لجبازی رفتار منفی گرایانه ای است که به شکل یک دندگی های مستمر، مقاومت در برابر دستورالعمل ها و عدم رعایت آن ها تظاهر پیدا می کند. هدف از این لجبازی آزار دادن والدینشان نیست فقط می خواهند توسط این کار به چیزی که برایشان لذت بخش است برسند.
اما معمولا والدین با این رفتارهای فرزندان برداشت بدی می کنند و اینطور می پندارند که بچه ها علیه آنها جنگی را آغاز کرده اند. اکثر والدین در چنین موقعیت هایی مدیریت صحیحی بر اوضاع ندارند، نمی توانند مقابله موثر با فرزندشان داشته باشند و از همه بدتر اینکه عصبانی می شوند و از کوره به در می روند. در این حالت فرزندشان نیز واکنش شدیدتری نشان میدهند و آتش لجبازی خود را داغ تر می کنند. به اصطلاح « جوابِ های را با هوی می دهند». مساله ای که باید آن را مد نظر داشت، این است که اگر لجبازی بچه ها به درستی مدیریت نشود، بعدها این رفتار آن ها تبدیل به اختلال نافرمانی و در حالت های بدتر اختلال سلوک و ضداجتماعی خواهد شد. در زیر به اختلال های روانشناختی ای که در نتیجه سوء مدیریت لجبازی کودکان ایجاد می شود، اشاره شده است.
مداخلات روانشناختی و دارویی زیادی نظیر برنامه های آموزشی گروهی، رفتاردرمانی تعاملی و .. برای مدیریت این اختلال وجود دارد. ولی از آنجا که این اختلال شدیدا به فرد و اطرافیانش آسیب وارد می کند، بهترین راهکار برای آن، پیشگیری از آن است. راهکارهای پیشگیری از آن نیز، مدیریت صحیح لجبازی در کودکی است (برای مشاهده رهکارهای علمی مدیریت لجبازی کلیک نمایید).
از مهمترین فاکتورهای پیشگیری از لجبازی و قبل از یادگیری راهکارها (برای مشاهده راهکارهای علمی مدیریت لجبازی کلیک نمایید) ، درک سیستم ذهنی کودک است. اگر بدانیم سیستم ذهنی کودکان چگونه کار میکند خیلی جاها با آنها درگیر نمیشویم. به عنوان مثال یکی از جاهایی که والدین در آن به شدت دچار چالش هستند این است که احساس میکنند بچه تا ۳ سالگی می فهمد و میتواند ما را فریب دهد. کودک درست است که میتواند والدینش را فریب دهد و به خواسته اش برسد، مثلا به مادرش بگوید که خیلی دوستت دارم و بعد از شما بخواهد که به او اجازه دهید کنار غذایش نوشابه بنوشد! شما فکر میکنید که او عامدانه شما را به اصطلاح گول زده است و فرایند این کار را بلد است. با این که این طور نیست. او فقط آموخته یک سری جملات و کلمات را وقتی کنار هم بگذارد می تواند از شما چیزی را بخواهد که از آن لذت می برد. او مفهوم این کارش را تشخیص نمی دهد و تقریبا تا ۳ سالگی همینطور است.
همچنین نباید کودکان زیر سه سال را در مقابل چند گزینه برای انتخاب قرار دهیم، آنها چندان قدرت تشخیص و درک آنچه که می خواهند را ندارند. در واقع نمی دانند که دقیقا چه می خواهند. خواستنشان لحظه ای است و این اقتضای سن آنها است. مثلا اگر از او بپرسید برای ناهار کتلت بگذارم یا ماکارونی و او بگوید ماکارونی. احتمال دارد پس از آماده شدن غذا، او لب به غذا نزند. هر چه شما بگویید خودت گفتی ماکارونی بگذار نیز آن را نمی خورد. در نتیجه شما این رفتار او را به اشتباه لجبازی تلقی می کنید و در مقابل این رفتارش ممکن است از کوره به در بروید.
