در یک نگاه سنتی، در پیش و پس از اسلام لغات روزنامه، روزنامه‌نگاری و شاید وسائل چاپ نوشته‌ها، فرامین، سال‌نامه‌ها و آئین‌نامه‌ها در ایران وجود داشته است. این را می‌توان نشانی هرچند کم‌رنگ از وجود صنعت نشر کتاب در ایران در مقیاس بسیار کوچک دانست. اصل کلمه روزنامه از «روزنامک پهلوی» بوده و شعرا و بزرگانی همچون فردوسی، عنصری، ناصر خسرو، خاقانی و نظام الملک به این واژه اشاره کرده اند. در دوره ایلخانان و صفویه نیز با بهره‌گیری از تجربیات دیگر ملل، تلاش‌هایی در جهت استفاده از فنون چاپ و ایجاد چاپخانه شد که گاه موفق بود.
پیش از این که میرزاصالح شیرازی اولین اقدام مشخص را در این زمینه آغاز کند، برخی از ایرانیان عصر قاجار از طریق هند تحت سلطه انگلیس، چاپ، چاپخانه، روزنامه و روزنامه‌نگاری را می‌شناخته‌اند. میرزا عبداللطیف خان شوشتری در کتاب «تحفه العالم» به سال 1216 هـ.ق فصل مبسوطی با عنوان «نوشتن کتب به قالب» درباره روزنامه‌نگاری در هند نوشته است. ابوطالب محمد اصفهانی نیز در کتاب «مسیر طالبی» به سال 1219 هـ.ق مطالب زیادی در این خصوص آورده است. شخص قائم مقام و عباس میرزا نیز با این فنون دنیای جدید آشنا بوده و آن را می شناخته اند. روزنامه‌نگاری و صنعت چاپ به شکل رسمی و مشخص در عهد قاجارها به وجود آمد. با اعزام دانشجویان به خارج و عملکرد شخصیت‌های مهمی هم چون عباس میرزا و قائم مقام به صورت غیرمستقیم و افرادی هم چون میرزاصالح شیرازی، میرزا تقی خان امیرکبیر، علی قلی خان اعتضادالسلطنه، میرزا حسین خان سپه‌سالار و محمدحسن خان اعتمادالسلطنه به طور مستقیم مرتبط بوده است.
صنعت چاپ اول بار در چین زمان سلسله تانگ (قرون اول تا سوم هجری) به طریقی ساده اختراع شد. نقطه عطف صنعت اما اختراع چاپ سربی گوتنبرگ آلمانی در سال 1448م است. گوتنبرگ به تدریج، دستگاه چاپی اختراع خود را تکمیل کرد و ماشین چاپ با حروف سربی قابل انتقال به راه انداخت. از این پس، صنعت چاپ به عنوان نقطه عطفی در تاریخ علمی و فرهنگی جهان، نقش مهمی در ارتقای وضعیت کمی و کیفی مطبوعات ایفا کرد. اهمیت اختراع گوتنبرگ به حدی است که آن را به عنوان یکی از عوامل زمینه‌ساز رنسانس قلمداد می‌کنند. تاریخچه صنعت چاپ در ایران قرون جدید نیز با تحولات این صنعت در ممالک اروپایی مرتبط بوده و به گونه ای از دستاوردهای ملل اروپایی بهره برده است.
نام صنعت چاپ با کتاب گره خورده است. صنعت نشر کتاب ایران ