استان اصفهان یکی از بزرگترین استان‌های کشور، با تعداد زیادی شهر قدیمی و جدید در مرکز ایران است، کلان شهر اصفهان نه تنها به طور ذاتی از قدمت بالایی برخوردار است بلکه به دلیل وجود صنایع مختلف در آن از پتانسیل پذیرش جمعیت در تمامی ادوار برخوردار بوده است. در این مقاله به ویژگی های شهر شاهین شهر می‌پردازیم.
افزایش مهاجرت‌ها، بالا رفتن تعداد کارگران غیر بومی، امکانات زیاد شهری و... باعث شده است تا شهرهای جدیدی در اطراف اصفهان پدیدار شوند. در زمان پهلوی و با ایجاد بعضی صنایع مادر در استان، شهرهای جدیدی همچون فولاد شهر و شاهین شهر شکل گرفتند.
این شهرها اگرچه در ابتدا تنها به جهت سکونت کارگران و کارمندان در نظر گرفته شدند ولی در ادوار تاریخی همانند جنگ تحمیلی، مهاجران زیادی را در خود جای دادند. این افراد بیشتر از سمت جنوب و استان خوزستان به این مناطق سرازیر شدند و عملا بعد از مدتی بافت شهری گسترده در این ناحیه پدید آمد. این شهرهای جدید به دلیل فاصله اندک تا اصفهان و قیمت‌های پایین تر آپارتمان هایشان برای خرید و فروش خانه در اصفهان پیشنهاد می‌شوند.
قبل از تاریخچه قصد داریم به این موضوع بپردازیم که شاهین شهر در کدام استان است ؟ شهرستان شاهین شهر و میمه در شمال شهر اصفهان قرار دارد. در گذشته برخوار و میمه یک شهرستان محسوب می‌شدند، اما در سال 1386، شهرستان برخوار از میمه جدا شد. اما به دلیل اشتراکات این دو قسمت با هم بهتر است تاریخچه هردو عنوان شود. این شهرستان ها قبل از تفکیک شامل شهرهای گز، حبیب آباد، دولت آباد، دستگرد، شاهین شهر و خورزوق، همچنین میمه و وزوان بوده است. میمه پیش از حمله مغولان ولایتی از اصفهان به حساب می‌آمده است اما برخوار تاریخی فراتر از این دوران و تا قبل اسلام دارد.
از بین این شهرها، تنها شاهین شهر است که از شهرهای نوساز به حساب می‌آید و شاید پیدایش آن را بتوان به دوره پهلوی و سال 1352 تخمین زد. این شهر که در جاده اصفهان- تهران قرار دارد، از سمت شمال و شمال غربی به شهرستان اردستان، از جنوب به شهر اصفهان، از غرب هم به شهرستان برخوار محدود می‌شود.
روستای امیرآباد شاید اولین خواستگاه و هسته اصلی شاهینشهر باشد. اما اتباع خارجی که برای ایجاد صنایع نظامی و صنعت هلکوپترسازی به ایران آمده بودند از جمله اولین توسعه دهندگان شهری محسوب می‌شوند. اما شاهین شهر کجاست؟ فاصله شاهین شهر تا اصفهان تنها 26 کیلومتر است. این شهر از جمله هدف‌های مسکن مهر و طرح مسکن ملی بوده و هست. فاصله اندک آن تا شهر اصفهان، مجتمع هواپیماسازی ایران( هسا )، نیروگاه شهید منتظری و پالایشگاه پتروشیمی روزبه روز بر رونق این شهر افزوده است.
البته نمی‌توان وجود این شهر در جاده اصفهان- تهران را در رونق بیشتر آن نادیده گرفت. اگرچه اغلب ساکنین این شهر جدید از استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویر احمد به آن مهاجرت کرده‌اند، اما با اجرای طرح مسکن مهر، اصفهانی‌های زیادی نیز در آن ساکن شدند.
