کسب مهارت خود آگاهی و شنایی با مفهوم خودآگاهی چقدر اهمییت دارد؟ کلمه «آگاهی» یعنی دانستن و درک کردن موقعیت و حقایق. حال این آگاهی را وقتی به «خود» نسبت دهیم، کدام قسمت از آگاهی مار ا در بر می گیرد؟ چقدر از خودمان را در قسمت آگاه ذهنمان می شناسیم… طبق پژوهش های انجام شده در حوزه روانشناسی رفتاری، آدم ها همیشه از آنچه فکر می کنند نیز کمتر خود را می شناسند! در واقع شما می توانید بدون خود آگاهی نیز زندگی کنید ولی این زندگی شبیه زندگی یک برگ رقصان و معلق در هوا است که به هر طرف که باد خواست با خود ببرد.
آشنایی با مفهوم خود آگاهی
« بدانم دیگران چگونه من را تصور می کنند و ارزیابی آنها از خودم را مورد بررسی قرار دهم، هم چنین رفتارهای خودم بر اساس باورها و ارزش های زندگی ام را نیز مورد بررسی قرار دهم».
کسب مهارت خودآگاهی در دوره های من برتر خوداگاهی عنصر حیاتی هوش هیجانی است که اگر به تنهایی افزایش یابد، هوش هیجانی نیز بسیار بالا خواهد رفت. می توان گفت هر فردی که می خواهد شخصیتش رشد کند باید خوداگاهی را بلد باشد. افرادی که خودآگاهی دارند از فرایند درمان های روانشناختی سود بیشتری می برند و تعارضات درون فردی و میان فردی شان به حداقل می رسد.
در برخی از متون گاهی به اشتباه هوشیاری (Self-consciousness) را به جای خود آگاهی (self-awareness) به کار می برند در حالی که consciousness یعنی یعنی توجه داشتن به اتفاقی که در حال رخ دادن است ولی Self-awareness یعنی آگاهی داشتن به توجهی که به اتفاق در حال رخ دادن است! در واقع آگاهی از آگاهی.
دو نوع خوداگاهی وجود دارد:
1. خوداگاهی درونی که نشان دهنده نقاط قوت و ضعف، ارزش ها و علایق، افکار، احساسات، و تاثیری که بر دیگران می گذاریم است. این نوع از خوداگاهی همبستگی بالایی با مشاغل سطح بالا و رضایت از رابطه دارد و همچنین همبستگی منفی با افسردگی، استرس و اضطراب دارد. افراد با خوداگاهی درونی بالا خودکنترلی بیشتری دارند و شاد هستند.
2. خوداگاهی بیرونی نیز نشان دهنده درک ما زا اینکه دیگران ما را چگونه می بینند، است. افراد با خوداگاهی بیرونی بالا همدلی بالایی دارند، و می توانند با دیگران ارتباط موثر داشته باشند.
پژوهش ها نشان داده این دو نوع خوداگاهی هیچ ربطی به یکدیگر ندارند و بالا بودن در یکی از انها به معنی بالا بودن در نوع دیگر خوداگاهی نیست.
بر اساس این دو نوع خوداگاهی، در جدول زیر را داریم:
انسان های خودآگاه چگونه اند؟
چه ویژگی ای را می توانم در خود بپرورانم تا خودآگاهی ام افزایش یابد؟
شفقت: شما اگر بتوانید با دیگران و خودتان تمرین شفقت کنید، بهتر می توانید خودتان را با تمام ابعاد بپذیرید.
برای این تمرین یکی از اعضای بیرونی بدن خود که غالبا به آن در طول روز توجهی ندارید،مثلا انگشت کوچک پا، زیر زانو یا هر جای دیگر، به دلخواه خود، انتخاب کنید، و در پایان روز یک پاداش و لطف برای آن عضو از بدنتان در نظر بگیرید. مثلا ماساژ، زیورآلات، لاک و … این تکنیک را هر هفته برای یک عضو به انتخاب خود، انجام دهید.
