فلسفه خود-آگاهیِ هگل
در فلسفه مدرن غربT خود - آگاهی اساساً متعلق به فلسفه هگل است و یا لااقل هگل به این ایده، مشهور شده است چرا که کسانی چون فویرباخ و فیخته پیش و بیش از هگل به اهمیت این امر پرداخته اند ولی از آنجا که صاحب فلسفه ای مدرن و سیستماتیک نبودند مورد بی مهری و بی توجهی واقع شدند. به هر حال امر خود آگاهی در اندیشه های مدرن غرب در رأس همه ایدئولوژیها و مکاتب انقلابی و مدرن قرار دارد و این امری به حق است.
هگل، خود-آگاهی را تنها راه تکامل معنوی و تعالی روح و قلمرو انتخاب و اختیار می داند و این امر را جایگزین مذهب می سازد و گویی که کشفی جدید نموده است. در حالیکه این مسئله در عرفان شرق و مخصوصاً عرفان اسلامی اساس و محور همه امور است و همانست که معرفت نفس نامیده شده و به زعم امام علی (ع) به عنوان سلطان این مکتب، شاهراه رستگاری است و به قول پیامبر اسلام (ص) ، تنها راه دین داری و نجات در آخرالزمان می باشد.
ولی خود - آگاهی در فلسفه هگل امری کاملاً ذهنی و مربوط به آگاهی منطقی و علت - معلولی است که غایت این امر همانا آگاهی بر آگاهی می باشد که در اندیشه هگل مترادف با الوهیت و حضور روح است.
در عرفان اسلامی نیز خودشناسی قلمرو خداشناسی است ولی خودشناسی ذهنی فقط یک مرحله و نخستین وادی از جریان معرفت نفس است که تماماً عرصه دوگانگی و فریب و ابطال و ابلیسیت نفس است و مرحله تکامل یافته ترش مربوط به آگاهی قلبی می باشد که وادی کشف و شهود و اشراق و الهام و وحى الهى است .
مهمترین علت گرایش اندیشه های هگل به الحاد و ماتریالیزم در میان پیروانش غفلت از آگاهی قلبی و توحیدی است که جز به یاری یک امام یا پیر ممکن نمی آید .
استاد علی اکبر خانجانی
دائرةالمعارف عرفانی جلد سوم ص 203
کتاب صوتی کم حجم فوق: https://t.me/khanjanyaudiobooks2/2293
