اثر آلودگی هوا بشکل گسترده ای در مقالات مربوط به بهداشت محیط مورد توجه قرار گرفته و تاکید شده که در معرض قرارگیری با آلودگی هوا برای سلامت انسان مضر است. تحقیقات پیشین بیشتر بر سلامت فیزیکی دلالت دارند. چنانچه مواردی همچون همراهی آلودگی هوا را با بیماری های قلبی عروقی و تنفسی گوناگون بشکلی ویژه مورد بررسی قرار داده اند. همچنین مطالعات اخیر اپیدمیولوژیک و سم شناسی حیوانات ارتباطی کتمان ناپذیر بین آلودگی هوا و سلامت روانی را به اثبات رسانیده اند مقاله پیش رو تحقیقی است مروری که هدف آن بررسی اثر آلودگی هوا بر بروز بیماری های روحی و روانی استت. اطلاعات بدست آمده در این مقاله از مطالعه مقالات مختلف در این زمینه بدست آمده است. نتایج نشان می دهند آلودگی هوا قادر است سیستم اعصاب مرکزی را از طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. همچنین می تواند منجر به التهاب نورونی و تخریب شریان های خونی گردد. شواهد مدللی وجود دارد که افزایش غلظت های اتمسفری شماری از آلاینده های هوا در بروز اختلالات روحی روانی را موثر می دانند.
آلودگی هوا بر شخصیت برخی افراد اثرگذار است، به طوری که افرادی که به انجام برخی فعالیت‌ها علاقه‌مند و برونگرا بودند، درون‌گرا می‌شوند، همچنین می‌تواند میزان خودکشی در افراد به ویژه افراد دارای اختلالات روانی را افزایش دهد، آلودگی هوا بر سلامت روان اثرات منفی دارد و به طور کلی موجب افزایش اضطراب، افزایش ورم مغز، کم‌خونی، کاهش دید، کاهش توان فکری، افسردگی و استرس، تنش‌های عضلانی و روحی، اختلالات روان‌تنی و ذهنی، خشونت و پرخاشگری کاهش یادگیری و تمرکز می‌شود. همچنین موجب افزایش زودرنجی می‌شود که در این حالت فرد دچار خودبیمارانگاری شده و احساس نوعی ترس در او شکل می‌گیرد و وسواس به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
آلودگی هوا می‌تواند باعث شیوع آلزایمر، دمانس (زوال عقل) و پارکینسون شود، چرا که به طور کلی به نظر می‌رسد سیستم عصبی مرکزی در مقابل با آلودگی هوا آسیب پذیر می‌شود و حتی اختلالات روحی مانند افسردگی، اضطراب و … را به دنبال دارد، شواهد نشان می‌دهد آلودگی هوا احتمال بروز علائم افسردگی و اضطراب را بیشتر می‌کند، زمانی ما در هوای آلوده قرار می‌گیریم به ویژه در هوایی که ذرات آن بیشتر از ۲۵ میکرون باشد ممکن است شکایت‌هایی مبنی بر احساس غمگینی، کاهش ارتباط با دیگران، عدم حضور در اجتماعات، احساس تنش، احساس بی‌قراری در افراد بیشتر دیده شود و مشاهده این علائم کیفیت زندگی و رضایت افراد را کم می‌کند و می‌تواند سلامت روان و احساس خوب بودن را در افراد کاهش دهد.
اما مهم‌تر از افسردگی و اضطراب که شواهدی نسبی مبنی بر ارتباط آنها با آلودگی هوا در دست است، موضوع بروز اختلال یا افت در کارکرد مغزی افراد است. این کارکرد مغزی که در اصطلاح، «کارکرد شناختی» (cognitive) نامیده می‌شود شامل بسیاری از توانایی‌های ما در کارهای مرسوم روزمره و اجرای وظایف در زندگی فردی و اجتماعی است. توجه، تمرکز، حافظه و توانایی درک مفاهیم و پردازش اطلاعات از جمله کارکردهای «شناختی» افراد است. با مقایسه افرادی که در معرض آلودگی شدید و طولانی‌مدت هوا بوده و کسانی که در سایر مناطق می‌زیسته‌اند، تفاوت قابل توجهی در کارکردهای شناختی دیده شده است. هرچند این خطر برای کودکان که در سنین تکوین کارکردهای مغزی خود هستند بیشتر است، احتمال افت توانایی‌های مغزی بزرگسالان ساکن در مناطق آلوده نیز وجود دارد. حتی مواجهه با هوای آلوده در دوران جنینی، با مشکلاتی در توجه و علایم اضطرابی و افسردگی کودک در آینده همراه بوده است. تغییرات مغزی کودکان در بررسی تصویر برداری مغز با MRI نیز نشان داده شده و نشانه‌های التهاب و صدمه مغز در کورتکس پره‌فرونتال دیده شده است. در بررسی موش‌های مواجه با آلاینده‌ها نیز تغییرات واضحی در سلول‌های عصبی یکی از مراکز عمده مرتبط با حافظه (به نام هیپوکمپ) مشهود بوده است.