کسب مهارت خود آگاهی برای تمرین شوخ طبعی می توانید روزانه به یکی از افکاری که برایتان مزاحم است و فکر کردن به آن موجب ناراحتی و یا اضطراب در شما می شود، را انتخاب کنید و آن را با صدای بلند و مسخره، و با ریتمی خنده دار بخوانید و در انتها حتی به صورت غیرواقعی هم که شده بلند بخندید. این کار ذهن شما را با این مساله مواجه می کند که افکار من آنقدرها هم مهم نیستند و می توانم خودم آنها را کوچک جلوه دهم و به آن ها بخندم. همچنین تمرین خندیدن نیز موجب فعال شدن ناقل های عصبی مربوط به شادی در مغز می شود. لذا با خندیدن و شوخ طبعی ساختگی نیز می توانید ذهنتان را آرام کنید.
کسب مهارت خود آگاهی قدم اول و مهم مشاهده افکار
افراد خودآگاه از افکار و هیجانات خود در تمام لحظه ها آگاه هستند و می توانند افکارشان را به صورت تفکیک شده در ذهن خود ببینند و اجازه ندهند افکار مزاحم، کنترل رفتار آنها را به عهده بگیرد. بنابراین پیش از اینکه تمرین های کسب مهارت خود آگاهی را انجام دهید، لازم است تمرین مشاهده افکار را بارها و بارها اجرا کنید تا بتوانید این کار را بدون هیچ سختی ای انجام دهید.
برای این کار چندین تمرین وجود دارد. می توانید یکی از آن ها را انتخاب کنید، و آنقدر تمرین کنید که ملکه ذهنتان شود. یکی تمرین هی کسب مهارت خود آگاهی این است که فرض کنید در ذهنتان رادیویی روشن است و در حال گفتن افکارتان به صورت خبری است. در واقع هر فکری که از سرتان می گذرد و ذهنتان را مشغول می کند را شبیه اخباری بدانید که از رادیو در حال پخش است. آن را گوش کنید، و به کارتان ادامه دهید.
روش دیگر این است که هر فکری که در لحظه ذهنتان را مشغول می کند روی یک ابری به صورت ذهنی بنویسید. و آن ابر را تماشا کنید که در آسمان در حال گذر است. به تعداد افکاری که در لحظه دارید، آن ها را روی ابر بنویسید و تماشایشان کنید.
از دیگر راهکارهای مشاهده افکار این است که فرض کنید در اتوبانی در حال حرکت هستید و افکارتان، نوشته ها و تصاویر روی بیلبوردهای تبلیغاتی هستند، شما فقط بیلبوردها را تماشا می کنید و از کنار آن ها می گذرید.
این تمارین به شما کمک می کند که نسبت به لحظه تان آگاهی بیابید و پس از بررسی ها و تماشای مدام افکارتان، کسب مهارت خودآگاهی تان نیز افزایش خواهد یافت.
کسب مهارت خود آگاهی از طریق برخی مفروضات حاکم بین انسان ها
این مفروضات به عنوان قوانین زندگی میان انسان ها جا افتاده است که به طور ناخوداگاه موجب برخی رفتارها و پیش داوری ها می شود. لذا اگر این از این مفروضات آگاهی داشته باشیم، می توانیم بروز رفتاهای ناخوداگاه خود را به حداقل برسانیم.
در زیر ۴ مفروصه مهم در کسب مهارت خودآگاهی بیان شده است:
1. خطای بنیادی اسناد
« وقتی ما دچار اشتباهی می شویم، تقصیر دیگران و یا پدیده های بیرونی است، اما وقتی دیگران دچار اشتباهی می شوند، تقصیر خودشان است.»
مثال: زمانی که شما دیر می رسید به خاطر ترافیکی بود که در اثر باران ایجاد شده ، اما زمانی که دیگری دیر می رسد به خاطر مدیریت زمان ضعیفش است، و اینکه او به وقت دیگران اهمیتی قائل نیست!
2. سوگیری تایید
«به دنبال شواهدی که پیش فرض ذهنی ما را درباره اتفاقات و رفتار آدم ها ثابت کند، میگردیم و شواهد علیه آن ها را نادیده می گیریم.»
مثال: اگر به شما گفته باشند فلان کس قابل اعتماد نیست، همیشه منتظرید که خطایی از او سر بزند، مثلا اگر با او قراری بگذارید، منتظرید که سر قرار دیر بیاید و به او اعتماد ندارید.
