مصاحبه با:«دکتر فرزام فرهمند»
حرکت، نعمتی که همگانی نیست
یکی از ویژگی‌ها‌ی انسان این است که وقتی نعمتی از او گرفته شود به ارزش و اهمیت آن پی می‌برد. از جملۀ این نعمت‌ها حرکت است. مفهومی که شاید در برخورد اول جز جابه‌جایی ساده و نقل مکان برداشت دیگری از آن نداشته باشیم، ولی اگر لحظه‌ای به عدم وجود این توانایی بیندیشیم، خواهیم فهمید توانایی حرکت بدن خود تا چه اندازه در تحصیلات، روابط، کسب شغل و... تاثیر‌گذار خواهد بود.
انجمن علمی حرکت، انجمنی برای کمک به کودکان مبتلا به فلج مغزی
علت گرد هم آمدن ما در انجمن علمی حرکت، رفع همین معضل است. امروزه می‌توان به کمک علوم شناختی، بالینی و همچنین توانمندی‌های بخش مهندسی، به رفع ابتدایی‌ترین نیازهای کودکان بیماری پرداخت که علاوه بر محبت، به علم ما نیازمند هستند.
فلج مغزی(Cerebral Palsy) به مجموعۀ اختلالاتی اطلاق می‌شود که علت بروز آنها آسیب در سیستم عصبی در مراحل اولیۀ تکامل و در بدو تولد است. عمدۀ مشکل بیماران فلج مغزی ناهنجاری‌های حرکتی است. گاهی موارد دیگری از قبیل مشکلات گفتاری و شنیداری در برخی از بیماران مشاهده می‌شود. فلج مغزی یک بیماری‌مادام‌العمر است ولی تشخیص زود‌هنگام و درمان‌های مداوم، می‌تواند کیفیت زندگی مبتلایان را تا حد قابل توجهی بهبود ببخشد.
تعیین برنامۀ مناسب درمانی، اولین مشکل درمانی در بحث ارتوپدی
استفاده از روش‌های بالینی صفر یعنی تکنیک‌هایی که توسط آناتومیست‌ها و زیست‌شناسان برای مطالعاتی که هیچ ارتباطی با بیماری ندارند استفاده می‌شود، در این برنامه امکان پذیرنیست. درواقع ما به تکنولوژی نیازمندیم که بتوان از طریق نتایج حاصل از آزمایش‌های بیمار به بهترین شیوۀ درمانی رسید.
مأموریت مرکز موفقیان، ارائۀ فناوری‌های جدید برای سلامتی بیماران مبتلا به اختلالات‌عصبی و عضلانی می‌باشد.
این برنامه شامل اصلاح و بهبود فرآیندها‌ی توان‌بخشی و توسعۀ تجهیزات پیشرفته، ساخت وسایل‌کمکی مثل وسایل مانیتورینگ (پایش) و مراقبت از سلامتی است. فعالیت‌هایی که در این مرکز انجام می‌شود را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد:
1) بخش فعالیت‌های بالینی و کلینیکی: در این بخش خدمات توان‌بخشی به بیماران ارائه می‌شود. هدف از تأسیس این بخش بهوجود آمدن محیطی است که دانشجو‌ها بتوانند با مسائلی که بیماران با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند، آشنا شوند؛ بدین‌صورت محلی برای‌تعریف مسئله و ارزیابی دستاورد‌ها بهوجود می‌آید.
2) گروه‌های پژوهشی: این قسمت شامل دو حوزۀ مهندسی توان‌بخشی و حوزۀ ارتوپدی است. از پژوهشهای درحال انجام در این بخش می‌توان به تدوین آزمایش‌های جدید، برای سنجش وضعیت حرکتی بیماران مبتلا به فلج مغزی اشاره کرد.
3) آزمایشگاه‌های خدمات پژوهشی: در این بخش به دانشجویان دانشگاه شریف و سایر دانشگاه‌ها خدمات پژوهشی ارائه می‌شود. یکی از این آزمایشگاه‌ها، آزمایشگاه آنالیز حرکت با گیت (gait) می‌باشد.
فعالیت‌های انجام شده در این برنامه، مسیری که روز به روز در حال پیشرفت است.
بخش قابل‌توجهی از فعالیت‌های مرکز موفقیان معطوف به توان‌بخشی کودکان دارای ناتوانی‌های‌حرکتی بهخصوص مبتلا به فلج مغزی است. علت این امر نیاز شدیدکودکان در این حوزه است. تاکنون بیش از 1300 کودک فلج مغزی در این مرکز، تحت آزمایش و تست گیت (gait) قرار گرفته‌اند. این آزمایش بر روی افراد مبتلا به فلج مغزی، سکتۀ مغزی یا بیماری پارکینسون انجام می شود که بررسی می‌شود چگونه آسیب مغزی بر الگو‌های راه رفتن فرد تأثیر گذاشته است. بعد از این مرحله با تحلیل و بررسی داده‌ها و استفاده از روش‌های پیشرفتۀ مهندسی به پیدا‌کردن فرآیند بهینه درمان بیماران می‌پردازند. همان‌طور که گفته شد یکی از فعالیت‌های مرکز، ساخت وسایل کمکی است. هم اکنون یک ربات توان‌بخشی برای اصلاح حالت بدن، تحت ساخت است.
2)تست گیت برای تجزیه و تحلیل راه رفتن افراد فلج‌مغزی
نیازهای کودکان فلج مغزی خیلی بیشتر از تصور ما است، همین موضوع سبب می‌شود تحقیق و فعالیت ما دقیق‌تر و دشوار‌تر شود.
