بیتردید یکی از ارکان توسعه کسب و کارها در هر دو فضای فیزیکی و مجازی تسهیل و تأمین امنیت در پرداخت است، زیرا این پرداخت است که میتواند به عنوان یک عنصر اصلی محصول نهایی را از ید مالکیت یک شخص به شخص دیگر منتقل نماید.
(هرچند که در نگاه حقوقی انتقال محصول با ایجاب و قبول محقق میشود و پرداخت، فرع بر این مسئله است!)
پرداختهای الکترونیکی شیوههای متعددی را شامل میشوند، استفاده از کارتهای اعتباری، کارتهای نقدی، استفاده از ابزارهای سختافزاری و نرمافزاری نمونههایی از این نوع تراکنشها به شمار میروند.
آنگونه که میدانیم از طرفی بحث فیشینگ نیز جزء مخاطرههای پرداختهای الکترونیکی است و برای این منظور اقدامات متنوعی (اعم از کارشناسی شده و نشده) صورت پذیرفته است و البته استفاده از کیف پول الکترونیکی میتواند این مخاطرات را تا حد زیادی مدیریت نماید.
یکی دیگر از چالشهای حقوقی مطرح در پرداختهای الکترونیکی نیز احراز هویت پرداخت کننده و ایضاً امکان انتفاع شخص مصرف کننده از محصول خریداری شده است، یعنی آیا شخص پرداخت کننده اصولاً همان شخصی است که ادعای پرداخت کنندگی را دارد یا نه؟ و آیا قاعدتاً با عنایت به مشخصاتش میتواند طرف معامله و خرید و فروش قرار بگیرد یا خیر؟ ( مثلا به سن قانونی رسیده است یا خیر)
در این میان چالشهای متعددی در کنار فرصتهای بی نظیر پرداختهای الکترونیکی مطرح میگردد، مخصوصاً آنکه با توسعه فناوریهای روز دنیا روز به روز شاهد توسعه استفاده هرچه بیشتر اینگونه از فناوریها هستیم.
کیفهای پول الکترونیکی به عنوان یکی از آخرین دستاوردهای فناوریهای پولی و مالی از جایگاه مهمی در حوزه تجارت الکترونیکی برخوردار هستند که از این رو باید ابعاد مختلف حقوقی آن را همواره مد نظر قرار داد، مضافاً آنکه فناوریهای مالی در ایران نوپا بوده و با سرعت بی بدیلی در حال رشد و توسعه و تقابل با روشهای سنتی متداول در بازار مالی میباشند.
با اندک توجهی به خدمات متنوع پولی و مالی که با استفاده از فناوری در حال ارائه به جامعه است متوجه خواهیم شد چالشهای متعددی در این حوزه مطرح است که در صورت عدم پاسخ صحیح و به موقع به این سوالات و ابهامات ممکن از مشکلات متنوعی در راه توسعه این زیستبوم مالی صورت پذیرد که در ذیل به نمونههایی از این چالشها اشاره خواهد شد.
آنگونه که شاهدیم در کشور کیفهای پول الکترونیکی متعددی در حال ایجاد و توسعه است و البته این امری طبیعی است که بعد از مدت زمانی، برخی از این کیفها به علت پایداری و تنوع در خدمات و تامین زیرساختهای فنی و حقوقی جایگاه خود را در بازار پیدا مینمایند، اما آنچه امروز مطرح است نحوه اتصال کیفهای الکترونیکی به یکدیگر است، به طور مثال امروزه سوپر اپهایی ایجاد شدهاند که خدمات متنوعی را از خرید محصول، تا اجاره و از حمل و نقل تا ارائه خدمات را عرضه میکنند اما کیف پولهای تعریف شده در این گونه اپها به صورت جزیرهای عمل کرده و میزان اعتبار شارژ شده در هر یک از کیف پولها قابل انتقال به کیف دیگر نیست و یا اصولا یک کیف پول به عنوان مرجع نگهداشت پول تعریف نشده است.
ضوابط حاکم بر کیف پولهای الکترونیکی یکی از مهمترین چالشها است، زیرا ضوابط، مقررات و قوانین یکی از مهمترین زیرساختهای حقوقی به شمار میروند که حیات و ممات یک تجارت الکترونیکی را در دست دارند، متاسفانه در حال حاضر قواعد شفاف و صحیحی در این خصوص تدوین و تبیین نشده است، حتی ضوابط خدمات دهندگان در این عرصه نیز به روشنی تمامی جوانب امر را مشخص ننموده و گاه سوالات فراوانی در این زمینه به وجود میآید که این امر مستلزم تعریف هرچه دقیقتر اینگونه خدمات و تعیین حدود و ثغور خدمات قابل ارائه است.
