نام فارسی: حنظل – هندوانه ابوجهل نام علمی: Bitter Apple نام انگلیسی:Cucurbitaceae
نام های دیگر:
Bitter Cucumber, Colocynth Pulp
گل و میوه: گل ها زرد رنگ و منفرد بوده، در محور برگ ها قرار دارند. میوه به بزرگی سیب بوده، زرد رنگ، صاف، گوشتی و بسیار تلخ می باشد.
به علاوه هنگام رسیدن واجد گوشت اسفنجی سفید رنگ محصور در پوست چرمی گردیده، حاوی دانه های تخم مرغی، سفید یا قهوه ای فام به طول حدود 0/75 و عرض حدود 0/5 سانتی متر، فشرده، لبه دار، چرب و کمابیش براق می باشد.
برگ ها، ساقه و ریشه: گیاهی یکساله و شبیه هندوانه معمولی است. ساقه ها، برگدار و دارای موهای زبر هستند. برگ ها متناوب و دارای دمبرگ بلند و پهنک 3 گوش، منقسم، دارای دندانه هایی با اندازه های مختلف بوده، نوک کند و کرک دار هستند. سطح بالایی برگ ها سبز و لطیف و سطح تحتانی آن ها روشن و زبر است.
این گیاه بسیار سمی است.
گرم و خشک در درجه سوم.
این گیاه در ترکیه و کشورهای جنوب مدیترانه، سری لانکا، مصر، سوریه تا سواحل خلیج فارس یافت می شود.
پراکنش در ایران: لرستان(پشت کوه، خوزستان(اهواز))، فارس(جنوب غربی کازرون)، کرمان(نصرت آباد، جنوب غربی حاجی آباد) خراسان(کویر لوت)، یزد(کوه خورنق)
هندوانه ابوجهل، میوه رسیده این گونه می باشد که از لایه خارجی و سخت میوه جدا شده است.
قسمت گوشتی و خشک شده میوه.
موارد تایید نشده:
· گیاه مزبور نوعی مسهل شدید الاثر بوده، به عنوان جزء ثابت برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان یبوست حاد و مزمن با منشاهای مختلف، یبوست ناشی از حاملگی و همچنین بیماری های کبد و کیسه صفرا به کار برده می شود.
طب هندی:
· درمان موارد گوناگونی مانند آسیت و فیل پایی.
طب سنتی اسلام و ایران:
· مسهل بلغم غلیظ موجود در مفاصل و عصب ها.
· مفید در درمان قولنج مرطوب و بادناک.
· مسهل صفرا و خون.
· تحلیل برنده و جاذب.
· تسکین دردهای اعصاب و مفاصل و نیز سیاتیک و نقرس.
· برگ تازه آن بند آورنده خونریزی بینی و رساننده آماس ها.
· مضمضه جوشانده ریشه آن در سرکه جهت تسکین دندان درد بسیار مفید است.
· هرگاه در روغن زیتون جوشانده شده مایع حاصل در گوش چکانده شود جهت درمان وزوز گوش سودمند می باشد.
· مالیدن روغن مذکور به دندان های دردناک و پوسیده، کشیدن آن ها را تسهیل می نماید.
گمان می‌رود عصاره کوکوربیتاسین آن خواص درمانی داشته باشد.
ضد بیماری بلغم، مسهل بسیار قوی، درمان‌کننده کبد، آنتی‌بیوتیک قوی، ضد نقرس، درمان‌کننده صدای گوش، ضد سردرد و درد شقیقه، درمان‌کننده سیاتیک طبیعتی بسیار گرم دارد درمان بیماری صرع، بیماری قند، خارش پوست، درمان‌کننده سفید شدن مو
جلوگیری از سکته مغزی. قاعده آور، ضد کرم معده و کرم کدو، پادزهر سم عقرب و مار است.
خانمهای باردار استفاده نکنند
در گذشته زنان باردار از هندوانه ابوجهل برای سقط جنین استفاده می‌کردند. هنوز هم برخی زنان عرب از این روش استفاده می‌کنند که تاکنون موجب مرگ نیز شده‌است
ضد بیماری بلغم ، مسهل بسیار قوی ، درمان کننده کبد ، آنتی بیوتیک قوی ، ضد نقرس، درمان کننده صدای گوش ، ضد سردرد و درد شقیقه ، درمان کننده سیاتیک
درمان بیماری سرع ، ضد بیماری قند ، ضد خارش پوست ، درمان کننده سفید شدن مو
جلو گیری از سکته مغزی . قاعده آور ، ضد کرم معده و کرم کدو، پادزهر سم عقرب و مــــار است
· این گیاه دارویی بسیار سمی بوده، به دلیل داشتن کوکور بیتاسین گلیکوزیدها که در محیط های مایی هیدرولیز شده، کورکوربیتاسین مربوط را آزاد می کنند، باعث تحریک شدید غشاء مخاط می شود.
