانی 8 ساعتی از ساعت 22 شب تا 6 صبح است. به آن دسته از کارگرانی که کار نوبتی در این بازه زمانی هستند، شب کارنوبتی گفته می‌شود. برای کارمندان شیفت شب نوبتکاری 5/22 درصد حق شیفت لحاظ می‌شود که از سال 1400حق شیفت برای 30 روز در نوبت کاری صبح و شب، مبلغ 863/۹۷۴/ 5 است.
افراد شاغل در بازه زمانی 22 شب الی 6 صبح بدون شیفت نوبتی در اصلاح شب‌کار معمولی گفته شده و به دلیل سختی کار 35 درصد مزد بیشتر از حقوق روزکاری به آنها تعلق می‌گیرد. طبق ماده 53 قانون کار، به کار خارج از بازه زمانی 6 صبح تا 22 شب، شب‌کاری گفته می‌شود. مطابق با قوانین اداره کار، کارفرمایان موظف هستند شیفت کاری شب را به طور دقیق در نرم افزار حضور و غیاب خود تعریف نموده تا در صورت صلاح‌دید مراجع قانونی گزارشات دقیق حضور و غیاب در اختیار آنها قرار گیرد.
شیفت شب گردشی در طول یک ماه در اصلاح شب‌کار نوبت کار گفته می‌شود. توجه کنید که زمان گردش شیفت در طول یکماه باید در نظر گرفته شود. درصورتی که شب‌کاری به صورت گردشی کمتر از یکماه باشد شامل مزایای شیفت شب نوبتی نمی‌شود. مطابق با ماده ۵۵ قانون کار، کارگرانی که زمان کاری آنها به صورت ۲۴ ساعت کار و ۲۴ ساعت استراحت است، شامل دریافت فوق العاده نوبت کاری یا حق شیفت نیستند.
به عنوان مثال، کارگرانی که گردش کار آن ها بصورت ماهانه( یم ماه صبح، یک ماه عصر و یکماه شب) است، مشمول استفاده از فوق‌العاده نوبت کاری نیستند. از طرفی چون این قبیل کارگران قانوناً غیر نوبتی تلقی می شوند در اجرای ماده ۵۸ قانون کار برای هر ساعت کار در شب ( از ساعت 22 الی 6 صبح) از ۳۵% اضافه بر مزد ساعت کار عادی برخوردار خواهند شد. اگر کارگری ۲۰ روز را در نوبت صبح و ۱۵ روز را در نوبت عصر کار کنند شیفت کاری محسوب نمی شود، چرا که در 35 روز گردش صورت می گیرد. اگر ۱۰ روز در نوبت صبح و ۱۰ روز در نوبت شب کارکرد داشتند و در طی ماه گردش داشته باشد جز شیفت کاری محسوب می‌شود. استفاده از دستگاه ساعت زنی در کسب و کارهایی با چندین شیفت کاری ( گردشی، نوبت کاری، شب‌کاری و ...) امکان مدیریت بهتر را فراهم می‌آورد و ارائه گزارشات منجر شفاف سازی و افزایش اعتماد می‌شود.
مطابق با ماده 56 قانون کار دارای 4 شیفت کاری مجاز بوده که ساعات کاری مجاز تعریف شده برای هر نوبت کاری یک بازه زمانی 8 ساعتی است.
· نوبت کاری صبح و عصر
· نوبت کاری صبح وعصر و شب
· نوبت کاری صبح و شب
· نوبت کاری عصر و شب
· شیفت صبح: از ساعت 6 صبح الی 14 بعد از ظهر
· شیفت عصر: از ساعت 14 الی 22 شب
· شیفت شب: از ساعات 22 شب الی 6 صبح
چگونگی محاسبه دقیق حقوق و دستمزد شیفت شب بر اساس قوانین ادره کار یکی از دغدغه‌های افراد شاعل در شیفت شب است. در مواردی شاهد عدم محاسبه دقیق و قانونی حقوق و مزایای افراد شاغل در شیفت شب به دلیل عدم آگاهی و تسلط کارفرمایان و گاهی سو استفاده آنها از عدم آگاهی و تسلط پرسنل به شرایط محاسبه حقوق و دستمزد هستیم. برای دریافت فرمول‌های محاسبه شب‌کاری مطالعه مقاله «منظور از شیفت شب یا شب‌کاری چیست» در وب سایت نانوتایم پیشنهاد می‌کنیم.
کارکرد شب‌کاری * 35% * ( حقوق پایه در حکم /220)
مطابق با قوانی اداره کار، همه کارگران دارای یک روز تعطیلی در هفته هستند که در بیشتر مشاغل این روز جمعه است که بسته به نوع کسب و کار می‌تواند روز دیگری از هفته به عنوان تعطیل در نظرگرفته شود. اگر بنا به شرایط کاری، روز تعطیل غیر از جمعه در نظر گرفته شود، کارگرانی که در روز جمعه شب‌کار هستند مزایای جمعه‌کاری تعلق می‌گیرد.
در صورتی که روز جمعه تعطیلی هفتگی باشد در این صورت جز ساعات موظفی کارگر محسوب نشده و علاوه بر 35% اضافه شب‌کاری، شامل 40% اضافه کار روز تعطیل به حقوق پرسنل اضافه می‌شود.
به طور کلی چنانچه روز کاری کارگران نوبت کار به روز تعطیل هفتگی جمعه برخورد کند این مورد از مصادیق کار در روز جمعه و الزام به تعطیل یک روز دیگر در هفته به جای جمعه است و محق دریافت 40% اضافه کار می‌شوند.
طبق ماده 57 قانون کار برای کارگرانی که در طول ماه به طور نوبتی کار می کنند تا سقف 176 ساعت کار ( در چهار هفته متوالی ) اضافه کاری مفهوم نداشته و در واقع پس از انجام 176 ساعت کار اضافه کاری مصداق پیدا می کند. متذکر می گردد 176 ساعت مذکور در هر مقطع زمانی از چهار هفته متوالی می تواند انجام شود.
در صورتی که 8 ساعت کار روزانه فرد شامل اضافه کاری از ساعت 22 شب الی 6 صبح شود، براساس میزان ساعت شب‌کاری از اضافه کاری در شب برخوردار می‌شود. میزان اضافه کاری در شب، 35% بیشتر از عدد در نظر گرفته شده برای اضافه کاری در روز است. ( به عنوان مثال اگر هر ساعت اضافه کاری در روز 120 هزارتومان در نظر گرفته شود، مبلغ آن برای هر ساعت شب معادل 170 هزار تومان است)
آیا امکان مطالبه حقوق شب کاری برای کارگرانی که در قرارداد کاری آنها قوانین مربوط به شب کاری ذکر نشده، امکان پذیر است؟
در صورت عدم اشاره به قوانین شب‌کاری ( در محاسبه حقوق و دستمزد) و عدم رعایت این قوانین از سوی کارفرما، کارگران می‌توانند با مراجعه به اداره کار و استناد به قوانین جاری، مطالبه‌گر شوند. (برای دریافت لیست افزایش حقوق، قوانین محاسبه مرخصی و اضافه کاری به وب سایت نانوتایم به نشانی nanotime.ir مراجعه نمائید)
