کتاب دست روی نقطه حساسی گذاشته است؛ پدیده‌ای که از پنهان‌ترین وجوه شخصیتی و فکری‌مان شروع می‌شود و تا بیرونی‌ترین حالات زندگی اجتماعی، حرفه‌ای، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی‌مان ادامه پیدا می‌کند: دروغ گفتن، ریاکاری، دغلکاری یا بی‌صداقتی و در یک کلام زدن زیر اصول اخلاقی و اضافه کردن کمی دغلکاری و فریب‌کاری به زندگی روزمره.
همه ما اصول اخلاقی را زیر پا می‌گذاریم ولی نه آنقدر که از خودمان بدمان بیایید
کتاب The Honest Truth About Dishonesty: How we lie to everyone, especially ourselves نوشته Dan Ariely در سال ۲۰۱۲ منتشر شده و با عنوان «پشت پرده‌ی ریاکاری: چگونه به هر کس دروغ می‌گوییم، به ویژه به خودمان» در سال ۱۳۹۱ با ترجمه رامین رامبد توسط انتشارات مازیار منتشر شده است.
شاید در نگاه اول احساس کنید با کتابی اخلاقی یا روانشناسی مواجه هستیم در حالی که نویسنده این کتاب متخصص اقتصاد رفتاری است که در مشهورترین کتابش، نابخردی‌های پیش‌بینی‌پذیر، به تبیین و توضیح چارچوب فکری ما انسان‌ها در هنگام تصمیم‌گیری پرداخته است. چارچوبی که بر خلاف تصور عموم مملو از نابخردی‌ست. نابخردی‌هایی که می‌توان به راحتی آنها را شناخت و حتی پیش‌بینی کرد. این کتاب را باید در ادامه آن کتاب دانست که به شاخه‌ی خاص‌تری از وجوه غیرمنطقی رفتاری ما انسان‌ها در حوزه اخلاقی پرداخته است.
منظور از نابخردی، فرایند تصمیم‌گیری‌ای است که بر اساس هیچ عقل سلیمی منطقی به نظر نمی‌آید. کتاب در ابتدا به خوبی توضیح می‌دهد که اگرچه سود بخردانه (تصمیم‌گیری بر اساس مدل خالص سود و زیان) انگیزه مهمی در پشت‌پازدن‌های کوچک به اخلاق است ولی رابطه مستقیمی بین میزان سود و میزان دغلکاری وجود ندارد. انگار ما آدم‌ها بدمان نمی‌آید در برخی شرایط خاص کمی از دایره اصول اخلاقی‌مان خارج شویم. کمی به خودمان دروغ بگوییم، در تخمین‌های‌مان اغراق کنیم، ساعت‌های کاری‌مان را که قرار است بابتش حقوق بگیریم به بالا گرد کنیم، چراغ قرمزی را به بهانه اینکه شب است رد کنیم، کمی در برآوردهای هزینه و درآمد برای اداره مالیات شل باشیم، برای رضایت مشتری مان کمی پشت سر رقبا حرف بزنیم، محصول‌مان را بیشتر از آنچه هست نمایش دهیم، دستبردها و کم‌کاری‌ها و کم‌فروشی‌هامان را به گردن رئیس‌مان بیاندازیم و... ولی همه این دغلکاری‌ها را تا حدی انجام می‌دهیم که به تصور خودمان از زندگی شرافتمندانه لطمه‌ای نخورد.
حرف اصلی کتاب این است که همه‌ی ما انسان‌ها، دغلکاران کوچکی هستیم. گرچه دروغ و دغلکاری‌مان بسیار کوچکتر از میزان دغلکاری جانیان حرفه‌ای است ولی وقتی انباشت حجم بالای این همه دغلکاری کوچک را حساب می‌کنیم بسیار بیشتر از آن ضرری می‌شود که از طرف جانیان و بزهکاران حرفه‌ای به جامعه می‌رسد.
فکر می‌کنید دست بردن‌های کوچک در حساب‌های مالی در بانک‌ها و موسسات مالی آمریکا چه بلایی سر اقتصاد آمریکا در سال ۲۰۰۸ آورد؟ بله باعث فروپاشی اقتصادی کشور شد. حالا فکر می کنید دغلکاری‌های کوچک هر کدام از ماها در کارمان، در شرکت خصوصی، در یک استارتاپ خدماتی، در یک بانک در یک اداره دولتی و ... چقدر روی هم به ضرر جامعه‌مان تمام می‌شود.
