بسیاری از تماشاگران فیلم، این را غیرقابل تصور یا حداقل انحراف می دانند که قبل از دیدن فیلم، عمداً نقد یا تحلیلی بخوانند که تمام نکات اصلی داستان را از ابتدا تا انتها آشکار ساخته یا در اصطلاح «اسپویل» کند.
اسپویل‌ها میتوانند از فاش کردن پایان یک داستان، هویت یک شخصیت مرموز، پیچش‌های مهم داستانی یا حتی تحولات کلیدی روایی متغیر باشند. آنها مانند باز کردن زود هنگام یک هدیه هستند. لذت غافلگیری و انتظار را از بین می برند.
در چند سال گذشته، مطالعات متعددی تأثیر اسپویلرها را بر لذت بردن مردم از داستان‌ها آزمایش کرده‌اند. یافته‌های آنها ممکن است نحوه واکنش شما را در دفعات بعدی که طرحی ناخواسته به شما فاش میشود، تغییر دهد.
دانشمندان شناختی که رابطه بین شناخت و روایت ها را مطالعه می کنند، بیان میدارند که فیلم ها - مانند همه داستان ها - از تمایل طبیعی ما برای پیش بینی اتفاقات بعدی سوء استفاده می کنند. آنها همچنین توضیح می‌دهند که چرا دانستن پیش از زمان در مورد یک پیچش داستانی واقعاً تجربه را خراب نمی‌کند.
از طرفی تا حدودی ترس از اسپویلرها به خوبی موجه است. شما فقط یک فرصت دارید که برای اولین بار چیزی را تجربه کنید. هنگامی که آن را یاد گرفتید، آن دانش بر آنچه متوجه می شوید، آنچه پیش بینی می کنید و حتی محدودیت های تخیل شما تأثیر می گذارد.
به عنوان مثال، وقتی پاسخ یک معما را می دانیم، این دانش، تخمین اینکه حل آن معما برای شخص دیگری چقدر دشوار خواهد بود را برای ما دشوارتر می کند: فرض می کنیم ساده تر از چیزی است که واقعاً هست.
در عین حال، مطالعات نشان می دهد که حتی زمانی که افراد از یک نتیجه مطمئن هستند، به طور قابل اعتمادی تعلیق، شگفتی و احساسات را تجربه می کنند. سکانس های اکشن هنوز هم تپنده قلب هستند. جوک ها هنوز خنده دار هستند. و لحظات تلخ هنوز هم می توانند ما را به گریه بیاندازند.
در بسیاری از موارد، اسپویلرها به طور فعال لذت را افزایش می دهند. در واقع، وقتی یک چرخش اصلی در یک روایت واقعاً پیش‌بینی نشده باشد، می‌تواند تأثیر فاجعه‌باری بر لذت داشته باشد. اگر از قبل پیچ و تاب را بدانید، زمان بیشتری برای این دارید که تاثیر عناصر اولیه داستان را در انتها با وضوح بیشتری متوجه شوید. این می تواند کار را به طور کلی منسجم تر، یکپارچه تر و رضایت بخش تر کند. بخش عمده‌ای از لذت پیچش‌های داستانی، نه از شوک غافلگیری، بلکه از نگاه کردن به بخش‌های اولیه روایت در پرتو پیچش ناشی میشود. این لذت کشف که چطور این عنصر در ابتدای فیلم موجب این نتیجه در انتهای فیلم میشود. به عبارت دیگر دانستن پلات فیلم توجه شما را بیشتر به سمت چگونگی‌ها سوق میدهد.
ممکن است تعجب آور باشد که قرار گرفتن در معرض یک اسپویلر می تواند باعث شود کسی از یک فیلم لذت بیشتری ببرد. یک توضیح احتمالی مربوط به مفهوم روانشناختی «تسلط» است. هر چه چیزی روان‌تر باشد – چه داستان، یک آهنگ یا یک چهره – پردازش و درک آن آسان‌تر است. بسیاری از مطالعات روانشناسی نشان داده‌اند که هر چه پردازش چیزی آسان‌تر باشد، احتمال اینکه مردم آن را دوست داشته باشند، بیشتر میشود.
یکی از راه‌هایی که روان‌بودن می‌تواند داستان را لذت‌بخش‌تر کند این است که نیاز به استنباط (احتمالاً نادرست) در مورد اینکه داستان به کجا می‌رود یا یک شخصیت به چه چیزی فکر یا احساس می‌کند را کاهش میدهد.
اما اگر قبلاً در معرض اسپویلر قرار گرفته اید و واقعاً تجربه خواندن یا تماشای شما را خراب کرده است، چه؟
البته که انتظار در نوع خود لذتی لذیذ است. یادگیری پیچش های داستانی پیش از موعد می تواند این هیجان را کاهش دهد، حتی اگر آگاهی از قبل لذت شما را از داستان خراب نکند.
یادآوری این نکته مهم است که نتایج برخی تحقیقات نتایج متوسطی هستند. منظور آنها این نیست که همه پس از خراب شدن داستان، بیشتر از آن لذت خواهند برد.
یک مطالعه اخیر نشان میدهد که نحوه واکنش شما به اسپویل ممکن است به شخصیت شما بستگی داشته باشد. محققان روی دو ویژگی شخصیتی تمرکز کردند: نیاز به شناخت و نیاز به عاطفه.
افرادی که روحیه‌ی شناختی دارند، دوست دارند فکر کنند و تمایل دارند به دنبال فعالیت های شناختی مانند جدول کلمات باشند.
افرادی که شخصیت عاطفی دارند، دوست دارند احساس کنند و تمایل دارند به دنبال فعالیت های عاطفی باشند.
محققان دریافتند که افرادی عاطفی، به‌طور متوسط، بیشتر از داستان‌های اسپویل شده از داستان‌های دست نخورده لذت می‌برند. این می‌تواند به این دلیل باشد که افرادی که از تجربیات عاطفی لذت می‌برند، از عدم اطمینان و پیش‌بینی ندانستن اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد، سود بیشتری می‌برند. افراد شناختی ولی بعد از دانستن پلات داستان هنوز هم میتوانند از فیلم لذت ببرند.
نکته آخر اینکه کسانی که کار بازاریابی فیلم میکنند میدانند آنچه اسپویلرها خراب میکنند، فوریت تمایل مصرف‌کنندگان به تماشا یا خواندن یک داستان است. نه اینکه به طور کل موجب انصراف مخاطب از دیدن و خواندن اثری شوند.
***
گردآوری: مهدی خدایی
References
1. Vera Tobin/ Assistant Professor of Cognitive Science, Case Western Reserve University
The science of the plot twist – how writers exploit our brains
2. Alan Jern/ Assistant Professor of Psychology, Rose-Hulman Institute of Technology
Enough with the spoiler alerts! Plot spoilers often increase enjoyment
3. Kyle De Guzman/ Bachelor of Science in Television, Film, & New Media from San Diego State University
What is a Movie Spoiler — Types, Ethics & Rules Explained
