ورود به حوزه علمیه، به تفکیک حوزه علمیه برادران و حوزه علمیه خواهران صورت می‌گیرد. در ادامه نحوه پذیرش، مقاطع تحصیلی و مدارک حوزوی، تحصیل به صورت حضوری و غیر حضوری در این دو حوزه را به صورت کوتاه بخوانید.
>>> مَدرَس: نرم‌افزار جامع دروس حوزوی <<<
نظام آموزشی حوزه‌های علیمه بر اساس ۱۰ پایه تحصیلی در سه مقطع تحصیلی سطح یک تا سه و نیز دوره عالی خارج فقه و اصول در مقطع سطح چهار تعریف شده است. طبق مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، برای فارغ‌التحصیلان سطوح مختلف حوزوی، مدارک معتبر علمی و برابر با مدارک دانشگاهی اعطا می‌گردد. این مدارک بر اساس مقاطع تحصیلی حوزه تعریف و نام‌گذاری شده است:
مقطع و مدرک تحصیلی سطح یک (سطح عمومی)
این مدرک شامل سنوات تحصیل پایه اول تا ششم حوزه می‌شود و با مدرک کاردانی (فوق‌دیپلم) برابر است. متوسط مدت دوره تحصیلی در این مقطع شش سال است. در نظام سنتی حوزه، به این مقطع «دوره مقدمات» می‌گویند.
کتاب‌های «جامِعُ المُقَدَّمات» (در نظام سنتی و قبلی حوزه)، «اَلفَوائِدُ الصَّمَدیَّة»، «اَلهِدایَةُ فِی النَّحو»، «اَلبَهجَةُ المَرضیَّة» (کتاب سیوطی)، «اَلمَنطِق» و «اُصولُ الفِقه» (اثر علامه مظفّر)، «الرُّوضَةُ البَهیَّة فی شَرحِ اللُّمعَةِ الدَّمِشقِیَة» (مشهور به «شرح لمعه» و اثر شهید ثانی) از کتاب‌های مشهور این مقطع تحصیلی هستند.
این مدرک شامل سنوات تحصیل پایه هفتم تا نهم حوزه می‌شود و با مدرک کارشناسی (لیسانس) برابر است. متوسط مدت دوره تحصیلی در این مقطع سه سال است.
این مدرک شامل سنوات تحصیل پایه دهم حوزه و ارائه پایان‌نامه سطح سه می‌شود و با مدرک کارشناسی ارشد (فوق‌لیسانس) برابر است. متوسط مدت دوره تحصیلی در این مقطع یک سال به علاوه ارائه و دفاع از پایان‌نامه سطح سه است. در نظام سنتی حوزه، به این دو مقطع «دوره سطح» می‌گویند.
کتاب‌های «فَرائِدُ الاُصول» و «کِتابُ المَکاسِب» (مشهور به «رسائل» و «مکاسب» شیخ انصاری)، «کِفایَةُ الاُصول» (مشهور به «کفایه» و «کفایه آخوند») و دو کتاب «بِدایَةُ الحِکمَة» و «نَهایَةُ الحِکمَة» (اثر علامه طباطبائی) از کتاب‌های مشهور این مقطع تحصیلی هستند.
چرا برای کسب‌وکارمان به ساخت اپلیکیشن نیاز داریم؟
این مدرک شامل سنوات تحصیل در دوره عالی خارج فقه و اصول حوزه می‌شود و با مدرک دکتری برابر است. متوسط مدت دوره تحصیلی در این مقطع چهار سال به علاوه هشت مصاحبه علمی و ارائه و دفاع از رساله علمی سطح چهار است. در نظام سنتی حوزه، به این مقطع «دوره خارج» یا «خارج فقه و اصول» می‌گویند.
اصطلاح «خارج» به این دلیل است که نظام آموزشی حوزه، کتاب‌محور است و واحدهای درسی در دوره مقدمات و سطح (سطح یک تا سه جدید) بر اساس کتاب‌های عمومی و تخصصی (نیمه‌استدلالی) تدریس می‌شود اما در دوره خارج، کتاب خاصی محور آموزش نیست و به اصطلاح خارج از کتاب‌های درسی و به صورت اجتهادی و استدلالی بحث‌های فقهی و اصولی (خارج فقه و اصول) مطرح و نقد و بررسی می‌گردد.
