فرض کنید دو نفر را به مدت چند ثانیه به این اتاق از یک هتل ببرید و از آن ها بخواهید با توجه بر اولویت، با سه عبارت یا صفت، آن را توصیف کنند. این توصیف در واقع می تواند ادراک بلافاصله ی آنها را از فضای این اتاق نشان دهد.
نفر اول می گوید:
نفر دوم می گوید:
در اینجا فرض کردیم که هر دو نفر، سه عبارت یکسان را به کار برده اند اما با ترتیت متفاوت. حالا اگر مدیر این هتل برای خرید تخت های راحت خرج بسیاری کرده باشد، اما سیستم عایق صوتی مناسبی به کار نبرده باشد، چچه اتفاقی می افتد؟ بله! احتمالا اگر نفر اول، چند شبی مهمان این هتل باشد، از آن رضایت خواهد داشت، اما نفر دوم، احتمالا سر و صدای مهمان های اتاق های کناری، اورا به شدت عصبانی خواهد کرد که منجر به نارضایتی اش خواهد شد.
با اینکه هر دو، سه صفت یکسان به کار بردند، اما ادراک آنها و در نهایت، رضایت آن ها از فضا، متفاوت بود. این موضوع، در واقع اثر انتظارات و انگیزه های افراد را، بر ادراک آن ها از محیط، نشان می دهد. "انتظارات" یکی از مفروضات، در دیدگاه پردازش نزولی یا غیر مستقیم به ادراک است. رویکرد نزولی به ادراک، بر این فرض استوار است که برای ادراک یک محرک، به اطلاعاتی فراتر از اطلاعات موجود در محرک و ویژگی های آن نیاز است که شامل دانش و انتظارات فرد از یک موقعیت می شود. در واقع این رویکرد به دانش پیشین فرد توجه می کند و آن را مؤثر در ادراک می داند.
معماران و طراحان، برای طراحی فضاها باید این موضوع را مد نظر داشته باشند. گاهی آنچه از دید طراح، یک طرح "خوب" تعریف می شود، لزوما از دید مشتری، "خوب" نیست. معمولا طراحان با پیش زمینه ای که از دانش هنری خود دارند، ادراک متفاوتی نسبت به یک فرد عادی دارند. بهترین روش برای جلوگیری از ناراضایتی های مشتری این است که قبل از طراحی، انتظارات مشتری، مشتریان، یا جامعه ی مورد نظر و کاربران، سنجیده شود و بر طبق آن طراحی شود.
اما در اینجا سوال دیگری مطرح می شود. آیا اساسا نباید به فکر تغییر ذائقه ی کاربران فضاهای معماری بود؟ اگرچه دانستن انتظارات افراد برای طراحی فضاهای مورد استفاده شان، مهم است، اما کجا، چه زمان، چگونه، و تا چه حد، طراحان این اختیار را دارند که سلیقه ی جامعه را اندکی تغییر دهند؟
جمله ی معروفی از وینستون چرچیل هست که می گوید: " انسان، محیط فیزیکی را می سازد، و سپس این محیط فیزیکی است که انسان ها را می سازد".
مینا بختیاری
منابع:
کتاب روان شناسی محیط برای طراحی، تالیف داک کوپک، ترجمه محسن کاملی، انتشارات پرهام نقش 1397
کتاب روان شناسی شناختی، تالیف دکتر حسین زارع و دکتر محمد حسین عبداللهی، انتشارات سمت 1398
کتاب روان شناسی محیط، تالیف حمیدرضا صارمی، انتشارات اول و آخر 1395
