آندروژن‌ها گروهی از استروئید‌ها هستند که هم در مردان و هم زنان دارای اثرات آنابولیکی و ایجاد صفات مردانه میباشند. تستوسترون مهم ترین آندروژن در بدن انسان است و باعث تنظیم میل جنسی، سطح انرژی، کارکرد سیستم ایمنی، توسعه ماهیچه‌ها و سلامت استخوان‌ها میشود.
در مردان، سلول‌های لیدیگ موجود در بیضه‌ها باعث تولید تستوسترون میشوند. در زنان، تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی مقادیر بسیار کمتری تستوسترون تولید میکنند.
ترشح تستوسترون توسط (GNRH) کنترل میشود، که به صورت تکانشی توسط هیپوتالاموس ترشح میشود. این تکانش‌ها باعث تحریک غده هیپوفیز در جهت ترشح (LH) میشوند.
(LH) باعث ایجاد تبدیل آنزیمی کلسترول به تستوسترون درون سلول‌های لیدیگ میشود. کلسترول در رسانه‌های فراگیر دارای شهرت بدی میباشد، اما در واقع تمام هورمون‌های استروئیدی بر پایه کلسترول هستند.
تستوسترون، همانند دیگر هورمون ها، توسط چرخه بازخورد تنظیم میشود.
اگر بدن فکر کند که مقدار تستوسترون بیش از اندازه شده است، تولید آن را از منبع (مغز) غیر فعال کرده و مقادیر اضافه آن را تبدیل به چیزی نظیر استرادیول یا دی هیدرو تستوسترون می‌کند.
تفاوت‌های جنسیتی در سطح تستوسترون
سطح سرم تستوسترون کل در هر فردی با گذر زمان تغییر می‌کند، اما در مجموع مردان تستوسترون بسیار بیشتری نسبت به زنان دارند :
مردان : ۲۳۰-۱۰۰۰ نانوگرم بر دسی لیتر
زنان : ۲۸-۸۰ نانو گرم بر دسی لیتر
سطح تستوسترون در دوره بلوغ از حدود ۲۰ نانو گرم بر دسی لیتر شروع تا حدود ۳۰۰-۱۲۰۰ نانو گرم بر دسی لیتر در پایان دوره بلوغ می‌رسد.
سرم تستوسترون به صورت تکانشی و ریتمیک ترشح میشود. در نیمه دوم دوره بلوغ، سطح تستوسترون در طول شب بیشتر از روز افزایش پیدا می‌کند. در طول دوره بلوغ، افزایش سطح تستوسترون و استرادیول در گردش باعث میشود تا مقادیر بسیار بیشتری از هورمون رشد نیز ترشح شود (۱.۵ تا ۳ برابر بیشتر).
اما، سطح تستوسترون با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند.
یکی از وظایف مهم تستوسترون کنترل رشد ماهیچه‌ها میباشد.
میزان سطح قرار گیری در معرض آندروژن‌ها در دوره جنینی تعیین کننده تعداد و سایز واحد‌های حرکتی عضلات میباشد. تعداد، سایز و ویژگی‌های فیزیولوژیکی واحد‌های حرکتی تعیین کننده سایز و ویژگی‌های فیزیولوژیکی فیبر‌های ماهیچه ای هستند.
بنابراین، میزان سطح قرار گیری جنین در معرض آندروژن‌ها ممکن است تعیین کننده قابلیت‌های عضلات ما در افزایش حجم خود در دوره بزرگسالی باشند.
ورزش میتواند به طور کوتاه مدت باعث افزایش آزاد سازی تستوسترون شود، که این امر میتواند رشد عضلات را تقویت کند.
تحریک گیرنده‌های بتا آدرنرژیک باعث تحریک تولید تستوسترون و آزاد سازی آن به روش وابسته به دوز میشود، یعنی هرچه تحریک بیشتر باشد، سنتز تستوسترون نیز بیشتر میشود.
بنابراین، افزایش غلظت تستوسترون در پلاسما مرتبط با شدت تمرینات میباشد. به عبارت دیگر، هرچه سخت تر تمرین کنید، حداقل در تمرینات مقاومتی یا متابولیکی، تستوسترون بیشتری نیز تولید خواهد شد.
دانشمندان گمان میکنند که فعالیت اعصاب سمپاتیک و ترشح کاتکولامین، که در طول انجام یک ست ۲۰ تکراری اسکات بسیار بیشتر از یک پیاده روی آرام میباشد، باعث تحریک تولید تستوسترون در طول تمرین میشوند.
اما :
نوع ورزش مهم است. دوره‌های طولانی مدت ورزش‌های استقامتی اینطور به نظر می‌رسد که باعث سرکوب تستوسترون میشوند.
جنسیت نیز مهم میباشد. سطح تستوسترون پلاسما در مردان پس از انواع ورزش‌ها افزایش پیدا می‌کند، البته تا زمانی که ورزش پر فشار باشد. اما از طرف دیگر، سطح تستوسترون با انجام ورزش‌های پر فشار در زنان باعث ایجاد تغییرات اندک یا افزایش با تاخیر در سطح تستوسترون میشود، یا ممکن است اصلا هیچگونه افزایشی در سطح تستوسترون روی ندهد.