3. فرضیه جذب مشابه ها
«زمانی که با کسی حرف می زنید و هر دو به عادت مشترکی اشاره می کنید، به یکدیگر تمایل بیشتری پیدا می کنید و اما زمانی که نظرات او با شما متفاوت است، خیلی دوست ندارید با او ارتباط داشته باشید.»
مثال: جهت گیری سیاسی، تیم مورد علاقه، مدرسه ای که رفته اید و …
4. تداعی های ضمنی
«برخی تفکرات قالبی که از طریق جامعه به ما تزریق شده است، به صورت ناخوداگاه و ضمنی رفتارهای ما را پیش بینی می کند.»
مثال: تفکر قالبی درباره اینکه خانم ها رانندگی شان بدتر از آقایان است، یا تفکر قالبی درباره اینکه دختر ها می توانند گریه کنند ولی پسرها مجاز به گریه نیستند و …
آیا شما هم طبق این چهار مفورضه رفتار می کنید؟ یا فردی دوروبرتان می شناسید که بر اساس این ۴ مفروضه رفتار کند؟ رفتار آن ها چگونه است و چه تاثیری بر روابطتان دارد؟
این را بدانید که هر چه بیشتر بتوانید زیربنای رفتارهای خود را بیابید، خوداگاهی و رشد شخصیتتان افزایش خواهد یافت.
از جمله کارهایی که می توانید برای شناخت بهتر خودتان انجام دهید، رو راست بودن با خود درباره خواسته ها، هیجانات و موقعیت های دشوار و لذت بخش زندگی است.
بسیاری از ما روزها مشغول کارهایمان هستیم و شب ها نیز مشغول دیدن برنامه های مورد علاقه و یا مطالعه و وقت گذراندن با خانواده هستیم.
در این حین فرصت نمی کنیم زمانی را با خود خلوت کنیم و به کسب مهارت خود آگاهی افکار و دغدغه هایمان را به صورت دقیق بررسی کنیم.
در زیر جملاتی آمده است که فرصت خوبی به شما برای شناخت خودتان می دهد و همچنین باعث می شود ذهنتان درباره رفتارها و خواسته هایتان چارچوب بگیرد. تکمیل کردن این جملات نا تمام شما را وارد ماجراجویی ای به نام خودآگاهی می کند.
من تمام تلاش خود را می کنم وقتی….
من بحث و جدل می کنم وقتی…
من احساس راحتی میکنم وقتی…
من استرس میگیرم وقتی…
من شجاعانه رفتار میکنم وقتی…
یکی از مهمترین چیزهایی که که من در زندگی یاد گرفته ام این است که…
من یکی از بهترین موقعیت هایم را از دست دادم وقتی…
یکی از بهترین خاطرات من این است که…
سخت ترین تصمیمی که تا به حال گرفتم…
اینکه خودم باشم سخت است زیرا…
من وقتی می توانم خودم باشم که…
کاش من کمی اینگونه بودم…
کاش می توانستم…
کاش می شد به صورت منظم …
کاش این را داشتم…
کاش این حس را داشتم…
کاش این را می دیدم…
کاش این فکر را داشتم…
زندگی درباره….این است
من می خواهم زندگی ام را اینگونه بسازم…
بهتر است بدانید خوداگاهی مهارتی نیست که وقتی به آن رسیدید بگویید تمام شد، بلکه به صورت پویا تا اخر عمر باید برای رسیدن به آن تلاش کنید.
در واقع هر چه شما در طول زمان تغییر کنید، باورها و ارزش هایتان تغییر کند و حتی به صورت فیزیکی و ظاهری نیز تغییری در شما ایجاد شود.
خودآگاهی شما نیز باید تغییر کند و منطبق با ویژگی ها و ابعاد زندگی جدید باشد. در آخر باید گفت خود آگاهی مهمترین مهارتی است که هر فرد می تواند در زندگی آن را بیاموزد.
« برای موفقیت خارج از چارچوب بیاندیشد»
آیا شما انسان خود آگاهی هستین؟
چگونه بدانیم خودآگاه هستیم یا خیر؟
آیا کسب مهارت خوداگاهی موقتی است؟
نظرات خود را با ما درمیان بگدارید.تا شما را از وضعیت خود آگاهی تان آگاه کنیم و شما را در کسب مهارت خود آگاهی یاری کنیم.
این مقاله برگرفته شده از مقاله کسب مهارت خود آگاهی و آشنایی با مفهوم آن