کودک زیر سن ۳ سال هنوز توانایی بیان احساس خود را به صورت کامل ندارد و در قالب رفتارهایی جسمی آن را نشان میدهد. مثلا پدر از در خانه وارد می شود و خیلی بی مقدمه و سریع فرزندش را در آغوش می گیرد و فشارش می دهد. در این حالت ممکن است کودکتان دردش بگیرد و شروع کند شما را زدن. آنگاه ممکن است شما با خود فکر کنید که چرا فرزندتان احترام شما را نگه نداشته و یا چرا دست بزن دارد! با اینکه او اصلا قصد زدن شما را ندارد و فقط از آن عمل برای نشان دادن احساسش استفاده می کند. در واقع کودکان در این سن از طریق این رفتارها، خشمشان و ناراحتیشان را ابراز می کنند. دایره لغاتشان ضعیف است و نمی دانند چگونه باید احساساتشان را در موقعیت های مختلف بیان کنند.
جالب است بدانید بچه ها از سن ۲۶ ماهگی به بعد قانون « تفرقه بینداز و حکومت کن» را می آموزند. مثلا میخواهد در پذیرایی به ظرفی شکستنی دست بزند و شما دستش را میگیرید که نتواند آن را بیاندازد، او هم بنا بر اقتضای سنش شروع به گریه می کند. در این میان، وقتی کسی از دور شما را ببیند، به شما میگوید که چه کار کردی با بچه که در حال گریه است. سپس بچه از این موقعیت یاد میگیرد که می تواند با گریه و پناه بردن به شخص دیگر، به خواسته اش برسد. او مفهوم کارش را نمی داند و فقط می داند با این کار می تواند به خواسته اش برسد. او عامدانه با شما لجبازی نمی کند و برای جلب توجه والد دیگر گریه و داد و بیداد راه می اندازد. این کار او گاهی موجب دعوا راه انداختن میان پدر و مادر می شود و لذا لازم است آنها از این فرایند آگاه باشند.
علاوه بر این، کودک در این سن یاد میگیرد با شکایت از یک والد پیش والد دیگر، به خواسته اش برسد. به طور مثال چیزی را می خواهد که مادرش به او می گوید خطرناک است، سپس پیش پدرش با گریه می رود و پدرش یک چشمکی به مادرش می زند و می گوید من از مادرت اجازه می گیرم که آن را به تو بدهد. این کار به شدت اشتباه است و فرزندتان را قانون شکن بار می آورد.
قبل از بررسی ویژگی های کودک لجباز، باید به این نکته توجه داشته باشید که میان کودکانی که مصرانه چیزی را می خواهند و کودکانی که فقط از روی لجبازی متوسل به زور می شوند، تقاوت قائل شوید و با آن ها مثل یک کودک لجباز رفتار نکنید. در واقع کودکانی که روی خواسته هایشان مصر هستند، زیاد سوال می پرسند و در مورد برخی مسائل نظرات خودشان را دارند اما در مقابل آن منعطف هستند. این کودکان بسیار باهوش و خلاق هستند. اما کودکان لجباز، معمولا انقدر شدید روی حرف ها و خواسته هایشان پافشاری می کنند که اصلا به صحبت های والدین گوش نمی دهند.
در زیر به ویژگی های کودکان لجباز اشاره شده است:
در زیر تعدادی از مهمترین دلایل بروز لجبازی توضیح داده شده است:
کودکان اغلب برای جلب توجه والدینشان و تعامل نادرست با آنها شروع به لجبازی می کند. در واقع رفتار والدین باعث این برداشت غلط کودک شده است که والدین من تنها وقتی من کار اشتباهی انجام میدهم و گریه و شیون راه می اندازم به من توجه می کنند.
والدینی که با فرزند خود ارتباط موثر را بلد نباشند ( مهارت ارتباط موثر در دوره من برتر، من برتر دوره تغییر و تحول یک ساله)، فرزندشان به زبان لجبازی با آنها صحبت خواهد کرد!