به این ترتیب، تغییرات شناختی که از جمله به شکل کم‌بودن ضریب هوشی کودکان و افت قابلیت‌های فکری بزرگسالان متظاهر می‌شود به آلاینده‌های هوا نسبت داده شده است. اما آیا این تغییرات در حدی است که افراد مواجه با آلودگی، در آینده در معرض ابتلای بیشتر به زوال عقل (دمانس) باشند؟ در این مورد روی مغز سگها مطالعاتی انجام شده و جالب است که تغییرات مغزی مشابه با تغییرات مشهود در بیماری آلزایمر در آنها یافت شده است؛ تغییراتی از قبیل پلاک‌های آمیلویید و درهم‌تنیدگی‌های تارهای عصبی (neurofibrillary tangles).
تمرکز نداشتن، افسردگی، زوال عقل، مشکل حافظه و پرخشاگری می‌توانند از عوارض زندگی در منطقه‌ای با هوای آلوده باشند. ذرات ریز گرد و غبار نیز می‌توانند اندکی در ساختار مغز تغییر ایجاد کنند.
اختلالات عصبی که تحت تاثیر آلودگی هوا بر مغز انسان ایجاد می‌شوند
سکته مغزی، اوتیسم، آلزایمر، افسردگی، بیش‌فعالی و پارکینسون از بیماری‌هایی هستند که بر اثر آلودگی هوا شیوع بیشتری پیدا کردند:
سکته مغزی
ذرات ناشی از آلودگی هوا می‌توانند رگ‌های خونی مغز را مسدود کنند و از این طریق باعث سکته مغزی می‌شوند.
اوتیسم
مطالعات زیادی نشان داده‌اند که آلودگی هوا احتمال ابتلا به اوتیسم را افزایش می‌دهد. آلودگی هوا در دوران بارداری هوا با تولد فرزندانی که اوتیسم دارند، مرتبط است و این موضوع تاثیر آلودگی هوا بر مغز جنین را نشان می‌دهند. البته این تحقیقات همچنان ادامه دارند.
مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis)یا ام اس
اگر چه رابطه آلودگی هوا با بیماری ام اس دقیقا مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهند که قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا می‌تواند مکانیسم‌هایی را تحریک کند که در نهایت منجر به این بیماری می‌شود. این موضوع تاثیر آلودگی هوا بر سیستم مغز و اعصاب را نشان می‌دهد.
بیش فعالی یا ADHD
تحقیقات نشان دادند کودکانی که در شهرهای آلوده زندگی می‌کنند احتمال ابتلا آنها به بیش فعالی، ۶۲ درصد بیشتر است. از طرفی دیگر کودکانی که در مکان‌های سرسبزتر زندگی می‌کنند، احتمال ابتلایشان به بیماری‌های عصبی تا ۵۰ درصد کمتر است.
همچنین تحقیقاتی که درباره تاثیر آلودگی هوا بر مغز برای کودکان انجام گرفته است، نشان می‌دهد که حافظه کودکان ۷ تا ۱۰ سالی که در معرض آلودگی هوا قرار دارند نیز حدود ۵ درصد کمتر از کودکانی بوده که هوای محل زندگی آنها پاک است.
اگر در منطقه آلوده‌ای زندگی می‌کنید یا می‌خواهید از سلامت مغز خود مطمئن شوید، می‌توانید از طریق ارتباط با پزشک مغز و اعصاب ارتباط برقرار کنید.
