روانشناسی زرد باوری نادرست و شبه علمی است که در سالهای گذشته هواداران بسیاری پیدا کرده است. روانشناسان زرد در اینستاگرام و دیگر شبکههای اجتماعی به طور گسترده در حال فعالیت هستند؛ و مردم از روی ناآگاهی گفتههای این افراد را میپذیرند و گمان میکنند که آنچه این یک روانشناس زرد میگوید کاملاً علمی و منطقی است. پذیرش این باورهای نادرست ممکن است سلامت روان افراد را به خطر بیاندازد و اگر دچار مشکلات روانشناختی باشند، احتمال شدت گرفتن مشکلاتشان را افزایش میدهد. من در این نوشته شما را با روانشناسی زرد و تفاوت آن با روانشناسی علمی آشنا خواهم کرد و هر چیزی که لازم است دربارهٔ شناسایی یک روانشناس زرد بدانید را برایتان خواهم گفت. از شما درخواست میکنم اگر برای سلامت روان خود ارزش قائل هستید این نوشته را به دقت بخوانید.
مدل زرد برای اینکه بتواند تئوریهایش را برای مردم باورپذیر کند، در ظاهر همه چیز را علمی نشان میدهد؛ این در حالی است که هیچ مستنداتی برای تأیید مواردی که بیان میکند ارائه نمیدهد. یکی از نکات جالبی که در این مدل دیده میشود این است که از نامهای عجیب و غریب برای نظریاتشان استفاده میکنند. برای نمونه میتوانیم به نظریه خودکاوی نهایی، قانون طلایی ثروت، قانون جذب و مواردی از این دست اشاره کنیم. نکتهٔ جالب توجه در برخورد با نظریات ساختگی این است که روانشاسان زرد برای علمی نشان دادن این موارد به آزمایشات و پژوهشهایی در دانشگاههای برجستهٔ جهان اشاره میکنند؛ در حالی که چنین پژوهشی در هیچ دانشگاهی انجام نشده است. اما شوربختانه مردم با شنیدن نام یک دانشگاه یا موسسه علمی گمراه میشوند.
در مدل عامهپسند بیشتر «تئوریهای خودیاری» مطرح میشوند. روان شناسی زرد به شما میقبولاند که میتوانید هر کاری را به انجام برسانید فقط کافی است که بخواهید. این مدل میگوید که علت بیشتر مشکلات کمکاری خودشان است و اگر بخواهند هر چیزی را میتوانند به سادگی حل کنند. فرض کنیم که فردی دچار افسردگی دائم است و برای ۶ سال از این مشکل رنج میبرد، آیا خودش توانایی درمان این اختلال را دارد؟ قطعاً نه. در صورتی میتوانیم به این پرسش پاسخ بله بدهیم که هر کسی بتواند خودش را عمل قلب باز کند! همانگونه که برای درمان بیماریهای جسمانی به کمک پزشک نیازمند هستیم؛ برای درمان مشکلات روانشناختی نیز به کمک روانشناسان و متخصصان نیازمندیم.
آنچه در رویکرد عامه پسند بیان میشود این است که میتوانید در کوتاهترین زمان به نتایجی شگفتانگیز دست پیدا کنید. مهم نیست میخواهید به چه چیزی دست پیدا کنید چون هر چه بخواهید ممکن است! روانشناسان زرد به شما میگویند که از خواستن تا توانستن راه کوتاهی در پیش رو دارید. به باور این افراد اگر فردی سالهای طولانی دچار اختلال اضطراب باشد یا از کودکی درگیر عدم اعتماد به نفس باشد به سادگی و در کوتاهترین زمان با راهکارهای روان شناسی زرد میتواند این مشکلات را جبران نماید.
