«چگونه از داده‌های عمومی برای توسعه عدالت اجتماعی استفاده کنیم»

داده‌های عمومی می‌توانند منبعی قدرتمند برای توسعه عدالت اجتماعی باشند، اما تنها چنانچه به‌صورت شفاف، باز و قابل دسترسی ارائه شوند می‌توان از آنها به‌صورت کارآمد استفاده نمود. این مقاله به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های به‌کارگیری داده‌های عمومی برای توسعه عدالت اجتماعی می‌پردازد. ابتدا تعریف و انواع داده‌های عمومی را مورد بحث قرار می‌دهد؛ سپس نمونه‌هایی از کاربردهای داده‌های عمومی در حوزه‌های مختلف مانند حقوق بشر، حکمرانی، آموزش، بهداشت و محیط‌زیست را معرفی می‌کند، در ادامه، موانع و محدودیت‌های موجود برای دسترسی به و به‌کارگیری داده‌های عمومی را شناسایی و تحلیل می‌کند و در نهایت، راهکارهایی برای بهبود کیفیت، کمیت و قابلیت به‌کارگیری از داده‌های عمومی را ارائه می‌دهد.

هدف از این مقاله افزایش آگاهی و تشویق مشارکت عمومی در فرآیند تولید، انتشار و بهره‌برداری از داده‌های عمومی است.

داده‌های عمومی می‌توانند منبعی قدرتمند برای توسعه عدالت اجتماعی باشند، اما تنها چنانچه به‌صورت شفاف، باز و قابل دسترسی ارائه شوند می‌توان از آنها به‌نحو مطلوب استفاده نمود. به‌کارگیری داده‌های عمومی برای توسعه عدالت اجتماعی چالش‌ها و فرصت‌های مختلفی را به‌همراه دارد. برخی از این چالش‌ها و فرصت‌ها بر این پایه‌اند:

- فرصت‌ها:

- افزایش شفافیت و پاسخ‌گویی سازمان‌های عمومی و خصوصی در مورد عملکرد، هزینه‌ها، درآمدها و تأثیرات آن‌ها بر جامعه

- افزایش آگاهی و مشارکت عمومی در فرآیند تصمیم‌گیری، نظارت و ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌های عمومی

- افزایش دسترسی و برابری فرصت‌ها برای افراد و گروه‌های محروم و آسیب‌پذیر در زمینه‌های مختلف مانند آموزش، بهداشت، اشتغال و مسکن

- افزایش ابتکار و نوآوری در حل مسائل اجتماعی با به‌کارگیری داده‌های عمومی به‌عنوان منبعی برای تحلیل، پیش‌بینی و ارائه راهکارهای خلاقانه

- چالش‌ها:

- نبود استانداردهای یکسان و مشخص برای بازنمایی، انتشار و اشتراک‌گذاری داده‌های عمومی

- نبود زیرساخت‌های فنی و امنیتی مناسب برای ذخیره‌سازی، پردازش و انتقال داده‌های عمومی

- نبود آگاهی و توانایی کافی در میان مدیران، کارکنان و مخاطبان سازمان‌های عمومی برای به‌کارگیری داده‌های عمومی

- نبود حمایت و دلگرمی سیاسی و مالی برای گسترش و توسعه داده‌های عمومی

- وجود قوانین و مقررات محدود‌کننده و نامشخص در مورد حفاظت از حریم خصوصی، حقوق مالکیت معنوی و مسئولیت قانونی مربوط به داده‌های عمومی

داده می‌تواند به اطلاعات خام یا پردازش شده اشاره کند که به‌صورت نمادهایی مانند حروف، اعداد، علائم، بیت‌ها و بایت‌ها بازنمایی می‌شود. داده می‌تواند در ذهن انسان، روی کاغذ، در حافظه کامپیوتر یا در سایر رسانه‌ها ذخیره انتقال پیدا کند و مفاهیمی را ایجاد، ذخیره، ارسال، دریافت و یا پردازش نماید، داده می‌تواند متن، تصویر، صوت، ویدئو، جدول، نمودار، فرمول، کد و سایر موارد باشد.

داده‌های عمومی نوعی داده هستند که توسط سازمان‌های عمومی مانند دولت، شهرداری، دانشگاه، موزه و غیره تولید، جمع‌آوری، انتشار و اشتراک‌گذاری می‌شوند. داده‌های عمومی می‌توانند شامل اطلاعات مربوط به حوزه‌های مختلف مانند حقوق بشر، حکمرانی، آموزش، بهداشت، محیط‌زیست، اقتصاد، فرهنگ، تاریخ و مانند آن باشند، همچنین داده‌های عمومی می‌توانند به‌صورت ساختارمند یا بدون ساختار باشند. داده‌های ساختارمند داده‌هایی هستند که به‌صورت جدول، فهرست، فرم یا دیگر قالب‌های مشخص و قابل فهم برای رایانه بازنمایی می‌شوند. داده‌های بدون ساختار داده‌هایی هستند که به‌صورت متن، تصویر، صوت، ویدئو یا سایر قالب‌های نامشخص و ناهمگن به نمایش گذاشته می‌شوند.

داده‌های عمومی می‌توانند در حوزه‌های مختلف کاربردهای متنوع و مفیدی داشته‌باشند. برخی از این کاربردها عبارتند از:

- حقوق بشر: داده‌های عمومی می‌توانند برای نظارت بر رعایت حقوق بشر، شناسایی و رفع نقض حقوق بشر، ارزیابی وضعیت حقوق بشر در کشورها و مناطق مختلف، افزایش آگاهی و آموزش حقوق بشر، تقویت فعالیت‌های مدافعان حقوق بشر و ایجاد حساسیت و مسئولیت اجتماعی در مورد حقوق بشر استفاده شود.

- حکمرانی:داده‌های عمومی می‌توانند برای افزایش شفافیت و پاسخ‌گویی سازمان‌های عمومی و خصوصی، ارتقای کیفیت و کارایی خدمات عمومی، تسهیل و تسریع فرآیندهای اداری و مالی، ارائه اطلاعات و امکانات به شهروندان، تقویت مشارکت و همکاری عمومی در تصمیم‌گیری، نظارت و ارزیابی سیاست‌ها و برنامه‌های عمومی و ایجاد اعتماد و رضایت عمومی استفاده شود.

- آموزش:داده‌های عمومی می‌توانند برای بهبود کیفیت و دسترسی به آموزش، ارزیابی وضعیت آموزشی در کشورها و مناطق مختلف، تحلیل نیازها و چالش‌های آموزشی، ارائه محتوا و روش‌های آموزشی مناسب، تقویت تعامل و همکاری بین دانش‌آموزان، معلمان و مدیران آموزشی، افزایش انگیزه و عملکرد آموزشی و ایجاد فرصت‌های یادگیری مداوم و متنوع استفاده شود.

- بهداشت:داده‌های عمومی می‌توانند برای بهبود سلامت و رفاه جمعیت، ارزیابی وضعیت بهداشتی در کشورها و مناطق مختلف، تحلیل عوامل و علل مرتبط با بیماری‌ها و مرگ و میر، ارائه خدمات و مراقبت‌های بهداشتی مناسب، تقویت پیشگیری و کنترل بیماری‌ها، توسعه داروها و واکسن‌ها، تقویت همکاری و اشتراک‌گذاری بین نهادهای بهداشتی و ایجاد آگاهی و آموزش بهداشتی استفاده شود.

- محیط‌زیست: داده‌های عمومی می‌توانند برای نظارت بر وضعیت محیط‌زیست، شناسایی و رفع مشکلات محیط‌زیستی، ارزیابی تأثیرات فعالیت‌های انسانی بر محیط‌زیست، ارائه راهکارهای مدیریت و نگهداری از منابع‌طبیعی، تقویت اقدامات محیط‌زیستی، توسعه فناوری‌های سبز و پایدار، تقویت همکاری و اشتراک‌گذاری بین نهادهای محیط‌زیستی و ایجاد آگاهی و آموزش محیط‌زیستی استفاده شود.

برخی از موانع و محدودیت‌های موجود برای دسترسی به و به‌کارگیری داده‌های عمومی عبارتند از:

- نبود استانداردهای یکسان و مشخص برای بازنمایی، انتشار و اشتراک‌گذاری داده‌های عمومی

- نبود زیرساخت‌های فنی و امنیتی مناسب برای ذخیره‌سازی، پردازش و انتقال داده‌های عمومی

- نبود آگاهی و توانایی کافی در میان مدیران، کارکنان و مخاطبان سازمان‌های عمومی برای به‌کارگیری داده‌های عمومی

- نبود حمایت و تشویق سیاسی و مالی برای گسترش و توسعه داده‌های عمومی

- وجود قوانین و مقررات محدود‌کننده و نامشخص در مورد حفاظت از حریم خصوصی، حقوق مالکیت معنوی و مسئولیت قانونی مربوط به داده‌های عمومی.

برای بهبود کیفیت، کمیت و قابلیت به‌کارگیری داده‌های عمومی، می‌توان از راهکارهای زیر استفاده‌کرد:

- ایجاد استانداردهای یکسان و مشخص برای بازنمایی، انتشار و اشتراک‌گذاری داده‌های عمومی

- ایجاد زیرساخت‌های فنی و امنیتی مناسب برای ذخیره‌سازی، پردازش و انتقال داده‌های عمومی

- افزایش آگاهی و توانایی در میان مدیران، کارکنان و مخاطبان سازمان‌های عمومی برای به‌کارگیری داده‌های عمومی

- افزایش حمایت و تشویق سیاسی و مالی برای ترویج و توسعه داده‌های عمومی

- بازبینی و به‌روزرسانی قوانین و مقررات مربوط به حفاظت از حریم خصوصی، حقوق مالکیت معنوی و مسئولیت قانونی مربوط به داده‌های عمومی

در یک نتیجه گیری کلی می‌توان گفت داده‌های عمومی برای توسعه عدالت اجتماعی از اهمیت بسیار فراوانی برخوردار است و شاید بتوان با استفاده از ابزارهای نوین پردازش داده و فناوری‌های حقوقی این داده‌ها را برای توسعه زیرساخت‌های استقرار عدالت برای ایجاد یک حکمرانی خوب به کار بست.