شاید امروزه خیلی راحت به یک فنجان چای دسترسی داشته باشید اما، باید بدانید که روزی این نوشیدنی محبوب، جزء کالاهای لوکس و درباری محسوب می شده و با قیمت بسیار بالایی از کشورهای دیگر به ایران وارد می شد. البته، اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در مورد تاریخچه چای هستید، با ادامه این مقاله همراه باشید.
(تاریخچه چای) همان گونه که می دانید چای از نگاه علمی، یک گل زینتی به نام کاملیا سینِنسیس (Camellia sinensis) است که بعد از مرحله فرآوری و نیز، بعد از دم کردن با آب جوش تبدیل به یک نوشیدنی آرام بخش می شود. گفتنی است که نام این گیاه در چین جنوبی «چای» و در چین شمالی «تِی» می باشد و از جمله مواد موجود در آن می توان به: کافئین، آنتی اکسیدان و تئوفیلین اشاره کرد.
مناطقی که برای کشت چای مناسب هستند باید آمار بارندگی حداقل ۱۲۰۰ میلی متر در سال را دارا باشند و خاک آن هم، باید یک خاک اسیدی با PH پنج و نیمی باشد.
چای به عنوان یک نوشیدنی محبوب در میان مردم دنیا از تاریخچه کهنی برخوردار است. شاید بتوان گفت که مصرف اولیه چای به این صورت نبوده که امروزه از آن استفاده می کنند؛ چون قطعاً علم و امکانات فرآوری آن به صورت امروزی برای بشر ممکن نبوده است.
درباره تاریخچه چای در جهان مطالب و اقوال فراوانی وجود دارد که در این جا، سعی می کنیم به مشهورترین آن ها اشاره کنیم:
آن چه که یقینی است و همگان بر آن اتفاق دارند و آن را از اقوال دیگر، قابل قبول تر دانسته اند، این است که خاستگاه اصلی گیاه چای، کشور چین می باشد.
(تاریخچه چای) گفته اند: ۲۷۳۷ سال قبل از میلاد مسیح «شِن نونگ» (Shen Nung) امپراتور وقت چین روزی زیر درختی نشسته بود و ندیمان او آب جوشی را آماده کرده بودند که ناگهان یک برگی از گیاه خاصی در آن افتاد و رنگ آب جوش را عوض کرد؛ از آن جایی که خود شن نونگ یک گیاه شناس ماهری بود، برگ این گیاه را بارها امتحان کرد و به خاصیت رنگ دهی، عطر، طعم و مواد آرام بخش موجود در آن پی برد. بعد از این ماجرا کشت و مصرف گیاه چای در چین افزایش یافت و نوشیدن چای به تدریج به همه دنیا نیز، رواج پیدا کرد.
کشورهای اروپایی اما، از جمله مناطق جهان بودند که ورود چای به آن جا با تأخیر فراوانی انجام گرفت. نیمه دوم قرن ۱۶ میلادی را آشنایی اروپا با گیاه چای دانسته اند که ابتدا به وسیله بازرگانان و تاجران پرتغالی رواج یافت ولی، تجارت آن به وسیله هلندی ها صورت گرفت و اولین بار هلندی ها بودند که در سال ۱۶۰۶ میلادی واردات چای از جزیره جاوه در چین به هلند را کلید زدند.
ذکر این نکته ضروری است که از چای در ابتدای ورود به کشورهای گوناگون، به عنوان یک نوشیدنی دارویی و شفابخش و نیز، یک نوشیدنی سلطنتی و درباری استفاده می شده است و به نوعی طبقه پایین مردم از نوشیدن آن محروم بودند.
قدمت کشت چای در ایران به ۱۱۰ سال پیش برمی گردد ولی، قدمت ورود آن به بازار ایران جهت مصرف مردم به اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم می رسد.
برای اولین بار و در سال ۱۲۶۱ شمسی کشت چای در ایران به وسیله حاج محمد اصفهانی آغاز شد ولی، پس از مدتی زحمات او با شکست مواجه شد و توفیقی در این کار حاصل نکرد.
(تاریخچه چای) ۲۴ سال بعد یعنی، در سال ۱۲۸۵ برداشت چای از مزارع سرسبز لاهیجان شروع شد؛ ماجرا این گونه اتفاق افتاد که در سال ۱۲۷۹ شمسی شخصی به نام محمد میرزا قوانلو قاجار مشهور به محمد میرزای چایکار و ملقب به کاشف السلطنه که از جانب مظفرالدین شاه قاجار به عنوان ژنرال کنسولی ایران در هندوستان انتخاب شده بود، پیشنهاد داد به جای پرداخت هزینه های واردات چای از کشورهای دیگر به ویژه، هند، کشت چای در ایران انجام بگیرد و از خارج شدن ارز به کشورهای خارجی جلوگیری شود.
از آن جایی که کشور هند تعلیم روش های کاشت چای را برای اتباع کشورهای دیگر ممنوع کرده بود ولی، کاشف السلطنه با بررسی شباهت های مناطق کاشت چای در هند با مناطق مناسب در ایران و نیز، با فراگیری علوم و فنون کاشت چای، موفق شد به صورت پنهانی و زحمات فراوان، تعداد سه هزار اصله از نهال چای و نیز، مقداری بذر این گیاه را به وسیله درشکه و گاری به ایران بیاورد.
در مورد بنای کاشف السلطنه لاهیجان، در میرزامگ بخوانید.
منبع: میرزامگ
mirzabazar.com/mag
