عصر پیش رو بیش از هر چیز با محصولات هوشمند و پاک شناخته خواهد شد. در این عصر کمتر بنگاهی است که منابع و توانمندی های لازم را جهت توسعه چنین محصولاتی به صورت یکجا داشته باشد. این منابع شامل تکنولوژی توسعه محصول، تکنولوژی اطلاعات، تکنولوژی هوشمند و تکنولوژی سبز و پایدار می شود. به واسطه تکثر این منابع و عدم اجتماع آن ها در یک بنگاه مشخص، سازمان ها نیازمند همکاری با دیگر ذی نفعان می باشند. شرکت ها نیاز دارند بیاموزند چگونه پیرامون محصول خود یک اکوسیستم یا زیست بوم بسازند تا موفق به کسب مزیت رقابتی و هم آفرینی ارزش شوند. در واقع رقابت در حال تکامل از سطح بنگاه ها به سطح زیست بوم ها می باشد. به عبارت دیگر به واسطه فناوری اطلاعات و یکپارچه سازی منابع در زیست بوم، مدت زمان لازم برای توسعه محصول کوتاه تر شده است و رقابت بنگاه ها روی این امر تمرکز دارد.
زیست بوم نوآوری محصول هوشمند یک پارادایم جدید نوآوری باز است برای نوآوری در محصولات هوشمند و پایدار که با استفاده از نظریه اکوسیستم نوآوری در پی ایجاد تحول از سبک مبتنی بر زنجیره ارزش به سبک مبتنی بر زیست بوم می باشد، جایی که کنشگران مختلف با هم تعامل می کنند تا اهداف پایدار و ارزش مشترک برای همه ذی نفعان محقق کنند.
ویژگی های زیست بوم نوآوری محصول عبارتند از:
· پیچیدگی: یعنی محصول شامل اجزای چندگانه میباشد و این امر باعث پیچیدگی زیست بوم می گردد. اجزای سخت افزاری محصول، ماژول نرم افزاری، ماژول خدمت و اپلیکیشن ها بخش های مختلف یک محصول هوشمند می باشند. به علاوه روابط ویژه مابین ذی نفعان متعدد جنبه دیگری از این پیچیدگی می باشد.
· تنوع: 4 جنبه تنوع عبارتند از نیازهای متنوع مشتری، ذینفعان متنوع، فرآیند چند مرحله ای نوآوری مشترک، پلتفرمهای متنوع
· عدم تمرکز در منابع نوآوری: منابع دانشی، فیزیکی و مالی لازم برای توسعه و مدیریت محصول هوشمند تنها در اختیار یک بنگاه نیست
· هم نوآوری پویا: کنشگران نوآوری با ورود و خروجشان موجب تغییرات پویا در گره های شبکه و ساختار شبکه می شوند.
· همکاری باز: همکاری بین عوامل نوآوری در طول زنجیره نوآوری شامل مشارکت مشتریان و خدمات دهندگان
· تکامل توأمان: ایجاد ارزش مشترک موجب جهش زیست بوم به گونه ای جدیدتر می شود
اجزای کلیدی زیست بوم نوآوری محصول هوشمند عبارتند از: پلتفرم هم نوآوری کنشگران نوآوری، زنجیره نوآوری، شبکه هم نوآوری.
کنشگران نوآوری می توانند افراد(کاربران، مشتریان)، شرکت ها (بنگاه کانونی، توسعه دهندگان) و سازمان ها (تامین کنندگان، دولت، دانشگاه ها، تامین کنندگان مالی) باشند.
زنجیره نوآوری: زنجیره نوآوری در مقایسه با زنجیره تامین و زنجیره ارزش، به توصیف ساختار زنجیروار فرآیند نوآوری از خلق ایده، تبدیل تا تجاری سازی می پردازد. این مفهوم به انعکاس جریان منابع نوآوری، انتقال و تبدیل آن ها و تاثیرات ارزش افزای آن ها می پردازد. این منابع عبارتند از دانش و تکنولوژی در فرآیند نوآوری. این مفهوم به انعکاس رابطه بین کنشگران نوآوری می پردازد.
شبکه هم نوآوری: این مفهوم متفاوت از شبکه ارزش است و اشاره به یک شبکه تطبیق یابنده پیچیده دارد که توسط زنجیره های نوآوری شکل می گیرند. بر این اساس کنشگران نوآوری در این شبکه نقش گره های شبکه را ایفا می کنند. شبکه های نوآوری با جریان های حاوی منابع نوآوری از قبیل داده، اطلاعات، دانش، توانمندی، خدمات و ... مواجهه دارند.
پلتفرم هم نوآوری: یک پلتفرم باز است که مبتنی بر اینترنت خدمات لازم را تامین نموده، منابع نوآوری را گرد هم آورده و به تخصیص و به اشتراک گذاری آن ها می پردازند. کنشگران فعال روی این پلتفرم را می توان براساس نقش آنها به 4 نوع تقسیم نمود که عبارتند از سمت عرضه پلتفرم، سمت تقاضای پلتفرم، تامین کننده پلتفرم و مکمل پلتفرم. کارکرد بنیادین پلتفرم شامل تراکنشها، مبادلات و هم نوآوری است.
بنابراین به منظور کسب قابلیت رقابت در اقتصاد نوظهور دیجیتالی می بایست به رشد زیست بوم های نوآوری توجه کافی بشود تا توسعه محصولات هوشمند امکانپذیر شده و سهمی از بازار این محصولات به دست آورد.
