ظهور هوش مصنوعی عصر جدیدی از احتمالات را آغاز کرده است. انسان آرزومند، گویا بالاخره می‌خواهد رویای بزرگ انتقال یافته از نسل‌های گذشته‌اش را به هر شکلی که شده زیست کند و کارهایش را به یک ابزار (هوش مصنوعی) بسپرد و نظاره‌گر باشد. تفاوتی نمی‌کند مشغول چه کاری هستید، این رویای جذابی برای همة ماست. اما این فقط یک سمت ماجراست و انسان نگران، در عین حال که می‌خواهد آرزویش را زندگی کند، به ورای این موهبت می‌اندیشد و دربارة خطرات آن سؤال دارد.
روزنامه‌نگاران هم از این قاعده مستثنی نیستند. آن‌ها با یک شمشیر دو لبه مواجه شده‌اند. از یک طرف، هوش مصنوعی وعده افزایش کارایی، جمع‌آوری اخبار و تولید محتوا را می‌دهد و به‌طور بالقوه انقلابی در این حوزه است. از سوی دیگر، نگرانی‌هایی درباره امنیت شغلی، پیامدهای اخلاقی و پتانسیل شکل دادن به روایت به شیوه‌های ناخواسته به‌وجود آورده است. بارت دیمن[1]سال 2023 و در بحبوبة رخ‌نمایی هوش مصنوعی همین سؤال را مطرح می‌کند و در مقاله «آیا هوش مصنوعی به روزنامه‌نگاران کمک می‌کند: سود یا زیان» با استفاده از تکنیک‌های مختلفی سعی کرده جوابی جامع برای این سؤال پیدا کند.
بررسی مطالعات گذشته حاکی از آن است که استفاده از هوش مصنوعی در روزنامه‌نگاری فواید و چالش‌هایی به همراه دارد. هوش مصنوعی در حالی‌که می‌تواند کارایی را افزایش دهد و تجربه کاربر را بهبود ببخشد، از نظر اخلاقی نگرانی‌هایی درباره کیفیت و دقت نوشتن اخبار، امکان وجود محتوای تبلیغاتی و از دست رفتن شغل‌های انسانی را به وجود آورده است. تحقیقات نشان داده که استفاده از هوش مصنوعی در روزنامه‌نگاری می‌تواند 9درصد به کار یک ویراستار و 15درصد به‌کار یک خبرنگار کمک کند.[2] این مقاله فراتر از مطالعات گذشته به‌دنبال این است که کاربردها و تأثیرات هوش مصنوعی در روزنامه‌نگاری را بیان کند.
نوشتن خودکار از طریق برنامه‌های هوش مصنوعی یک روند رو به رشد در صنعت روزنامه‌نگاری است. این برنامه‌ها از الگوریتم‌های پردازش زبان طبیعی و تکنیک‌های یادگیری ماشین برای تولید مقالات خبری، گزارش‌ها و سایر فرآورده‌های خبری استفاده می‌کنند. این امکان در عین حال که سرعت، دقت و حجم تهیه فرآورده‌های خبری را افزایش می‌دهد با چالش‌هایی همچون نبود خلاقیت و حس انسانی، خطر سوگیری و فقدان پس‌زمینه و ارتباط با آن همراه است. در نتیجه به‌نظر می‌رسد نوشتن خودکار به‌وسیله هوش مصنوعی بیش از هر چیزی، نیازمند استفاده صحیح و نظارت قوی بر آن است.
سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند سوگیری و تعصبات موجود را تقویت و تداوم دهند. دو منبع رایج سوگیری در سیستم‌های هوش مصنوعی شامل سوگیری در انتخاب داده‌ها و تقویت سوگیری توسط الگوریتم‌ها هستند. برای مقابله با این چالش به یک رویکرد چند وجهی نیاز است که شامل اقداماتی در سراسر فرایند جمع‌آوری داده‌ها، طراحی الگوریتم‌ها و مکانیسم‌های نظارت و ارزیابی مداوم است.
استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی برای پیاده‌سازی مصاحبه‌ها روز به روز رایج‌تر می‌شود و دارای مزایای متعددی از جمله صرفه‌جویی در زمان و کاهش اشتباهات است. با این حال مواردی همچون دقت، هزینه، حفاظت از حریم خصوصی و الزامات فنی باید قبل از اجرا به دقت در نظر گرفته شوند و رسیدگی به آن‌ها ضروری است. پس به‌طور کلی در استفاده از هوش مصنوعی برای پیاده‌سازی مصاحبه‌ها، نظارت نیروی انسانی لازم است.
هوش مصنوعی در بسیاری از فرآورده‌های خبری برای شناسایی سریع الگوها، ارائه اطلاعات، تجزیه و تحلیل و تعامل متناسب با روندهای موجود استفاده می‌شود. ایجاد محتوا به‌صورت خودکار، شخصی‌سازی محتوا، بررسی و صحت‌سنجی اخبار، تجزیه و تحلیل داده‌های بزرگ، ترجمه و تعامل با مخاطب از جمله مواردی هستند که هوش مصنوعی می‌تواند با شناسایی سریع روندها و الگوهای موجود در آن‌ها به روزنامه‌نگاران کمک کند. این امکان به ارائه‌دهندگان اخبار اجازه می‌دهد تا تقاضای خواننده را در زمان مناسب و به‌سرعت برآورده کنند. با این حال، مهارت‌های انسانی برای بررسی عمیق‌تر روندها همچنان نیاز است.
می‌توان از هوش مصنوعی برای شناسایی اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده (اطلاعات غلط) در محتوای دیجیتال مانند متن، تصاویر و ویدیوها استفاده کرد. این کار با آموزش مدل‌های هوش مصنوعی بر روی مجموعه داده‌های بزرگی از اطلاعات درست و نادرست قابل انجام است. در این فرایند مدل‌ها یاد می‌گیرند الگوها و نشانه‌هایی را که اطلاعات نادرست را بر اساس این مثال‌ها مشخص می‌کنند، تشخیص دهند.
هوش مصنوعی می‌تواند با تجزیه و تحلیل داده‌ها به‌عنوان تقویت‌کننده کار خبرنگاران مورد استفاده قرار گیرد و اخبار و گزارش‌ها را غنی و تکمیل کند. این کار، موجب افزایش سرعت و کارایی، بهبود دقت و کشف بینش‌ها و الگوهای پنهان در داده‌ها می‌شود. با این حال مهارت‌های انسانی هنوز در مرکز تهیه اخبار و گزارش هستند و هوش مصنوعی به‌مثابه ایزاری یاری‌دهنده برای آن‌هاست.
در حال حاضر، ربات‌های خبرنگار به‌عنوان گزارشگران خبری در برخی از بخش‌ها، به‌ویژه برای گزارش‌های ساده یا مبتنی بر داده مانند نتایج ورزشی و گزارش‌های آب و هوا استفاده می‌شوند. این در حالی است که آن‌ها هنوز نمی‌توانند اخبار و گزارش‌های تحقیقی و پیجیده تولید کنند. ناتوانی در انجام مصاحبه یا پرسیدن سوالات انتقادی، عدم توانایی در تحلیل و تفسیر عمیق، عدم توانایی برای قضاوت دقیق در مورد اخلاق، انصاف، قانون‌مندی و ناتوانی در همدلی با منابع یا درک ظرایف فرهنگی برخی از دیگر محدودیت‌های ربات‌های خبرنگار است. بنابراین ربات‌های خبرنگار نقش مفید اما محدودی دارند و بهتر است برای تکمیل کار خبرنگاران استفاده شوند.
هوش مصنوعی می‌تواند با خودکارسازی برخی از جنبه‌های روزنامه‌نگاری، از جمله تجزیه و تحلیل داده، شناسایی اخبار جعلی، تولید خبر، شخصی‌سازی محتوا و... باعث کاهش هزینه‌های سازمان‌های خبری شود. با این حال این کار احتمالا نیاز به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در فناوری و زیرساخت‌ها دارد. علاوه بر این، مسائل اخلاقی مانند: جایگزینی مشاغل انسانی، احتمال وجود تبعیض در تجزیه و تحلیل داده یا الگوریتم‌ها و... نیز موجود است.
در مجموع این مقاله بررسی جامعی از کاربرد هوش مصنوعی در روزنامه‌نگاری انجام داده و به این نتیجه می‌رسد که هوش مصنوعی در عین حالی‌که پتانسیل بالایی برای بهبود کارایی، دقت و سرعت کار روزنامه‌نگاران دارد با محدودیت‌ها و چالش‌هایی نیز همراه است.
تولید اخبار خودکار، تشخیص الگوها، شناسایی اخبار جعلی و تحلیل داده‌ها از مزایای هوش مصنوعی هستند اما نباید از نظر دور داشت که مهارت‌ها و قضاوت انسانی در تولید فرآورده‌های خبری باکیفیت و اخلاقی همچنان حیاتی و ضروری است. بنابراین بهتر است هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری مکمل و یاری‌دهنده به روزنامه‌نگاران مورد استفاده قرار گیرد. رعایت ملاحظات اخلاقی و ایجاد توازن مناسب میان انسان و ماشین می‌تواند هوش مصنوعی را به فرصتی برای ارتقای روزنامه‌نگاری تبدیل کند.
[1] Bharat Dhiman
[2] Abebe R., Goldner K. (2018). Mechanism Design for Social Good. AI Matters, 4(3), 27-34.
