مرسده خدادادی
مرسده خدادادی
خواندن ۳ دقیقه·۱ سال پیش

یادداشت‌های جسته‌گریخته از زبان‌شناسی: جمله‌های مسیر سبز

(عکس کمی به یادداشت ربطی ندارد، نمای تیتراژ نمایش تلویزیونی محبوب من در کودکی، باغ مخفی تولید سال ۱۹۷۵ است.)
(عکس کمی به یادداشت ربطی ندارد، نمای تیتراژ نمایش تلویزیونی محبوب من در کودکی، باغ مخفی تولید سال ۱۹۷۵ است.)

یکی از مواردی که در مطالعات زبان‌شناسی ممکن است به آن بربخورید، Garden Path Sentences یا جملات مسیر سبز است (که هیچ ارتباطی هم به فیلم The Green Mileندارد!). به طور خلاصه جملات مسیر سبز جملاتی هستند که از نظر نحوی درست هستند و خواننده، بدیهی‌ترین و اولین معنی ممکن در ذهن را در مورد آن‌ها می‌سازد تا این که در وسط یا اواخر جمله متوجه می‌شود تعبیر او از جمله اشتباه بوده؛ مجبور است به عقب برگردد، جمله را دوباره بخواند و این بار معنی درست و اصلی جمله را متوجه می‌شود (شاید هم با مقدار زیادی کلنجار، هیچ وقت متوجه نشود!).

مثال از یک جمله مسیر سبز در زبان انگلیسی:

"The complex houses married and single soldiers and their families."

اولین معنی‌ و عبارتی که به ذهن خواننده می‌رسد این است که The complex houses با چیزی/کسی ازدواج کرده است که از لحاظ معناشناسی معنا ندارد زیرا فقط انسان‌ها می‌توانند ازدواج کنند. عبارت بعدی که در ذهن شکل می‌گیرد the complex houses married and single است که باز هم بی‌معنی و عجیب است. خواننده مجبور است باز جمله را از اول (و شاید هم چند بار) بخواند تا متوجه شود این‌جا The complex houses یک عبارت اسمی (به معنای خانه‌های پیچیده یا خانه‌های مجتمعی) نیست و این جا The complex یک گروه اسمی است و بعد از آن، واژه‌ی houses اسم جمع به معنی خانه‌ها نیست و در حقیقت یک فعل است و آن s، در واقع s سوم شخص است و نه s جمع. و معنای کل جمله این است:

مجتمع، محل اقامت سربازهای متاهل و مجرد و خانواده‌های آنان است.

The complex (n.p), houses (v.p.) married and single soldiers and their families (n.p.).

این جمله انگلیسی را به این شکل می‌شود بازنویسی کرد تا مفهوم‌تر باشد:

The complex provides housing for the soldiers, married or single, as well as their families.

مجتمع، به سربازهای متاهل و مجرد و همین طور خانواده‌هایشان، اقامت ارائه می‌دهد.

(نظر شخصی من: شما اگر فردی باشید که زبان مادری‌اش انگلیسی نیست، ممکن است هزار بار هم این جمله را بخوانید و هیچ وقت معنی آن را متوجه نشوید.)

خب! حالا چرا به این جمله‌ها، جمله‌های مسیر سبز می‌گویند؟ چون قشنگند؟ چون سبزند؟ چون در باغند؟ خیر. این اصطلاح زبان‌شناسی از یک اصطلاح/ضرب‌المثل انگلیسی می‌آید:

To lead someone down the garden path.

که به معنی گول زدن کسی است. زیرا این جملات خواننده را گول می‌زنند و اولین معنایی که در ذهن خواننده شکل می‌گیرد آن معنایی نیست که جمله حامل آن است.

(باز هم نظر شخصی من: می‌توانیم در فارسی این جملات را «جملات درِ باغ سبز» بنامیم زیرا در فارسی هم عبارت «درِ باغ سبز به کسی نشان دادن» به معنی وعده‌های تحقق‌نیافتنی و قول‌های گول‌زننده به کسی دادن است. به هر حال پیرو حرف یکی از استادان من، تا به حال جملات مسیر سبز در فارسی برای این جمله‌ها جا افتاده و گویا یک نفر هم آن را جملات باغی نامیده است. من خودم به شخصه ترجیح می‌دهم ‌آن‌ها جملات در باغ سبز بنامم.)

من در فارسی پایان‌نامه‌های زیادی ندیدم که در مورد این جملات کار کند. یعنی در مورد این جملات در فارسی، هنوز جای کار زیادی هست. تا به حال فقط یک پایان‌نامه از دانشگاه شیراز دیدم که آقای غفار براهویی بر روی «بررسی عوامل موثر در فهم جملات گاردن پث انگلیسی توسط زبان‌ آموزان ایرانی» کار کرده بودند و یک پایان‌نامه‌ی دیگر هم دیدم که مستقیم بر روی این جمله‌ها کار نکرده بود اما در کلیدواژه‌هایش جملات دیریاب را به کار برده بود که معادل ایشان برای The Garden Path Sentences بوده است.

Garden Path Sentencesجملات مسیر سبزجملات باغیجملات دیریابیادداشت‌های جسته‌گریخته
اگر با جستجوی نامم در گوگل به اینجا آمده‌اید، قدمتان روی چشم؛ منتها چیزی از زندگی شخصی‌ام اینجا پیدا نمی‌کنید. اینجا صفحۀ یادداشت‌هایم در باب زبان‌شناسی، زبان‌ها و آموزش زبان فارسی به غیرایرانیان است.
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید