اشاره: آن‌چه می‌خوانید، راهنمایی است که بر پایه‌ی مطلبی که ۱۱ سال پیش منتشر کرده بودم تنظیم شده است. آن مطلب در این سال‌ها بی‌شماربار در اینترنت بازنشر شده و به هر طرف سر بچرخانی نشانی از آن می‌بینی. با این اوصاف و از سؤال‌هایی که این‌جا و آن‌جا در مورد نیم‌فاصله و قواعد فنی تایپ کردن از من می‌کنند معلومم شده که جای یک راهنمای جدیدِ ساده و کاربردی و تقریبا جامع در این زمینه خالی است. بنابراین آن مطلب را گسترش دادم تا بشود این که می‌خوانید. در این راهنما، روش ایجاد نیم‌فاصله در گوشی‌ها و تبلت‌های اندرویدی، آیفون‌ها و آیپدها، انواع ویندوزها، سیستم‌عامل مکینتاش و سیستم‌عامل لینوکس به اضافه‌ی دو سه نکته‌ی آموزشی دیگر به زبان ساده آمده است. اگر به کارتان آمد، آن را برای دیگران هم بفرستید.
مقدمه: این یادداشت هیچ ربطی به موضوع ویرایش و شیوه‌ی نگارش و رسم‌الخط و… ندارد. هنوز هستند کاربران بسیار زیادی که مقدماتی‌ترین الفبای فنی نگارش در کامپیوتر و موبایل و برای وب را نمی‌دانند. بسیارند کسانی که هنوز از من می‌پرسند چگونه می‌توانند «نیم‌فاصله» ایجاد کنند یا اصلا «نیم‌فاصله» یعنی چه؟ نقطه‌گذاری درست یعنی چه؟ مگر پرانتز و گیومه گذاشتن هم شیوه‌ی خاصی دارد؟ در این یادداشت آموزشی، بدون وارد شدن به موضوع رسم‌الخط و ویرایش، الفبای فنی نگارش در موبایل و تبلت و کامپیوتر و برای وب را به «ساده‌ترین» زبانی که بلدم می‌نویسم.
برای ایجاد فاصله میان کلمات، ما از کلید Space استفاده می‌کنیم که به آن اصطلاحا می‌گوییم «فاصله». اما یک نوع فاصله هم برای ما فارسی‌‌نویسان هست که به آن می‌گوییم «نیم‌فاصله» یا «فاصله‌ی مجازی» یا «فاصله‌ی جامد»، که در اغلب کامپیوترها (و لپ‌تاپ‌ها) با زدن هم‌زمان دو کلید Shift و Space ایجاد می‌شود. استفاده‌ی هم‌زمان از این دو کلید، بدون این که از نظر ظاهری میان دو کلمه فاصله ایجاد کند، باعث می‌شود این دو کلمه به هم نچسبند. در غالب ویندوزها «نیم‌فاصله» یا همان Shift + Space عمل نمی‌کند که به آن هم می‌رسیم.
دقیق‌تر بگو نیم‌فاصله چیست؟
معمولا «فاصله» را میان هر دو کلمه‌ی مستقل ایجاد می‌کنیم، مثل همین فاصله‌هایی که بین کلمات این سطر می‌بینید. اما برخی کلمه‌ها هستند که از چندپاره تشکیل شده‌اند ولی در مجموع یک کلمه محسوب می‌شوند، مثل «می‌شود»، «رفته‌اند»، «دست‌ها»، «همه‌ی» یا همین کلمه‌ی «نیم‌فاصله». اگر دقت کنید، می‌بینید که مثلا کلمه‌ی «می‌شود» از دو بخش «می» و «شود» تشکیل شده، ولی برای ایجاد فاصله میان آن‌ها از Space استفاده نشده است. به عبارت ساده‌تر، این دو بخش هم جدا هستند و هم کنار هم نشسته‌اند چون از نیم‌فاصله برای ایجاد فاصله میان آن‌ها استفاده شده است.
چه فایده‌ای دارد؟
وقتی میان اجزای یک کلمه به جای فاصله از نیم‌فاصله استفاده کنیم، هم ظاهر متن‌مان زیباتر می‌شود و از شلختگی پرهیز کرده‌ایم و هم اتفاق بزرگی برای ماشینی به نام رایانه می‌افتد که تقریبا از آن غافل‌ایم. کامپیوتر هر کلمه‌ای را که با Space از دیگری جدا شده باشد، یک واحد مجزا حساب می‌کند، ولی اگر در میان این کلمه از «نیم‌فاصله» استفاده شده باشد، همه‌ی آن را یک واحد مجزا محسوب می‌کند.
اگر مایل نیستید متن‌تان از نظر ظاهری زیبا و منظم به نظر برسد و این خاصیت کامپیوتر هم برایتان مهم نیست، به این نکته توجه کنید که نمایش نوشته‌های شما در محیط اینترنت کیفیتی نسبی دارد. اگر خود را به‌مرور مقید کنید که «فاصله» و «نیم‌فاصله» را به‌جا استفاده کنید، می‌بینید که پایان سطرهای نوشته‌ی شما در وبلاگ یا سایت یا هر صفحه و گروه و کانال‌تان در شبکه‌های مجازی این‌قدر آشفته نمی‌شود. همین الان نگاهی به متن‌های دور و بر خود در گوشی یا رایانه بیندازید. می‌بینید که «می» فعل‌های مضارع در انتهای سطرها جدا افتاده یا مثلا کلمه‌ای در پایان سطر آمده و «ها»ی جمع آن افتاده اول سطر پایین و… در حالی که اگر این فاصله‌ها به «نیم‌فاصله» تبدیل شوند، اجزای کلمه‌های واحد در هر شرایطی کنار هم می‌ایستند، بدون اینکه به هم چسبیده باشند.
مهم‌ترین موارد کاربرد نیم‌فاصله چیست؟
موبایل و تبلت من نیم‌فاصله ندارد، چه کنم؟
اگر گوشی یا تبلت شما اندرویدی است، بهترین کار نصب کیبورد حرفه‌ای گوگل است.
پس از نصب و اجرای اپلیکیشن Google Keyboard، قدم‌به‌قدم یاد می‌گیرید که چگونه این کیبورد را در تنظیمات گوشی‌تان فعال کنید. اگر پیش از این کیبوردهای متفرقه‌ای نصب کرده باشید، می‌دانید که در بخش Language and Input می‌توانید هرکدام از آن‌ها را برای استفاده انتخاب کنید.
کامپیوتر من «نیم‌فاصله» ندارد، چه کنم؟
راه حل سادهی آن برای ویندوزهای ۷ و ۸ و ۱۰ و البته لینوکس استفاده از صفحه‌کلید استاندارد فارسی در بخش Keyboard Layout است. نیم‌فاصله برای سیستم عامل مکینتاش و آی او اس نیز از قبل تعریف شده است. فقط کافی است که گزینه‌ی زبان فارسی را در تنظمیات سیستم خود تیک بزنید و بعد با گرفتن دکمه‌ی شیفت و زدنِ هم‌زمانِ اسپیس، از وجود نیم‌فاصله در همه‌ی محیط‌های کاری آن بهره‌مند شوید.
من خودم نیم‌فاصله دارم ولی یک جور دیگر
باید دقت کنید که روش‌های دیگری مانند آن‌چه از طریق میانبر ۴+Shift+Ctrl در صفحه‌کلید فارسیِ مایکروسافت قابل درج است، به رغم ظاهرشان نیم‌فاصله نیستند و استفاده از آن‌ها به عنوان نیم‌فاصله باعث اختلال در پردازش متن می‌شود و بر نحوه‌ی نمایش متن در محیط‌های و سیستم‌های دیگر اثر می‌گذارد و مشکل‌ساز می‌شود.
نه! دو تا نکته‌ی بسیار مهم دیگر هم هست. نخست علامت‌های نگارشی مثل نقطه، ویرگول، نقطه‌ویرگول، علامت سوال، علامت تعجب، سه‌نقطه و… شیوه‌ی تایپ این علائم بسیار ساده است. فاصله انداختن بین این علامت‌ها . ، ؛ : ؟ ! با کلمه‌ی قبلی غلط است. فاصله نینداختن بین آن‌ها و کلمه‌ی بعدی‌شان هم غلط است. روشِ درست این است:
[کلمه] [یکی از علامت‌های نگارش] [فاصله یا همان space] [کلمه‌ی بعد]
به بیان ساده‌تر: قبل از این علامت‌ها کلید Space را نزنید و بعد از علامت‌ها کلید Space را حتما بزنید. البته فقط یک بار و نه بیشتر. رعایت این شیوه، هم شکل ظاهری متن را زیباتر می‌کند و هم باعث می‌شود نقطه‌گذاری‌های متن شما در هر حالتی از دیده شدن در مونیتور و موبایل و یا چاپ شدن روی کاغذ، به هیچ وجه از انتهای سطر پایین نیفتند. هنگام استفاده از سه‌نقطه […] هم بدون هیچ فاصله‌ای از کلمه‌ی قبل، سه نقطه (دقیقا سه نقطه، نه کم‌تر و نه بیشتر) پشت سر هم تایپ کنید؛ این‌جوری…
دومی و در واقع آخری مربوط است به استفاده از علامت‌هایی مثل پرانتز، کروشه، آکولاد و گیومه (“«[{}]»”). برای اینها هم دقیقا یک فرمول بسیار ساده وجود دارد: هر یک از این علامت‌ها را یک بار باز می‌کنیم و یک بار هم می‌بندیم. وقتی باز می‌کنید، قبلش باید Space را زده باشید تا با کلمه‌ی قبلی فاصله ایجاد شود. اما بعد از علامتِ بازشده به هیچ‌وجه کلید Space را نزنید و فاصله ایجاد نکنید. بعد متن را بنویسید. و بعد برای بستنِ علامت دقیقا برعکس عمل کنید: یعنی بدون هیچ فاصله‌ای از کلمه‌ی قبلی، علامت را ببندید و بعد از آن کلید Space را بزنید و به نوشتن ادامه دهید. نمونه‌ی این شیوه را می‌توانید در جملاتی از سطرهای بالا که داخل پرانتز آمده‌اند، ببینید. به این مثال هم می‌توانید توجه کنید تا دقیقا دریابید ماجرا چیست:
«برای نگارش در رایانه و موبایل باید اصول آن را (به‌عنوان الفبا) رعایت کرد.»
در جمله‌ی بالا هم به وضعیت گیومه دقت کنید و هم به وضعیت پرانتز. این توضیح تکراری است که رعایت این شیوه هم علاوه بر زیبا کردن ظاهر متن، باعث می‌شود این علامت‌ها همواره و در هر حالتی از نمایش و پرینت، سر جای اصلی‌شان بمانند و تکان نخورند.
بله تمام شد. ممنون که با دقت خواندید و ممنون که مطالعه‌ی این مطلب را به دیگران هم توصیه می‌کنید. تکرار می‌کنم که این یادداشت صرفا مربوط است به ابتدایی‌ترین قوانین تایپ کردن و شاید دنباله‌ای هم داشته باشد.
منابع: خوابگرد و وبلاگ علی حسین‌زاده
★ هنر خوار شد، جادویی ارجمند: رسانه رسمی حکومت ما تا کنون حداقل سه مورد نابغه ایرانی را کشف کرده که موفق شده‌اند «قانون اول ترمودینامیک» را نقض کنند... ۴ سال پیش خواندن ۵ دقیقه
★ کلکسیونر تمبر The Stamp Collector: پدربزرگم در سال ۱۸۷۷ میلادی در شهر کاشان در خانواده تاجری بنام مهدی فرزند حسین متولد شد... ۴ سال پیش خواندن ۶ دقیقه
★ قانون بخواهید...: یادداشت میرزاملکم خان ناظم الدوله در روزنامه قانون (شعبان ۱۳۰۷) ۴ سال پیش خواندن ۴ دقیقه
⭐️ با ما شرافتمندانه بجنگید: آن پایی که برایش مهم نیست دارد به ساز لگد می‌زند یا به خاک، توان نابودی یک فرهنگ را دارد ۴ سال پیش خواندن ۳ دقیقه
★ از مجری برنامه نود تا کارآفرینان گمنام: در نظام مدیریتی، ما دو جور مدیر داریم یک سری مدیرهای بی‌ادعا مانند ماموران راهداری که می‌خواهند راه فعالیت‌های اقتصادی را باز نگهدارند و... ۴ سال پیش خواندن ۳ دقیقه
⭐️ عصاره رذایل بشریت: اینها در عالم می‌گردند و هرکجا رد پایی از بی‌ادبی، بی‌اخلاقی و فساد دیدند از آن الگو برمی‌دارند تا به مرور به «عصاره رذایل بشریت» بدل شوند! ۴ سال پیش خواندن ۳ دقیقه