· مصرف بیش از حد: مصرف مقادیر سمی این گیاه (0/6 تا 1 گرم) موجب استفراغ، اسهال خونی، قولنج، تحریک کلیه، افزایش میزان ادرار و نهایتا قطع ادرار می شود. مصرف مقادیر کشنده گیاه مزبور (حدود 2 گرم) منجر به ایجاد تشنج، فلج و در صورت عدم درمان، کولاپس عروقی و مرگ می گردد.
· درمان مسمومیت مزبور می بایست به صورت علامتی و پس از شستشوی معده انجام شود. استفاده از مقادیر آلوپاتی این گیاه توصیه نمی گردد.
یکی از دلایل معروف شدن این گیاه این باور است که باعث کاهش قند خون می‌شود. خواص هندوانه ابوجهل برای دیابت به صورت دقیق ثابت نشده است، ولی تحقیقات انجام شده در نقاط مختلف دنیا نشان می‌دهد که این میوه می‌تواند به ترشح انسولین و تنظیم قند خون کمک کند.
از دیگر خواص هندوانه ابوجهل می‌توان به درمان یبوست، مشکلات کبدی و مشکلات کیسه صفرا اشاره کرد. البته مصرف آن باید توسط پزشک و به اندازه تعیین شده دنبال شود تا خواص خود را به بهترین شکل نشان دهد. میزان معین این میوه به دلیل این که خاصیت مسهلی دارد، می‌تواند برای درمان یبوست مفید باشد، ولی برای افرادی که دچار ورم روده هستند، توصیه نمی‌شود.
شواهدی وجود دارد که مصرف این گیاه باعث کاهش وزن و سوزاندن چربی‌های اضافی بدن می‌شود. ولی به هیچ وجه برای کاهش وزن بیشتر میزان مصرف آن را افزایش ندهید چون ممکن است به کبد، کلیه و قلبتان آسیب برساند. پیش از استفاده از هندوانه ابوجهل برای لاغری حتما با پزشک مشورت کنید.
این گیاه خاصیت آنتی بیوتیکی هم دارد و برای سم حشراتی مانند مار و عقرب هم به عنوان پادزهر عمل می‌کند. برای درمان سیاتیک، درد مفاصل، واریس و نقرس روغن هندوانه ابوجهل را روی عصب می‌مالند. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که این میوه خاصیت ضد سرطانی دارد و می‌تواند در جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی تأثیرگذار باشد.
از خواص هندوانه ابوجهل که بگذریم، نتایجی نیز به دست آمده است که نشان می‌دهد مصرف بیش از حد این میوه بر دستگاه گوارش تأثیر منفی می‌گذارد و باعث بروز مشکل می‌شود. مصرف حتی مقدار بسیار کمی از این گیاه می‌تواند باعث تحریک شدید معده و روده، اسهال خونی، آسیب کلیه، ادرار خونی و عدم توانایی در ادرار شود.
?
عوارض جانبی شامل تشنج، فلج و مرگ نیز در ادامه مصرف ذکر شده است. میزان مصرف نباید بیش از یک قاشق چای‌خوری باشد. البته گفته می‌شود زنان باردار و شیرده باید به کلی از مصرف این میوه خودداری کنند. مصرف این میوه هم می‌تواند باعث سقط جنین شود و هم ترکیبات سمی آن برای نوزاد مضر است.
از آنجایی که مصرف این میوه اغلب از طرف پزشکان طب سنتی پیشنهاد می‌شود پس دانستن طبع آن هم بی‌ضرر نیست. از دید طب سنتی این میوه بسیار گرم و خشک است و اغلب برای افراد بلغمی توصیه می‌شود تا بتواند اخلاط بلغمی را به دلیل خاصیت مسهلی‌اش، دفع کند.
دوز مصرفی این گیاه به عوامل مختلفی مانند سن، سلامتی و دیگر شرایط بستگی دارد. حتی مواد طبیعی و داروهای گیاهی را هم نباید بدون در نظر گرفتن میزان مناسب مصرف کرد. دوز تعیین شده اهمیت بسیاری دارد. همچنین گفته می‌شود افرادی که طبع سرد دارند، بهتر است این میوه را مصرف نکنند.
ترکیبات حنظل(هندوانه ابوجهل)
در قسمت های مختلف حنظل منجمله میوه، پوست میوه، دانه ها، ساقه و برگ ها کولین و گلیکوزیدهای کوکوربیتاسین )Cucurbitacin و گلیکوزید کولوسنتین (Colocynthin یافت می شوند. ریشه گیاه حاوی ساپونین های مختلفی است. در میوه گیاه ترکیبات هنتریاکنتان Hentriacontane)، ان – اکتاکوسانول N-octacosanol و استرول ها وجود دارند. در( پروتئین های دانه حنظل مقادیر کافی اسیدهای آمینه ضروری وجود دارد. همچنین دو گلیکوپروتئین غیر فعال کننده ریبوزوم با نام های کولوسین Colocin1 و کولوسین 2 در دانه این گیاه وجود دارد.
کتاب مرجع گیاهان داروئی(جلد اول). تالیف و ترجمه دکتر احمد امامی،دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان
