نویسنده: لارس اسوندسن
مترجم: خشایار دیهیمی
انتشارات: گمان
----------------------------------------------
به همین سرعت و سادگی رسیدیم به دومین ماه از چالش کتابخوانی طاقچه 1402 و عنوان ماه دوم «اردیبهشت: کتابی که آرامش را به قلبت تزریق می‌کند» است و از بین کتاب‌های پیشنهادی «فلسفه ترس» نوشته لارس اسوندسن فیلسوف نروژی و استاد دپارتمان فلسفه در دانشگاه برگن با ترجمه روان و خواندنی خشایار دیهیمی را انتخاب کردم. این کتاب توسط انتشارات گمان در مجموعه «تجربه و هنر زندگی» به عنوان پنجمین اثر منتشر شده است. از این نویسنده کتاب‌ها و مقاله‌های فلسفی متعددی به چاپ رسیده که به بیش از 20 زبان ترجمه شده‌اند و از میان آثار ترجمه شده به زبان فارسی می‌توان به کتاب‌های فلسفه تنهایی، فلسفه ملال، کار و فلسفه فشن اشاره کرد. خشایار دیهیمی هم که در میان مترجمان آثار فلسفی نامی است آشنا که تجربه سال‌ها کار در این زمینه در کنار دقت و تسلط بر زبان‌های مبدا و مقصد آثار ترجمه‌شده توسط او را به کارهایی پرطرفدار تبدیل کرده است. در خصوص مجموعه «تجربه و هنر زندگی» هم باید اضافه کنم که زیر نظر خشایار دیهیمی قصد داشت تا به ترجمه آثاری در زمینه فلسفه عمومی بپردازد که متاسفانه پس از بیست و دو عنوان به پایان رسید. البته نشر گمان پس از آن شروع به انتشار مجموعه دیگری با عنوان «خرد و حکمت زندگی» کرد که هفدهمین عنوان آن پیش از نمایشگاه کتاب امسال تحت نام «معنای سفر» به بازار نشر عرضه شده است.
و اما طاقچه درباره کتاب‌های پیشنهادی این ماه که شامل اضطراب موقعیت اثر آلن دوباتن، فلسفه ترس اثر لارس اسوندسن، هنر زندگی آسوده اثر شونمیو ماسونو، دروغ‌هایی که به خودمان می‌گوییم اثر جان فردریکسون، موهبت کامل نبودن اثر برنه براون و کوه دوم اثر دیوید بروکس هست، نوشته : «در اردیبهشت‌ماه با یکدیگر کتابی خواهیم خواند که کمکمان کند استرس و اضطراب را از خود دور کنیم، با ترس‌هایمان روبه‌رو شویم و به آرامش دست یابیم.» و یکی از احساساتی که با تورق کتاب فلسفه ترس علی‌رغم نام ترسناکش، حتی تا میانه آن به شما دست می‌دهد قطعاً همین آرامش و دوری از اضطراب و استرس است.
کتاب فلسفه ترس شامل سخن سرپرست مجموعه، پیشگفتار، هفت فصل و یک فصل شامل سادداشت‌ها می‌باشد. در فصول مختلف این کتاب با عناوین فرهنگ ترس، ترس چیست؟، ترس و خطر؛ ریسک، جذابیت ترس، ترس و اعتماد، سیاست ترس و فراسوی ترس، نویسنده تلاش می‌کند تا جنبه‌های مختلف ترس را به عنوان یک احساس قوی بشکافد و برای این کار از تعریف ترس آغاز می‌کند، سپس به چرایی و چگونگی گسترش آن در زندگی مدرن می‌پردازد و در نهایت به این نکته مهم توجه می‌کند که چه استفاده یا سوءاستفاده‌های سیاسی از آن می‌شود. اسوندسون برای بررسی ماهیت ترس از علوم مختلف، سیاست، جامعه‌شناسی، فلسفه و ادبیات کمک می‌گیرد تا نگاه همه‌جانبه به موضوع مورد نظرش داشته باشد.
نویسنده کتاب معتقد است که بسیاری از ترس‌های ما محصول زندگی راحت‌تر و بهتر نسبت به گذشته است و توجه ویژه‌ای به نقش رسانه‌های جمعی و هیاهوهای بی‌پایان و البته بی‌مورد آن‌ها در دنیای مدرن پیرامون ما از عوامل اصلی وجود و ظهور چنین ترسی می‌داند: «هیچ پیوند روشنی میان میزان توجه به یک پدیده در رسانه‌های جمعی و میزان خطری که آن پدیده واقعاً در بر دارد وجود ندارد...» و در جایی دیگر می‌نویسد: «تا زمانی‌که ترس ابزاری برای سودجویی رسانه‌های جمعی و قدرت‌طلبی حاکمان باشد، تقریبا محال است بتوان سناریوهای وحشت را به‌گونه‌ای دیگر و با قلم انسان‌گرایانه نوشت و به پیشرفت و بهبود اوضاع فکر کرد.»
وی در علل ریشه‌های وجود ترس کنکاش می‌کند و با ارائه نمونه‌های فراوانی از فیلسوفان مختلف سعی در مستند کردن دلایل خود دارد. یکی از نکاتی که در خصوص تکثیر و حتی آموزش ترس در کتاب وجود دارد این کلام نویسنده است که : «تحولی که رخ داده این است که به جای اینکه به کودکان بیاموزیم که ترس احساسی است که باید یاد بگیرند بر آن غلبه کنند، به آن‌ها می‌اموزیم که ترس بخشی طبیعی از زندگی آن‌هاست.»
اسوندسن در بخش دیگری از کتاب به عرصه سیاست و جامعه و نقش ترس در آن می‌پردازد و با اشاره به ظهور «جامعه خطرخیز»، از این صحبت می‌کند که چطور ترس اعتماد اجتماعی را ضعیف می‌کند. خلاصه اینکه کتاب فلسفه ترس با بررسی ریشه‌های ترس، به ما کمک می‌کند با ترس‌هایمان مواجه شویم و سعی می‌کند با استدلال‌هایش ما را قانع کند که باید فرهنگ امید و اعتماد را جایگزین نگاه ترس کنیم.
مطالعه این کتاب را به علاقمندان فلسفه و جامعه‌شناسی، همچنین کسانی که ترس را به عنوان یک مسئله در زندگی روزمره خود دارند پیشنهاد می‌کنم.