روش دان آریلی در نوشتن این کتاب یک روش علمی است که از اصول تحقیقات حوزه رفتارشناسی پیروی می‌کند. ابتدا نظریات و فرضیات بر اساس یافته‌های قبلی تدوین می‌شوند سپس آزمایشی رفتاری برای سنجش فرضیات طراحی می‌شود. این آزمایش‌ها در شرایط آزمایشگاهی توسط عده‌ای داوطلب اجرا شده و با مشاهده رفتار و نتایج به دست آمده از رفتار آنها به تایید یا رد فرضیات منتهی می‌شود.
این کتاب به خوبی انگیزه‌های ما را از این دغلکاری‌های کوچک توضیح می‌دهد. تقریبا در هر فصل آن به تفصیل از عوامل تحریک‌کننده و محدودکننده این نوع دغلکاری‌های سخن به میان آمده است. خبر خوب این است که می‌توان راهکاری‌هایی برای کاهش این دغلکاری‌های کوچک پیدا کرد و خبر بد آن است که نمی‌توان آن را کامل از بین برد. این کتاب در ارائه راهکاری‌ها هم دست کمی از طرح مشکل ندارد.
برای خواندن این کتاب باید کاملا تسلیم باشید. شاید توضیحات مکرر انواع آزمایش‌های رفتاری کمی حوصله‌سربر باشد ولی اگر ذهن آماده‌ای داشته باشید عصاره کلام این کتاب شما را با عریان‌ترین لحظات عمرتان مواجه خواهد کرد. زمان هایی که کمی ریاکاری کرده‌اید و دروغ گفته‌اید ولی نه آنقدر که ذهنیت‌تان در مورد خودتان خراب شود.
در حین خواند این کتاب باید آماده باشید به تمام ارکان و مراحل زندگی‌تان فکر کنید. باید آماده باشید تا بفهمید چطور از قصه‌بافی برای توجیه دروغ‌ها و فریب‌هایمان استفاده می‌کنیم، انگیزه‌ها و اهداف‌مان چطور در زندگی چشم ما را به روی اخلاق می‌بنند، چطور سبک زندگی‌مان ذهن ما را نسبت به گناهان (با تعریفی نه لزوما دینی) کرخت می‌کند، تیم‌ها چقدر در افزایش دغلکاری موثر هستند. باید بتوانید حتی این را هضم کنید که دیگرخواهیِ خیرخواهانه به راحتی می‌تواند ما را به سمت دروغ و دغلکاری ببرد. حتی باید به وجوه تاریک خلاقیت به عنوان یک عامل دغلکاری فکر کنید و باید آماده باشید تا حقایقی را که از زندگی‌تان برای خود تعریف می‌کنید، مورد بازنگری قرار دهید؛ آنها دروغ‌هایی هستند که به خودتان و اطرافیان‌تان می‌گویید و آنقدر تکرارش می‌کنید که باورتان می‌شود و در نهایت این کتاب نشان می‌دهد که چطور دغلکاری می‌تواند مانند یک عفونت به مرور در همه جای یک جامعه نفوذ کند.
نمی‌دانم بقیه چقدر با این کتاب ارتباط برقرار کنند ولی من این کتاب را چنان خواندم که انگار او مرا خورد و قطعا یکی از گزینه‌هایی‌ست که بعد از چند ماه دوباره سراغش خواهم رفت و باز مطالعه‌اش خواهم کرد.
پ.ن: ترجیح می‌دادم انتشارات مازیار این کتاب را با همان طرح روی جلد نسخه اصلی انگلیسی چاپ می‌کرد و عنوان کتاب را هم دقیقا از همان ترجمه می‌کرد: صادقانه‌ترین حقیقت درباره‌ی بی‌صداقتی
خوشحال می‌شم مرور شما بر کتاب‌هایی رو که خوندید رو با هشتگ #درباره یک کتاب بخونم.
و همینطور خوشحال می‌شم روز به روز بخش کتاب‌های فارسی سایت goodreads پربارتر بشه. من رو در گودریدز دنبال کنید.