اشاره: مدارک سطح سه و چهار حوزه، علاوه بر دوره و گرایش عمومی فقه و اصول، برای فارغ التحصیلان مراکز تخصصی حوزه که تحت نظارت و ضوابط شورای عالی حوزه‌های علمیه فعالیت می‌کنند نیز اعطا می‌شود.
>>> مَدرَس: کانال حوزه علمیه مجازی با صوت دروس حوزوی <<<
پذیرش در حوزه علیمه برادران به صورت سراسری انجام می‌گیرد. طبق قوانین آخرین پذیرش حوزه علمیه برادران برای سال تحصیلی ۹۸ ـ ۹۹ در سامانه ثبت‌نام و پذیرش، شرط حداقل تحصیلات برای پذیرش در دوره رسمی و بلندمدت حوزه علمیه برادران، پایه هشتم دوره اول متوسطه نظام فعلی آموزش و پرورش (و مدارک همتراز نظام قدیم) است و مقاطع تحصیلی بالاتر تا دکتری نیز می‌توانند ثبت‌نام کنند. حداقل شرط سنی نیز با توجه به مدرک تحصیلی متفاوت است؛ برای مثال حداقل معافیت سنی در پایه هشتم با پایان‌خدمت ۲۰ سال و حداکثر معافیت سنی در دکتری با پایان‌خدمت ۳۲ سال است. همچنین شرط معدل تحصیلی به تفکیک رشته‌های تحصیلی و مناطق انتخابی برای تحصیل در حوزه متفاوت است.
در حوزه علمیه دوره کوتاه مدت سفیران هدایت (تربیت طلاب با رویکرد تبلیغی) نیز وجود دارد که شرایط دیگری دارد و حداقل شرط تحصیلات برای آن پایه دوازدهم دوره دوم متوسطه است. اطلاعات بیشتر را از سایت معاونت آموزش حوزه علمیه دریافت کنید.
تحصیل غیر حضوری در حوزه علمیه برادران برای سطح دو و سه (پایه های تحصیلی ۷ تا ۱۰) و طبق دستوارالعمل‌ها و ضوابط خاصی صورت می‌گیرد و مخصوص طلابی است که سطح یک حوزه را به صورت رسمی و حضوری به پایان رسانده‌اند و در دستگاه‌ها و نهادهای انقلاب اسلامی به صورت تمام‌وقت یا پاره وقت (با شرایط خاص) فعالیت و اشتغال دارند.
فروش محصولات محلی و خانگی طلاب در بازار باسلام + اعتبار هدیه برای اولین خرید
در حوزه‌های علمیه خواهران و برادران، طلاب می‌توانند پس از دوره عمومی (سطح یک)، برای تحصیلات تکمیلی و عالی سطح دو تا چهار، در یکی از مراکز تخصصی حوزه پذیرش شوند و ادامه تحصیل دهند. مدتی است ثبت‌نام و پذیرش در این مراکز به صورت متمرکز و در سامانه مدیریت مراکز تخصصی حوزه‌های علمیه صورت می‌گیرد.
این مراکز تخصصی و مؤسسات آموزش عالی حوزوی در حوزه علمیه قم و برخی حوزه‌های شهرستان‌ها وجود دارند و در آن‌ها رشته‌های مختلفی طراحی شده است. طبق دفترچه راهنمای پذیرش سال تحصیلی ۹۸ ـ ۹۹ این رشته‌ها برای سطح دو و سه پذیرش داشتند:
۱. اخلاق و تربیت اسلامی؛ ۲. امامت اهل بیت(ع)؛ ۳. بررسی کلامی ادیان و فرق (با گرایش‌های نقد وهابیت، نقد مسیحیت، نقد فرق انحرافی)؛ ۴. تاریخ تشیع؛ ۵. تاریخ و سیره اهل بیت(ع)؛ ۶. تبلیغ فرهنگ جهاد؛ ۷. تبلیغ؛ ۸. تفسیر و علوم قرآن؛ ۹. حقوق (با دو گرایش جزا و جرم‌شناسی، حقوق خصوصی)؛ ۱۰. شیعه‌شناسی؛ ۱۱. علوم اسلامی (با گرایش‌های کلام اسلامی، تفسیر و علوم قرآن، تاریخ اسلامی، علوم حدیث، فلسفه اسلامی، حقوق و قضای اسلامی، تبلیغ)؛ ۱۲. علوم حدیث؛ ۱۳. فلسفه اسلامی؛۱۴. کلام (با گرایش مذاهب اسلامی)؛ ۱۵. کلام اسلامی (با گرایش مهدویت)؛ ۱۶. کلام مقارن؛۱۷. مدرسی ادبیات عربی؛ ۱۸. مدرسی علوم عقلی؛ ۱۹. مدرسی فقه و اصول؛ ۲۰. مسائل جدید کلامی؛ ۲۱. مشاوره اسلامی؛ ۲۲. مطالعات سبک زندگی اسلامی؛ ۲۳. نصوص کلامی؛ ۲۴. نهج البلاغه.