از جمله سبک های فرزندپروری مخرب، سبک مستبد و سلطه جو می باشد. روش تربیت این والدین کنترل کردن و محدود کردن فرزندان است. آنها فکر می کنند فرزندشان را می توانند در تمام رفتارهایش کنترل کنند و در صورتی که از دستوراتشان پیروی نکند، مورد تنبیه قرار می گیرند. چنین فرزندانی برای مقابله و جنگیدن با والدینشان، لجبازی را انتخاب می کنند.
سبک زندگی خانواده ها بر رفتار فرزندان اثرگذار است. فرزندان از محیط اطرافشان که در سال های اولیه زندگی، شامل خانواده اصلی شان می شود، الگوبرداری می کنند و رفتارهایی را از آنها برای خود درونی می کنند. والدینی که مدام با هم یکی به دو می کنند، مادر یا پدری که با فرزندش علیه والد دیگر صحبت می کند، خانواده هایی که قانونی مشخص برای زندگی ندارند و همه ابعاد زندگیشان از خواب و خوراک گرفته تا ارتباط های میان فردیشان مختل است، فرزندانی لجباز تربیت خواهند کرد.
لجبازی از جمله فرایندهای طبیعی رشد کودک است و از سنین یک و نیم سالگی تا سه و نیم سالگی مشاهده می شود، اوج می گیرد و ممکن است تا قبل از سن مدرسه نیز دیده شود. سپس این رفتارهای لجبازی کودکان، به دلیل رشد مغزی، یادگیری تعاملات صحیح با اطرافیانشان، رشد کلامی و بیان احساسات و خواسته هایشان ، به مرور کمرنگ می شود. کودکی که از شدت لجبازی اش کاسته نشود و یا ادامه دار باشد میتواند با تاخیر در رشد مواجه شده باشد که خود دلایل بسیاری دارد. همچنین کودکان پس از سن هفت سال که بسیار لجباز هستند نیز ممکن است دچار اختلال نافرمانی مقابله ای باشند که پیش تر توضیح داده شده است. از جمله موارد دیگری که در صورت ادامه دار بودن لجبازی باید توسط متخصص چک شود، بیش فعالی است.
محیط نا امن سو استفاده های متفاوت – تغییر و جابجایی مکرر مدرسه و محل زندگی
زمانی که کودک دچار احساس ناامنی شود، لجباز تر می شود. هر چه کودکتان در خانه و در کنار شما آرامش و حس امنیت داشته باشد، درجه لجبازی اش کمتر و طبیعی تر است. همچنین والدینی که با کودکان بدرفتاری نظیر غفلت، ضرب و شتم جسمی و … دارند، فرزندانی لجباز خواهند داشت. از دیگر مواردی که کودک دچار عدم حس امنیت می شود، نقل و انتقال های مکرر محل زندگی و مدرسه می باشد. زیرا دائما با مکان های جدید و افراد نا آشنا رو به رو می شود و از طرفی نمی تواند هیجاناتش را تنظیم کند و در نهایت این مساله را با لجبازی نشان می دهد.
در این مقاله سعی کردیم درباره لجبازی و ابعادی از آن صحبت کنیم تا درک والدین از این پدیده طبیعی اما حساس، بالاتر رود. حساس از این جهت که اگر در همین سنین کودکی به درستی این مساله مدیریت نشود، علاوه بر اختلالاتی که پیش تر توضیح داده شد، فرد در آینده دچار مشکلاتی در شغل، زندگی زناشویی، روابط عاطفی و اختلال های اعتیادی خواهد شد. بنابراین توجه و یادگیری راهکارهای مدیریت صحیح لجبازی (برای مشاهده راهکارهای علمی مدیریت لجبازی کلیک نمایید)، از جمله ضروریات تربیت فرزند است.
«برای موفقیت خارج از چارچوب بیاندیشد»
این مقاله برگرفته شده از مقاله علت لجبازی کودکان و رفتار والدین در درمان لجبازی
