آیا ایده ها قابل ثبت هستند؟

یکی از سوالاتی که همواره از من پرسیده میشه این هست که آیا ایده ها قابل ثبت هستند؟ برای پاسخگویی به این سوال باید ابتدا معلوم کنیم منظور از ثبت چیست! ثبت به معنای کلی شاید دارای دو معنی باشه ابتدا اینکه ایده به نام شما ثبت بشه و دوم اینکه شما انحصارا بتونید از محصول برآمده از ایده استفاده کنید.

مطابق ماده ۲ قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان میشه حق نشر بعضی چیزها رو گرفت، از جمله موارد زیر:

١-کتاب و رساله و جزوه و نمیشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری.
٢-شعر و ترانه و سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
٣-اثر سمعی و بصری به منظور اجرا در صحنه های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
٤-اثر موسیقی که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد.
٥-نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیایی ابتکاری و نوشته ها و خط های تزئینی و هر گوهه اثر تزئینی و اثر تجسمی که به هرطریق و روش به صورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد.
٦-هر گونه پیکره (مجسمه).
٧-اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان.
٨-اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد.
٩-اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم.
١٠-اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنر ملی پدید آمده بادش.
١١-اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد.
١٢-هر گونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد.

این ماده به این معنا است که حق نشر اختصاصاً میتونه برای مولف ثبت بشه اما برای استفاده از محصول برآمده از ایده باید اون محصول و یا ایده رو در اداره ثبت اختراعات و طرح های صنعتی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ثبت کرد، از طرفی مطابق ماده ۴ قانون ثبت اختراعات، طرحهای صنعتی و علائم تجاری موارد زير از حيطه حمايت از اختراع خارج است :

الف ـ كشفيات ، نظريه های علمی ، روشهاي رياضي و آثار هنري .
ب ـ طرحها و قواعد يا روشهای انجام كار تجاری و ساير فعاليتهای ذهنی و اجتماعی .
ج ـ روشهاي تشخيص و معالجه بيماريهاي انسان يا حيوان .
اين بند شامل فرآورده هاي منطبق با تعريف اختراع و مورد استفاده در روشهاي مزبور نمي شود.
د ـ منابع ژنتيك و اجزاء ژنتيك تشكيل دهنده آنها و همچنين فرآيندهاي بيولوژيك توليد آنها.
هـ ـ آنچه قبلاً در فنون و صنايع پيش بيني شده باشد.

اما حالا با توجه به موارد بیان شده ایده ها در قانون جزء چه مواردی به حساب میان و باید چه کرد؟

جالبه بدونید قانون حقوق تجارت الکترونیکی مطابق مواد ۶۴ و ۶۵ و ۷۵ برای حفاظت از ایده ها مطلبی رو بیان کرده و اون رو جزء اسرار تجاری قلمداد کرده و برای افشای اون هم مجازات هایی رو در نظر گرفته:

ماده 64: به منظور حمایت از رقابتهای مشروع و عادلانه در بستر مبادلات‌الکترونیکی، تحصیل غیرقانونی اسرار تجاری و اقتصادی بنگاهها و مؤسسات برایخود و‌یا افشای آن برای اشخاص ثالث در محیط الکترونیکی جرم محسوب و مرتکب به‌مجازات مقرر در این قانون خواهد رسید.

ماده 65 - اسرار تجاری الکترونیکی «‌داده پیام»ی است که شامل اطلاعات،‌فرمولها، الگوها، نرم‌افزارها و برنامه‌ها، ابزار و روشها، تکنیک‌ها و فرایندها، تألیفات منتشر‌نشده، روشهای انجام تجارت و داد و ستد، فنون، نقشه‌ها و فراگردها، اطلاعات مالی،‌فهرست مشتریان، طرحهای تجاری و امثال اینها است، که به طور مستقل دارای ارزش‌اقتصادی بوده و در دسترس عموم قرار ندارد و تلاشهای معقولانه‌ای برای حفظ و حراست‌از آنها انجام شده است.

‌ماده 75 - متخلفین از ماده (64) این قانون و هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی‌به منظور رقابت، منفعت و یا ورود خسارت به بنگاه‌های تجاری، صنعتی، اقتصادی و‌خدماتی، با نقض حقوق قراردادهای استخدام مبنی بر عدم افشای اسرار شغلی و یا‌دستیابی غیرمجاز، اسرار تجاری آنان را برای خود تحصیل نموده و یا برای اشخاص ثالث‌افشا نماید به حبس از شش ماه تا دو سال و نیم، و جزای نقدی معادل پنجاه میلیون (000 000 50) ریال محکوم خواهد شد.

در نتیجه میشه اینطور برداشت کرد که :

۱- ایده‌های تجاری غیر قابل ثبته اما افشای ایده‌ها جرم هست.
۲- ایده‌های منجر نشده به محصول به تنها به عنوان تالیف قابل ثبته.
۳- به جای ثبت ایده از اونها صیانت کنید!