برای بسیاری، راه رفتن نیازی به تلاش آگاهانه ندارد، اما برای مبتلایان فلج مغزی، فعل و انفعالات‌پیچیده بین مغز و اعصاب‌نخاعی، عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها، استخوان‌ها و مفاصل می‌تواند بسیار پیچیده باشد. تجزیه و تحلیل راه رفتن ابزاری است که متخصصان پزشکی از آن در این زمینه استفاده می‌کنند.
پیشرفت‌های قابل توجهی در حوزه‌هایی مثل سیستم‌های هوشمند، رباتیک، بیوفیدبک، واقعیت مجازی و افزوده، سنسور‌های پوشیدنی و حتی اپلیکیشن صورت گرفته است. می‌توان گفت استفاده از این قبیل سیستم‌ها و توسعۀ محصولات بر اساس آنها، کمک شایانی در رفع نیازهای کودکان و کاهش رنج خانواده‌ها خواهد کرد.
درمان بیوفیدبک یک استراتژی توان‌بخشی است. در این روش درمان، داده‌های حاصل از تست آنالیز حرکت در حین انجام یک کار به فرد بازگردانده می‌شود تا به بهبود عملکرد آنها کمک کند. بیوفیدبک همچنین می‌تواند در افرادی که مبتلا به فلج مغزی‌اند یک روش منحصربه‌فرد باشد، چرا که شناسایی مناسب‌ترین مکانیزم‌ها برای جمعیت‌های خاص مهم است.
از جملۀ کاربردهای سیستم‌های هوشمند، پیش‌بینی خواسته‌های کاربر با الگوریتم‌های داده شده است.
مهندسان درحال تولید لباس‌های رباتیک ارزان قیمتی هستند تا کودکان مبتلا به فلج مغزی بتوانند حرکات بازوی خود را را کنترل کنند. این لباس‌ها دارای قسمت‌های مهر‌و‌موم شده و محفوظ از هوا هستند که توانایی باد شدن دارند. با این قابلیت لباس به‌طور موقت سفت شده و نیروی حرکت را فراهم می‌کند.
این پروژه نه تنها بر ساخت ربات، بلکه بر توسعۀ الگوریتم‌هایی تمرکز می‌کند که به ماشین آموزش داده می شود تا حرکاتی که کاربر می‌خواهد انجام دهد را پیش‌بینی کند.
درحال حاضر کودکانی که مشکل راه رفتن دارند نیازمند جراحی با استفاده از وسایل کمکی هستند. این موارد می‌توانند راه رفتن را بهبود بخشند، اما این را نمی‌توان نادیده گرفت که جراحی خطرناک است و همیشه نتیجۀ دلخواه حاصل نمی‌شود. دستگاه‌های استاندارد به بسیاری از کودکان در راه رفتن کمک می‌کنند، اما پیشرفت‌های پایداری ارائه نمی‌کنند.
تحقیقات درحال انجام با استفاده از اسکلت بیرونی رباتیک، برای کودکانی که مبتلا به فلج مغزی هستند و همین‌طور برای خانواده‌هایشان جذاب است. مفهوم سادۀ توانمند‌سازی عضلات و مفاصل با استفاده از فناوری‌های جدید، پتانسیل تغییر زندگی بیماران را دارد.
لازمۀ انجام یک حرکت ملّی
اینجاست که انجمن علمی حرکت از ایده‌های نوآورانه حمایت خواهد کرد. انجمن علمی حرکت شامل 5 عضو دبیر، نایب‌دبیر، دبیر روابط عمومی، دبیر اجرایی و دبیر‌علمی است. دبیر روابط عمومی مسئولیت تولید محتوا، دبیر‌اجرایی وظیفۀ معاونت امور اجرایی و مالی و دبیر‌علمی وظیفۀ معاونت آموزشی و پژوهشی را برعهده دارند. روند انجام پژوهش در انجمن علمی حرکت بدین‌صورت است که بعد از برگزاری کارگاه و طرح مسئله، هسته‌های اولیه که شامل گروهی از دانشجویان با حداقل دو عضو که یک عضو از دانشجویان مهندسی و یک عضو از دانشجویان پزشکی است، تشکیل می‌شوند. در مرحلۀ بعد راه‌حل‌های فناورانۀ هرهسته مورد بررسی و داوری قرار خواهند گرفت و اگر امتیازات مورد نیاز را کسب کنند، به این هسته‌ها دو عضو هیئت علمی، یکی از دانشگاه‌های مهندسی و یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی اضافه خواهد شد و هستۀ ثانویه تشکیل می‌شود. هسته‌های ثانویه برای پیشبرد راه‌حل خود مورد حمایت انجمن قرار خواهند گرفت و در نهایت با اتمام پژوهش، از نتایج تحقیقات در درمان‌های بالینی استفاده می‌شود.
به‌طور کلی، دانشجویان قادر هستند که نقش مهمی را در این عرصه ایفا کنند. با تشکیل پژوهشهای میان‌رشته‌ای دستاور‌د‌های مفیدی در این زمینه تولید خواهد شد. مرکز‌موفقیان با تمام منابع و امکانات پشت این حرکت ملّی خواهد بود و آن را پشتیبانی می‌کند.
ثنا مستاجر حقیقی-ورودی ۱۴۰۲ مکانیک