اصفهان شاهین شهر در نقشه‌های ابتدایی خود به شکل پرنده شاهین دیده می‌شده است و به همین علت به نام خوانده شده است. البته در بیانی دیگر، وجود آبشخورهای پرنده شاهین در این منطقه را سبب این نامگذاری می دانند. واما میمه که امروزه زیر مجموعه دیگری از شهرستان است به دلیل وجود تاکستان‌ها و درختان مو(انگور) در آن به این نام خوانده شده است.
شاهین شهر قبل از این که تبدیل به شهر شود، به مزرعه امیر آباد معروف بود و محل زراعت و کشاورزی بود. این شهر در محل اراضی کشاورزی و دو روستای مجاور خود ساخته شد و در آغاز جمعیتی حدود 200 تا 300 هزار سکنه در خود جای می داد. بعدها شاهین شهر به دلیل موقعیت شمالی در اصفهان و جمعیت بالا به عنوان مرکز شهرستان برگزیده شد. این شهر به دلیل نزدیکی به اصفهان و راهارتباطی با تهران و همچنین قیمت پایین زمین به سرعت توسعه یافت. در سال 68 به عنوان مرکز گز برخوار و میمه انتخاب گشت. بر اساس سرشماری که در سال 1390 انجام شد، جمعیت شاهین شهر و میمه حدود 200000 نفر بود. تا این که در سال 98 این جمعیت به 300000 نفر رسید.
شاهین شهر، شهری نوبنیاد است که جاذبه های تاریخی و فرهنگی زیادی در محوطه داخلی ندارد. در واقع تنها مراکز تفریحی شاهین شهر، پارک ها و فضای سبز آن است. اما از آنجایی که مرکز شاهین شهر و میمه به شمار می رود، می توان جاذبه های تاریخی زیادی در اطراف آن یعنی بخش میمه پیدا کرد. در ادامه به معرفی جاهای دیدنی شاهین شهر و میمه می پردازیم:
روستای مورچه خورت یکی از جاذبه های شاهین شهر به شمار می رود که در خود کاروانسرای عباسی و ارگ خشتی را جای داده است. زیبایی کاروانسرای عباسی یادآور معماری دوران شاه عباس صفوی است که در گذشته محل رفت و آمد سفرا و نمایندگان کشورهای مختلف محسوب می شد. از آنجایی که هزینه ساخت این کاروانسرا را مادر شاه پرداخته، به آن کاروانسرای مادرشاه هم می گویند. از جمله امکانات رفاهی آن می توان به رستوران، چایخانه، آلاچیق، غرفه صنایع دستی و غیره اشاره کرد. امروزه این بنا تحت نظر میراث فرهنگی در حال مرمت است.
ارگ خشتی مورچه خورت نیز که در دوران صفویه بنا شد، یکی دیگر از جاهای دیدنی روستای مورچه خورت در نزدیکی شاهین شهر اصفهان است. این ارگ دارای 8 برج دیده بانی است و مساحتی بالغ بر 1500 متر مربع دارد. بعد از ارگ بم، این ارگ یکی از مهم ترین قلعه های خشتی ایران به شمار می رود.
موزه مردم شناسی شاهین شهر در سال 1390 در فرهنگسرای اشراق دایر شد. این موزه 452 قطعه تاریخی و 490 قطعه مردم شناسی از جمله انواع نسخ خطی، سکه های تاریخی، اسکناس، تمبر، ظروف چینی از دوه قاجار تا دوران معاصر را به نمایش می گذارد. همچنین در این موزه دو خمره سفالی مکشوف از تخریب تپه باستانی به صورت موقت نگهداری می شود.
مسجد تاریخی گز برخوار که در ده کیلومتری شمال اصفهان قرار دارد، در محل بقایای آتشکده ساسانی ساخته شد. این مسجد یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی این منطقه به شمار می رود و قدمت آن به دوران سلجوقیه و آل بویه می رسد. ویژگی های مهم این بنا شامل محراب و مناره سلجوقی و دو راه پله مجزای آن است.
فرهنگسرای ادیب برومند یکی دیگر از جاهای دیدنی شاهین شهر به شمار می رود که از خاندان برومند به جای مانده است. در واقع این فرهنگسرا یکی از خانه های تاریخی دوران قاجار است که توسط نوه حاج حیدرعلی خان برومند، آقای همایون برومند ساخته شد. او یک شاعر و نویسنده خوش ذوق بود. این مکان امروزه به عنوان کتابخانه و فرهنگسرا در اختیار مردم و هنرمندان قرار گرفته است.
