می دانیم که انسان از بدو تولد نیاز به برقراری ارتباط با دیگران برای رفع نیازهای خود دارد. یک نوزاد که زبان گفتاری را بلد نیست با زبان بدن غریزی خود سعی می کند توجه دیگران را به نیازهای خود جلب کند. این موضوع نشان می دهد که مهارت های استفاده از زبان بدن در نهاد هر انسانی وجود دارد و برخی در بزرگسالی آن را به خوبی شکوفا می کنند و از آن بهره می برند و متاسفانه دسته ای دیگر اصلا به درستی نمی توانند از این استعداد خدادادی بهره ببرند. در حقیقت این افراد به آموزش و تمرین نیاز دارند تا بتوانند مهارت استفاده از زبان بدن را در خود تقویت کنند. کلیه اندام های بدن انسان که در معرض دید طرف مقابل است، می تواند بخشی از زبان بدن را تشکیل دهد. یکی از مهم ترین اندام های بدن انسان در مقوله زبان بدن، چشم ها می باشند. در حقیقت حرکات چشم ها و نوع و سمت نگاه همه معانی خاص خود را می توانند داشته باشند که به زبان بدن چشم معروف است. با دانستن نکات اصلی در زمینه زبان بدن چشم می توان به آسانی حالات و احساسات و منظور طرف مقابل را درک کرد. به همین ترتیب ما می توانیم با حرکات چشمان خود در مواجهه با هر شرایطی منظور خودمان را به طرف مقابل انتقال دهیم.
به طور کلی زبان بدن عبارت است از انتقال مفاهیم و پیام و حالات به طرف مقابل، از طریق حرکات و نوع قرارگیری اعضای بدن. این حرکات می تواند حرکات دست ها و پاها، نحوه قرارگیری بدن و نوع ایستادن یا نشستن، نوع قرارگیری دست ها هنگام نشستن و ایستادن، حرکات دست و صورت هنگام صحبت کردن یا گوش دادن به طرف مقابل،حرکات چشم ها و … را شامل گردد. همان طور که گفته شد یکی از مهم ترین ابزار خدادادی که انسان برای انتقال مفاهیم و حالات خود در اختیار دارد، چشم است.
هر نوع از حرکات چشم از نظر روان شناسی معنای خاصی می تواند داشته باشد. در این بخش قصد داریم با بیان مهم ترین انواع حرکات چشم، بیشتر با زبان بدن چشم آشنا شویم و بدانیم هر نوع تماس چشمی در زبان بدن چه معنایی می تواند داشته باشد.
– نگاه مستقیم: نگاه مستقیم به طور کلی نشانه خوبی است. هر گوینده ای دوست دارد کاری کند دیگران جذب سخن وی شده و با دقت به وی نگاه کرده و سخنانش را گوش دهند. اگر کسی به شما مستقیم نگاه کند یعنی به صحبت های شما علاقه مند شده است. اما اگر طرف مقابل بدون کوچکترین تغییری در نگاهش به شما به صورت خیره نگاه کند، نشان می دهد که احتمالا حرف های شما را درک نمی کند. زیرا برای درک بهتر صحبت های شما و بررسی گاهی باید نگاهش از شما دور شود. به طور کلی نگاه به بالا یعنی فرد در حال ارزیابی کلام شما با حس و منطق خود می باشد. همچنین زل زدن از روی قدرت نگاه کوتاه ولی شدیدی است که برای تحمیل اراده یک فرد بر فرد دیگر به کار می رود و نشان دهنده برتری جویی و قدرت بدون خصومت است.
اما زمانی که در برابر یک فرد گوینده قرار می گیرید، باید بدانید که او هم احتمالا از زبان بدن چشم آگاه است. افراد دروغگو می دانند با حرکت چشم ها ممکن است دروغشان برملا شود. پس احتمالا چشم خود را مستقیم به شما خیره می کنند و نگاهشان را ممتد ادامه می دهند.
خیره شدن نوعی از نگاه مستقیم است که چشم در این حالت از حالت عادی گشاد تر شده و نشان می دهد که فرد در مورد موضوع مورد بحث به صورت عمیق به فکر فرو رفته است و کمتر پلک می زند. این موضوع نشان می دهد فرد مورد نظر از نظر ذهنی و قلبی درگیر موضوع شده است . به آن تا حدی علاقه مند گشته است.
اما گاهی هم خیره شدن به معنای تعجب است. اگر فردی از سخن طرف مقابلش بسیار متعجب شود یا با موضوعی تعجب بر انگیز مواجه گردد تیم گونه نگاه کردن برای وی پیش می آید.
– نگاه به سمت چپ: بر اساس اصول زبان بدن چشم، مانند این است که طرف مقابل به گوش شما نگاه می کند. یعنی در تلاش برای یادآوری صدایی می باشد. البته گاهی هم ممکن است به معنای پاییدن شرایط و آماده شدن برای فرار از سمت چپ باشد.