اگر بخواهیم نگاهی علمی به این مسائل داشته باشیم باید بگویم، هنگامی که مشکلات افراد در طول سالها روی هم انباشته شود و برای بهبودی کاری صورت نگیرد، در کوتاهمدت برطرف نمیشود. پس همانگونه که مشکلات یکروزه شکل نگرفته است یکشبه نیز ناپدید نمیگردد. برای حل مشکلات نیازمند صبر و همکاری با یک درمانگر ماهر هستید. توجه داشته باشید که درمان برخی از اختلالات روانشناختی نیازمند حداقل ۱۴ جلسه هستند که این جلسات معمولاً هفتهای یک بار برگزار میشوند.
یکی از نکات جالب در روان شناسی زرد این است که برای همهٔ مردم بدون توجه به تفاوتهای فردی و شرایط محیطی نسخهای مشترک دارد؛ و بر این باور است که این سفارشات حتماً اثربخش خواهد بود. اما در علم روانشناسی ما به تفاوتهای فردی و شرایط محیطی که افراد در آن قرار دارند توجه ویژه داریم. فرض کنیم در چند خانواده اخلافات زناشویی میان زن و مرد دیده میشود و به فکر طلاق افتادهاند؛ آیا میتوانیم به همهٔ این افراد راهکارهای یکسان ارائه کنیم، بدون اینکه به تفاوتهای فردی و خانوادگیشان توجه کنیم؟ متخصصان روانشناسی در چنین مواردی به تفاوتهای فردی، وجود فرزند، عوامل تنشزا، شرایط اقتصادی، روابط زناشویی و دیگر موارد موثر در رابطهٔ زوجین توجه میکنند و بر همین اساس راهکارهای مناسبی ارائه میکنند که ممکن است برای زوجینی دیگر موثر نباشد.
امید و خوشبینی مفاهیمی سودمندند که در روانشناسی به ویژه رویکرد مثبتنگر به عنوان ابزاری برای بهبود مشکلات به کار گرفته میشود. اما این امید و خوشبینی استانداردهایی دارد. در حقیقت خوشبینی نقطهٔ مقابل واقعبینی و چشمپوشی از شرایط نیست. روانشناسان زرد خوشبینی کاذب نسبت به شرایط موجود را موثر میدانند. برای نمونه میگویند که باور داشته باش که تا 5 سال دیگر میتوانی ثروتمند شوی. تا ده سال دیگر میتوانی به درآمدی برسی که بهترین خودرو و خانه را در شهر یا کشوری که دوست داری بخری؛ به شرطی که این رویا و هدف را باور داشته باشی. اما به راستی تولید ثروت از هیچ امکانپذیر است؟ قطعاً نه. پس خوشبینی به همراه واقعبینی معنا پیدا میکند نه با رویابافیهایی که از حقایق چشمپوشی میکند.
عمه تراپی به معنی پیشنهادات و ارائه راهکار به درمانجویان از سوی کسانی است که مهارت و تخصص روانشناسی ندارند. از آنجایی که این راهکارها غیر علمی و ناکارآمد هستند میتوانند اثرات منفی روی فرد داشته باشند. فرض کنیم کسی در فرزندپروری دچار مشکل است و کودکی پرخاشگر دارد. راهکارهای روانشناسان زرد نه تنها به بهبود رفتار کودک کمک نمیکند بلکه اوضاع را وخیمتر خواهد کرد. رواندرمانگران حرفهای برای درمان اختلالات روانی و مشکلات زندگی از روشهای درمانی علمی و مورد تأیید مانند رفتار – درمانی شناختی، روانکاوی و طرحواره درمانی استفاده میکنند. این در حالی است که هواداران روش زرد نظرات شخصی خود را به عنوان روش درمان به درمانجویان دیکته میکنند.
چگونه میتوانیم تشخیص دهیم که آنچه در حال خواندن آن هستیم زرد است یا علمی؟ من در اینجا چند راهکار ساده را برای شما خواهم گفت:
منبع: روانشناسی زرد چیست؟ آشنایی با راههای تشخیص روانشناس زرد