این کاروانسرا در غرب شهر گز بُرخوار و در کنار مسیر اصفهان تهران قرار دارد. مهم ترین ویژگی های این کاروانسرا که سبب محبوبیت آن شده است وجود چهار ایوان با طول و عرضی حدود ۹۰ متر و سردری بلند و کاشی شده به ارتفاع ۱۰ متر است که برجکی مسقف در شمال شرقی خود دارد. کاروانسرای عباسی گز دارای ۳۶ اتاق است و راهروهایی برای نگه داشتن چهارپایان و بارها دارد. قدمت این کاروانسرا مربوط به دوره صفوی بوده و یکی از ویژگی‌های خواص آن وجود یک سقف در گوشه شمالی کاروانسرا برای نگهبانی و محافظت از آن است. درب ورودی این کاروانسرا به وسیله کاشی هایی زیبا طراحی گردیده و نام پیامبر و حضرت علی روی آن‌ها نوشته شده است.
گرگاب یکی از شهرهای قدیمی نزدیک به شاهین شهر اصفهان بوده که دارای آثار تاریخی نظیر حمام های قدیمی و مسجد جامع از زمان قاجار و همچنین سربازخانه است. این شهر حدود پنج هزار نفر جمعیت دارد و در شرق شاهین شهر شهر واقع شده است.
این حمام ۶۰۰ متر مربع وسعت دارد و همانند دیگر حمام های قدیمی دارای حمام زنانه و مردانه است. حمام گرگاب مربوط به دوره قاجار بوده و از سال ۱۳۸۸ توسط شهرداری و سازمان گردشگری و میراث فرهنگی بازسازی شده است و اکنون به عنوان رستوران سنتی و موزه سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. سرباز خانه مغولی سازه ای نزدیک به این حمام است که بافتی بسیار قدیمی داشته و گویای تاریخ غنی‌ای است که در این شهر وجود دارد.
کاروانسرای مادر شاه
کاروانسرای مادر شاه یکی از کاروانسراهای معروف در شمال اصفهان و مسافتی حدود ۶۵۰۰ متر دارد. این کاروانسرا یکی از زیباترین کاروانسراهای ایران است و در گوشه ای از خود اصطبل هایی برای نگهداری فیل ها دارد. ساخت کاروانسرای مادر شاه در زمان سلیمان صفوی شروع و اتمام آن مربوط به زمان شاه عباس دوم صفوی است. این کاروانسرا نیز مانند کاروانسرای گز دارای چهار ایوان بوده و اتاق های زیادی در چهار طرف ایوان وجود دارد.
در این مکان اتاق‌های مخصوصی برای نگهداری از حیوانات چهارپا مانند اسب و شتر دارد و همچنین دارای اتاق هایی برای مهمان ها و مسافران ویژه و خارجی است. این بنای زیبا در سال های گذشته با کمک سازمان های مختلف مانند سازمان میراث فرهنگی و سازمان گردشگری مرمت شده است و امروزه به عنوان هتل و اقامتگاه از آن استفاده می‌شود. شرکت های مهستان نقش جهان و نارنجستان امروزه پذیرایی از گردشگران زیادی را در این کاروانسرا برعهده گرفته اند.
روستای تاریخی کلهرود دارای آثار تاریخی زیادی است و در فاصله ۹۰ کیلومتری شاهین شهر و در مسیر اصفهان به کاشان قرار دارد. قرارگیری در دل کوهستان یکی از مهم ترین علت های جذب گردشگر به این روستا بوده است. غار آهکی، خانه های تاریخی برومند و مظاهری، مسجد حاجی و مسجد سربیشه مهم ترین جاهای دیدنی کلهرود هستند. این روستا از دوران صفوی تاکنون محل مناسبی برای استراحت و تفریح خاندان برومند بوده است.