پذیرش در حوزه علیمه خواهران نیز به صورت سراسری و توسط مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران و برای چهار مقطع تحصیلی حوزه (سطح یک تا چهار) انجام می‌گیرد.
>>> مَدرَس: کانال دروس حوزه علمیه خواهران <<<
ثبت‌نام و ورود به حوزه علمیه خواهران از طریق سامانه مدیریت سنجش و پذیرش صورت می‌گیرد. طبق قوانین آخرین پذیرش حوزه علمیه خواهران برای سال تحصیلی ۹۸ ـ ۹۹ علاوه بر شرط رضایت پدر یا همسر یا سرپرست قانونی (حسب موارد مختلف) شرط حداقل تحصیلات برای پذیرش پایه هشتم دوره اول متوسطه نظام فعلی آموزش و پرورش (و مدارک همتراز نظام قدیم) است و دارندگان مقاطع تحصیلی بالاتر نیز می‌توانند ثبت‌نام کنند. حداقل شرط سنی نیز با توجه به مدرک تحصیلی متفاوت است؛ برای مثال حداقل معافیت سنی در پایه هشتم ۱۷ سال و حداکثر معافیت سنی در دیپلم و مدارک بالاتر و شرایط خاص ۳۵ سال است. همچنین شرط معدل تحصیلی به تفکیک مدرک تحصیلی قبل از حوزه متفاوت است.
همچنین تحصیل در حوزه علمیه خواهران در مقطع عمومی و سطح یک علاوه بر حضوری تمام‌وقت می‌تواند طبق ضوابطی به صورت حضوری پاره‌وقت صورت بگیرد. اطلاعات بیشتر را از سایت معاونت آموزش حوزه علمیه خواهران دریافت کنید.
تحصیل غیر حضوری و نیمه‌حضوری در حوزه علمیه خواهران نیز برای سطح دو و سه و طبق دستوارالعمل‌ها و ضوابط خاص مرکز آموزش‌های غیر حضوری و برای برخی از رشته‌های تخصصی صورت می‌گیرد. همان طور که در بالا اشاره شد در مقطع عمومی و سطح یک علاوه بر تحصیل حضوری (تمام‌وقت)، امکان تحصیل نیمه‌حضوری (پاره‌وقت) نیز وجود دارد.
در دو مقطع سطح سه و چهار حوزه علمیه خواهران نیز رشته‌های تخصصی مختلفی طراحی شده است. طبق دفترچه راهنمای پذیرش سال تحصیلی ۹۸ ـ ۹۹ این رشته‌ها برای سطح سه و چهار از این قرارند:
رشته‌های تخصصی سطح سه: ۱. اخلاق و تربیت اسلامی، ۲. تاریخ اسلام، ۳. تبلیغ با گرایش حج، ۴. تربیت دینی کودک و نوجوان، ۵. تفسیر و علوم قرآنی، ۶. فقه و اصول، ۷. فلسفه اسلامی، ۸. کلام (با گرایش‌های امامت، مهدویت، مذاهب اسلامی)، ۹. کلام اسلامی، ۱۰. مدرسی ادبیات عربی، ۱۱. مشاوره خانواده با رویکرد اسلامی، ۱۲. مطالعات اسلامی زنان.
رشته‌های تخصصی سطح چهار: ۱. تفسیر تطبیقی، ۲. حکمت متعالیه، ۳. علوم و معارف قرآن، ۴. فقه و اصول با گرایش فقه خانواده، ۵. کلام اسلامی.
این یادداشت را برای نرم افزار مدرس (جامع دروس حوزوی) نوشته‌ام: مدرس چیست؟