یک نمونه خون برای تعیین سطح تستوسترون در گردش کافی میباشد، اما گاهی اوقات پزشکان ممکن است همچنین تست بزاق را نیز انجام دهند و اگر یک ورزشکار المپیکی باشید، ممکن است با آزمایش ادرار برای تعیین آندروژن‌ها نیز روبرو شوید.
از آنجایی که ۹۸% تستوسترون متصل به یک پروتئین حامل (SHBG) در سرم میباشد، تغییر در سطح این پروتئین نیز میتواند باعث تغییر سطح تستوسترول کل شود.
(SHBG) در کبد تولید میشود و تولید آن توسط استروژن و پر کاری تیروئید افزایش پیدا می‌کند. اما سطح (SHBG) با آندروژن ها، افزایش سن و کم کاری تیروئید کاهش میابد. بنابراین، آزمایشات ممکن است به دنبال تغییر در سطح (SHBG) نیز باشند.
چندین فاکتور میتواند باعث سرکوب تولید تستوسترون و در نهایت عملکرد سیستم تولید مثل شوند. این فاکتور‌ها شامل موارد زیر میشوند :
⦁ دریافت کالری به شدت اندک (کمتر از ۲۰% نیاز پایه بدن) و دریافت بسیار زیاد کالری (مخصوصا اگر منجر به چاقی شود)
⦁ کمبود مواد مغذی و ویتامین‌ها و مواد معدنی
⦁ دریافت چربی اندک
⦁ افسردگی
⦁ استفاده از دارو ها
⦁ تمرین زدگی
⦁ فعالیت‌های جنسی محدود
⦁ استرس و اضطراب
⦁ افزایش سن
⦁ چاقی و دیگر اختلالات متابولیکی
⦁ مصرف بیش از حد دارو‌های ضد بارداری هورمونی (در زنان)
⦁ بیماری یا عفونت حد
⦁ خواب کم کیفیت، حداقلی و مختل شده (از جمله وقفه تنفسی در خواب)
هم مردان و هم زنان میتوانند از کمبود تستوسترون رنج ببرند. علائم کمبود سطح تستوسترون عبارتند از :
⦁ کمبود انرژی، خستگی و بی حالی
⦁ کاهش قدرت و ظرفیت کاری
⦁ میل جنسی پایین، عدم واکنش‌های مناسب جنسی و ارگاسم‌های ضعیف یا سختی در رسیدن به ارگاسم
⦁ کاهش توده بدون چربی بدن، شامل کاهش تراکم عضلات و استخوان ها، به همراه افزایش چربی بدن
⦁ افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی عروقی و افزایش فشار خون
بسیاری از ورزشکاران برای افزایش حجم عضلات و افزایش عملکرد ورزشی از تستوسترون استفاده میکنند. اما استفاده از دوز‌های بالای تستوسترون در بلند مدت میتواند عوارض جانبی زیر را در پی داشته باشد :
⦁ ایجاد آکنه و پوست چرب
⦁ تغییرات اخلاقی از افزایش خصومت گرفته تا احساس رضایت عمیق (اگرچه شواهد در این زمینه متناقض هستند)
⦁ رشد مو (در زنان) یا ریزش مو
⦁ بروز صفات مردانه در صورت و کلفتی صدا (در زنان)
⦁ بررگی بافت سینه در مردان در صورت تبدیل تستوسترون اضافه به استروژن
⦁ کوچک شدن بیضه‌ها در مردان
⦁ اختلال در دوره‌های قاعدگی زنان، افزایش احتمال بروز اختلالات باروری
⦁ آسیب به برخی ماهیچه‌ها و بافت‌های همبند خاص
⦁ افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی عروقی، شامل افزایش فشار خون و کاردیومیوپاتی همراه ترومبوز سیاهرگی عمقی و انسداد جریان خون
اما به هر حال، متخصصین غدد امروزه در حال تجویز تستوسترون هم به منظور جایگزینی و هم به منظور درمان علائم بسیاری از بیماری‌های تحلیلی حاد هستند. عوارض جانبی ذکر شده در بالا برای دریافت تستوسترون بیش از حد، معمولا در مورد مصرف تستوسترون به منظور درمان یا دوز‌های جایگزینی صادق نمیباشد.
به منظور افزایش حداکثری سطح تستوسترون برای رشد عضلات، ریکاوری و افزایش سلامتی موارد زیر را رعایت کنید :
⦁ انجام جلسات تمرینی پر فشار و منظم
⦁ بیش از حد کالری دریافتی خود را کاهش ندهید
⦁ اطمینان حاصل کنید که مقادیر کافی از درشت مغذی‌ها و ریز مغذی را دریافت خواهید کرد
⦁ انجام فعالیت‌های جنسی ایمن و منظم
⦁ اجتناب از مصرف دارو‌های غیر ضروری
⦁ خواب کافی، ۷-۹ ساعت در شب
⦁ کنترل استرس و سطح اضطراب
