مغز انسان میتونه اطلاعات زیادی رو ذخیره کنه. ایجاد میانبرهای ذهنی بر اساس الگوهای پرتکرار میتونه یکی از راه‌های ذخیره اطلاعات باشه. این میانبرها به انسان اجازه میده تا برای پردازش سریعتر، اطلاعات را با هم مرتبط و گروه‌بندی کنه ولی این الگوهای فکری میتونه منجر به نتایج نادرست یا غیر معقول و مغرضانه بشه. سوگیری‌ها میتونن روی تحقیقات کاربر شما تأثیر جدی بگذارد و روی طراحی محصول نهایی تأثیر منفی بذارن. آگاهی داشتن از سوگیری و پتانسیلی که برای تأثیرگذاری روی پژوهش و تحقیقات داره، اولین قدم برای مقابله با اون هست. یکی از مواردی که همیشه باید یادمون بمونه اینه که، وقتی نقش محقق UX رو داریم، باید تبدیل به یک ناظر خنثی بشیم و از احساسات و نظرات شخصی کناره‌گیری کنیم. سوگیری در تحقیقات به اشکال مختلف ظاهر میشه و میتونه بر یافته‌ها و رفتار شما، در هنگام تحقیق و برای راحت کردن مسیر آن اثرگذار باشه. در حالی که مولفه‌های چندگانه تحقیق را مورد بررسی قرار میدین، خیلی مهمه است از سوگیری و نحوه تأثیرگذاریش روی تحقیقات کاربر آگاه باشین.
در اینجا برخی از مدل‌های سوگیری رو مورد بررسی قرار میدیم:
سوگیری تایید (Confirmation bias)
سوگیری تایید زمانی رخ میده که داده‌ها برای تایید فرضیه‌ها و انتظارات، تحلیل و تفسیر میشن. این یکی از مضرترین سوگیری‌هاست که در تحقیقات کاربران اتفاق میفته. نقش یه محقق اینه که منبع حقیقت باشه، حتی اگه نتایج تحقیقات با انتظارات در تضاد باشه. همیشه باید یادتون باشه که همه یافته‌ها، مثبت یا منفی، معتبره و باید گزارش بشه.
سوگیری ضمنی (Implicit bias)
تشخیص این نوع سوگیری سخته. سوگیری ضمنی زمانیه که کلیشه‌ها و نگرش‌های ما روی نحوه رفتار و درک ما از دیگران تأثیر میذاره. برای اینکه تجربه استاندارد برای هر کاربر شرکت کننده در فرآیند تحقیق و پژوهش فراهم بشه، خیلی مهمه که یک محقق در طول این فرآیند بی‌طرف بمونه. یکی از راه‌هایی که محققان میتونن برای بی‌طرف ماندن نسبت به کاربران شرکت کننده انجام بدن، جمع‌آوری اطلاعات ضروری در مورد آن‌ها قبل از جلسه هست که احتمال بروز قضاوت‌ها و فرضیه‌های پیش فرض ناخودآگاه را کم میکنه.
اثر هاوثورن (The Hawthorne effect)
اثر هاوثورن زمانی رخ میده که کاربر شرکت‌کننده از مشاهده شدن خودش آگاه باشه که این موضوع میتونه اون رو از رفتار طبیعی و عادیه خودش خارج کنه و باعث بشه عملکردشون رو بهبود بدن یا جنبه‌هایی از رفتارشون که مورد مطالعه قرار گرفته، اصلاح کنن. کاهش اثر هاوثورن سخته. یکی از راه‌ها برای کاهش این اثر میتونه این باشه که شما کاملا واضح اعلام کنید که تحقیق و پژوهش، کاربر رو مورد آزمایش قرار نمیده و در واقع هیچ پاسخ درست یا غلطی وجودی نداره. فضای آرومی ایجاد کنین که کاربران شرکت‌کننده احساس آرامش داشته باشن و از مشاهده رفتار طبیعی خودشون آگاهی کمتری داشته باشن.
سوگیری انتظار (Observer-Expectancy bias)
سوگیری انتظارات، که معمولاً به عنوان سوگیری مشاهده نیز شناخته میشه، شبیه به اثر هاوثورن هست که شرکت‌کننده‌ها ممکنه رفتار خودشون رو تغییر بدن تا محقق رو خوشحال کنن و پاسخ‌هایی میدن که فکر می‌کنن شما انتظار دارین بشنوین. بیشتر شرکت‌کننده‌ها ممکنه دنبال نشونه‌هایی باشن تا به شما بگن که کار درست (کاری که شما انتظار دارین) رو انجام میدن. برای همین، مهمه که در زبان و رفتار غیرکلامی بی‌طرف بمونین. به طور مثال از تکان دادن سر یا تایید و موافقت با چیزی که کاربر میگه خودداری کنین و بیانی خنثی داشته باشین.
سوگیری یادآوری (Recall bias)
در بخشی از تحقیقات کاربران ممکنه از شرکت کننده‌ها خواسته بشه که رویدادها یا وظایفی از گذشته رو به یاد بیارن تا متوجه بشن که در آن زمان به چه صورتی رفتار میکردن. این میتونه منجر به سوگیری یادآوری بشه، چون ممکنه برخی از خاطرات برجسته‌تر از بقیه باشن، به این معنی که برخی رفتارها یا رویدادها ذکر نشن. برای کاهش این سوگیری میتونین این کار رو انجام بدین: سؤالاتتون رو به دقت بررسی کنین تا مطمئن بشین که آن‌ها برای کاربر قابل درک هستن و به شرکت کننده‌ها زمان کافی برای یادآوری خاطرات طولانی مدت رو بدین. زمان اضافی رو برای اینکار در نظر بگیرین. در مواقع لازم به عمد سکوت کنین و سوالات خوبی بپرسین تا افکار و احساسات طبیعی آشکار بشن.
اثر اجماع کاذب (False consensus bias)
اثر اجماع کاذب اشاره به این ایده رایج ولی نادرسته که افراد فکر می‌کنن دیگران هم عقاید، نظرات، طرز تفکر و رویکرد مشابه با آن‌ها دارن. این اثر در موقعیت‌های خاص قوی‌تر میشه. اگه چیزی رو واقعاً مهم بدونین یا از دیدگاه خودتون مطمئن باشین، اجماع کاذب قوی‌تر میشه. یعنی شما به احتمال زیاد فکر می‌کنین افراد بیشتری با شما موافق هستن. از راه‌هایی که برای جلوگیری از این اثر میشه انجام داد اینه که از قبل فرضیات و باورهای خودتون رو نسبت به اون پژوهش بنویسین و کنار بذارین. یکی دیگه از راه‌ها میتونه این باشه گروه‌های زیادی از افراد رو با طراحی پرسش‌نامه بررسی کنین.
این‌ها بخشی از سوگیری‌هایی بودن که ممکن هست با آن‌ها مواجه بشین. شناخت سوگیری‌ها و آگاهی داشتن از نحوه تاثیرگذاری آن‌ها در نتایج تحقیقات ما خیلی مهمه و باید راه‌های مقابله با آن‌ها را بدانیم تا از این اثرات جلوگیری کنیم. همیشه برای جلوگیری از سوگیری‌ها بهتر است قبل از انجام پژوهش فرضیات و نتایج مورد انتظارمون رو بنویسیم و کنار بگذاریم و با نتایج بدست آمده از تحقیقات و پژوهشمون مقایسشون کنیم تا تفاوت این نتایج رو متوجه بشیم.
ممنون از همراهیتون