یکی از مهمترین مسائلی که در این موضوع قابل بررسی و رصد است امکان شارژ کیفهای الکترونیکی و سپس عودت مانده حساب، به حساب اصلی صاحب کیف پول است و یا اینکه در صورتی که صاحب کیف پول الکترونیکی تقاضای عودت اعتبار مانده در کیف پول خود را بنماید، ساز و کار عودت این ارزش و دارایی چگونه خواهد بود؟ متأسفانه در حال حاضر فرآیند دقیق و شفافی در این زمینه موجود نیست و باید در این خصوص نیز قواعد لازم تبیین و کارسازی گردد.
بدونتردید پرداخت از کیف پول الکترونیکی تنها برای فضای مجازی نیست و البته میتوان از این فناوری برای پرداختهای روزمره و فیزیکی نیز استفاده نمود، پرداختهای خرد و روزمره از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند زیرا بسیاری از امور و تعاملات روزانه مردم را تحت تأثیر خود قرار میدهد، اینکه بتوان از این فناوری به صورت دوگانه سود برد از اهمیت ویژه ای برخوردار است که متأسفانه با وجود کیف پولهای متعدد همچنان شاهد رواج این کارکرد نیستیم و البته در معدود کیف پولهایی که نیز وجود دارد مواردی چون صدور صورتحساب و یا برگشت پول دیده نشده است که این امر نیازمند آن است که در این باب نیز رویکردهای لازم تصحیح گردد.
یکی از مسائل مهم در خصوص کیف پولهای الکترونیکی نحوه اتصال این کیف پولها به حسابهای بانکی است، به گونهای که بتوان به سهولت و البته امنیت بالا مبالغی را میان کیف پول و حساب اصلی جابهجا نمود، این مسأله از آن جهت دارای اهمیت است که حسابهای بانکی و کیف پولهای الکترونیکی میتوانند از یکدیگر پشتیبانی نموده و در مواقع لازم اعتبار یکدیگر را تأمین نمایند و در صورت کسر موجودی بتوان از حساب پشتیبان استفادههای لازم را برد.
کیف پولهای الکترونیکی از طرق مختلفی قابلیت شارژ را دارند، به صورت مثال میتوان تعریف نمود تا در صورت کاهش اعتبار از یک میزان خاصی حساب به صورت خودکار شارژ گردد و یا اینکه بتوان از کیف پولهای الکترونیکی دیگر حساب را شارژ نمود حتی باید به گونهای کیف پولها طراحی گردند تا بتوان از پلتفرمهای مالی متفاوت امکان شارژ حساب مهیا گردد که البته این مهم در ایران به علت جزیرهای عمل کردن پلتفرمها تا به امروز اجرایی نشده است.
یکی از مسائل بسیار مهم در خصوص باز نمودن یک شناسه کاربری برای استفاده از کیف پول الکترونیکی احراز هویت است، احراز هویت و شناسایی استفاده کننده از کیف پول الکترونیکی از اهمیت بسیار ویژهای برخوردار است، زیرا با توجه به قابلیتهای پویای پیشبینی شده در اینگونه از کیف پولها میتوان علاوه بر شناسایی شخص استفاده کننده از کیف پول برای وی مختصاتی را نیز در نظر گرفت، به طور مثال میتوان بر اساس سن کاربر و یا جنسیت و یا تابعیت و یا موقعیت مکانی فیلترهایی را برای معاملات تعریف نمود که این مهم نیز همچنان در داخل کشور مغفول مانده است.
یکی دیگر از مزایای کیف پول الکترونیکی امکان تغییر ارز در زمان پرداخت بر اساس شاخصهای اعلامی است، به اینصورت که صاحب کیف پول الکترونیکی میتواند حساب خود را با یک ارز شارژ و در زمان پرداخت بر اساس معیارهای اعلامی، با ارز دیگری پرداخت خود را انجام دهد، این قابلیت مهم میتواند به توسعه صنعت توریسم و جهانی شدن پرداختها کمک نماید که این موضوع مهم نیز در داخل کشور نیز تبیین نشده است.
با توجه به مواردی که به آنها اشاره شد، معلوم میگردد کیف پولهای الکترونیکی از قابلیتهای بسیار متنوعی برخوردار بوده و ظرفیتهای بی نظری را برای توسعه صنعت فینتک در اختیار دارند که میبایست با باز تعریف مجدد و مهیا نمودن زیرساختهای فنی – حقوقی محیط را برای بلوغ آن مهیا نمود.
وجود شرکتهای دانش بنیان و فعال در زمینههای فناوریهای مالی و پولی میتواند نوید بخش این موضوع باشد که با توسعه زیرساختهای بومی کیف پولهای الکترونیکی شاهد رونق کسب و کارهای متنوع باشیم، زیرا همانگونه که اشاره شد سهولت در پرداخت و امنیت ملازم با آن میتواند سرعت رشد و کیفیت خدمات را به ارمغان آورد.