– نگاه به بالا و سمت چپ: وقتی طرف مقابل به بالا نگاه می کند یعنی وی در حال تفکر می باشد. بر اساس اصول زبان بدن چشم، نگاه کردن به بالا و سمت چپ نشان دهنده این است که فرد مقابل دارد به تجربه یا احساسی در گذشته می اندیشد. این یک نشانه خوب در ارتباطات اجتماعی می باشد که طرف مقابل شما به بالا و سمت چپ نگاه کند. برخی به اشتباه این جهت نگاه را دلیل دروغگویی فرد می دانند. اما اکثر افراد دروغگو برای کتمان دروغ خود به صورت خیره و مستقیم به چشمان شما نگاه می کنند.
– نگاه به سمت پایین: وقتی فردی در حضور فردی دیگر احساس راحتی ندارد یا حتی احساس گناه دارد به پایین نگاه می کند و با طرف مقابل خود تماس چشمی برقرار نمی کند. دلیل برقرار نکردن تماس چشمی می تواند بی علاقگی هم باشد. گاهی نیز نگاه کردن به پایین به معنای مطیع بودن و تسلیم شدن می تواند قلمداد شود و فرد با پایین نگاه کردن سعی دارد به طرف مقابل بفهماند که برای وی تهدیدی نخواهد بود. اما در فرهنگ برخی مناطق به علت حجب و حیا و احترام و عدم برتری جویی مرسوم است که به پایین نگاه شود.
– نگاه به پایین و سمت چپ: وقتی جهت نگاه فردی این گونه است، معمولا در حال حرف زدن با خودش می باشد.
– نگاه به پایین و سمت راست: در چنین حالتی فرد دارای هیجان های درونی است.
– نگاه به سمت راست: وقتی فردی به سمت راست میدان دید خود نگاه می کند یعنی صدایی را تصور می کند.
– نگاه به سمت چپ: هنگامی که فردی به سمت چپ میدان دید خود نگاه می کند، حتما صدایی را به یاد آورده است.
– نگاه کوتاه به راست یا چپ: این گونه نگاه بعضا می تواند برای ارزشیابی تهدید انجام گیرد. گاها وقتی فردی از طرف مقابل رنجیده باشد به صورت کوتاه به طرفین نگاه می کند.
– حرکات جانبی چشم ها: وقتی حرکات چشم ها از سویی به سوی دیگر باشد، می تواند معنای نامناسبی داشته باشد. یعنی فردی که این گونه نگاه می کند، احتمالا در حال دروغگویی است. همچنین فردی که در حال انجام یک توطئه است هم بدین صورت نگاه می کند.
– نگاه گذرا: وقتی به چیزی کوتاه و گذرا نگاه کنیم یعنی می تواند مطلوب ما باشد. اگر در جایی فردی مرتب به در به صورت کوتاه و گذرا نگاه می کند یعنی به خروج از آن مکان تمایل دارد. وقتی فردی به فردی دیگر به صورت گذرا نگاه کند، احتمالا مایل به گفتکو با وی می باشد.
– دنبال کردن نگاه: به طور طبیعی چشم انسان به دنبال هر چیز متحرکی که در مقابلش قرار دارد می رود. به ویژه اگر فردی به فرد یا چیزی علاقه داشته باشد، حتما نگاهش به دنبال وی می رود. استفاده از این خاصیت نگاه انسان ها یکی از ویژگی های فروشندگان زبردست است که با حرکت دادن خودکار خود سعی در منحرف کردن نگاه مشتری به سمتی دارند که یا به تماس چشمی با مشتری منجر شود یا اینکه نگاه مشتری به سمت قسمتی برود که محصولات مورد نظر فروشنده برای آن مشتری، در آنجا قرار دارد.
– پلک زدن: پلک زدن یک عمل طبیعی و معمولا غیر ارادی است که خداوند در سیستم طبیعی چشم انسان قرار داده و برای پاکسازی چشم به صورت غیر ارادی صورت می پذیرد و برای سلامت چشم ها بسیار مفید و ضروری است. اما در برخی شرایط معانی خاصی را هم می تواند برساند. در واقع افراد وقتی شدیدا در حال فکر کردن هستند یا از مساله ای اضطراب دارند معمولا بسیار تند تر از حالت عادی پلک می زنند. باز هم بحث دروغگویی را نیز می توان در این مورد هم گنجاند. در حقیقت وقتی دروغ می گوید مرتب به حرف های دروغ خود فکر می کند و به شدت درگیر فکر کردن می شود و به طور طبیعی تندتر پلک می زند. برخی افراد دروغگو که بسیار ماهر هستند روی خود کار می کنند و این موضوع را در خود محقق می کنند و به صورت عمدی چشم های خود را باز نگه می دارند و خیره نگاه می کنند تا زیاد پلک نزنند و به قول معروف رسوا نشوند.