یکی از معروف ترین و زیباترین روستای گردشگری اصفهان روستای سُه است که در ۳۰ کیلومتری این شهر به سمت تهران قرار دارد. آثار تاریخی این روستا امامزاده یوسف، کاروانسرای عباسی و حمام قدیمی هستند که طرفداران زیادی دارند.
روستای جهاد آباد در شرق شهر شاهین شهر قرار دارد و کاروانسرای عباسی مهم ترین اثر تاریخی این روستا است. این کاروانسرا در زمینی با مساحت ۷۰۰۰ متر مربع قرار گرفته و محل استراحت کاروان ها است.
سیده صالحه خاتون یکی از فرزندان امام موسی بن جعفر است. این روستا در جنوب روستای اذان در میمه قرار گرفته و گنبدی مخروطی شکل دارد. کاشی کاری های زیبای این امامزاده نشان دهنده معماری و هنر اصیل و زیبای ایرانی است.
تپه محمد جعفر، صخره ای نزدیک به دره دوزخی است. این صخره زیبا خاکستری رنگ بوده و در حیات وحش موته و در بخش میمه قرار گرفته است. شکل زیبا و حیرت انگیز این صخره وحشتی را در دل ایجاد کرده و هر بیننده ای را مجذوب خود می کند.
این منطقه یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شاهین شهر اصفهان است که حدود ۶ هکتار وسعت دارد و نخستین اثر طبیعی ملی استان اصفهان به شمار می رود. همچنین منطقه فسیلی سپاهان به عنوان آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در این منطقه از شاهین شهر، فسیل هایی یا ۲۰۰ میلیون سال قدمت یافت شده و فسیل بی مهره هایی نظیر جلبک، اسفنج، مرجان و ... نیز دیده شده اند. علاوه بر این زیباترین و بیشترین فسیل های دوره زمین شناسی تریاس در این مکان یافت شده اند.
یکی از موارد مهم و ویژگی های شهر شاهین شهر وجود صنایع در اطراف شهر است. در فاصله اندکی از شاهین شهر، صنایع مختلفی دیده می‌شود که از آن دسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
به دلیل وجود تعداد بالایی از صنایع مختلف، شاهین شهر در رتبه دوم تولیدات صنعتی پس از شهر اصفهان قرار دارد. و این خود یکی از ویژگی های شهر شاهین شهر است.
شاهین شهر از آب و هوایی سرد و خشک در زمستان و گرم و خشک در تابستان برخوردار است. اما این آب و هوای کویری اندکی با آلودگی هوای ناشی از صنایع مجاور موجبات ایجاد بیماری های تنفسی را فراهم کرده است.
خوشبختانه شاهین شهر به دلیل آب و هوای مساعد خود، منطقه ای چهار فصل بوده و اوایل بهار تا پاییز بهترین زمان سفر به آنجاست. اگر شما نیز طرفدار طبیعتی بکر و به دنبال قدم زدن در شهری مدرن و خوش آب و هوا هستید، شهر شاهین بهترین گزینه است.
همانطور که گفته شد، جمعیت شاهین شهر بسیار رو به افزایش است و اگر طرح مسکن حمایتی نیز کلید بخورد مطمئنا جمعیت زیادی را به سمت این شهر خواهد کشید. پس به احتمال زیاد جمعیت تا حدود 500 هزارنفر افزایش پیدا کند.
همچنین وجود دانشگاه صنعتی مالک اشتر، دانشگاه پیام نور، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه غیر انتفاعی سپهر، دانشگاه پدافند هوایی و دانشگاه علمی کاربردی، باعث شده است تا جمعیت جوان نیز به این شهر سرازیر شوند. یکی از ویژگی های شهر شاهین شهر وجود دانشگاه‌های معروف و خاص است.
به همین خاطر است که در سال‌های گذشته شاهین شهر در رتبه بالای باسوادان کشور قرار داشته است، چیزی در حدود 98% که باعث افتخار برای شهروندان این شهر است.
تا جایی افزایش مهاجران در این شهر ادامه دار است که به این شهر ایران کوچک نیز گفته می‌شود. لذا تهیه مسکن برای این افراد باید در دستور کار متولیان امر قرار بگیرد.
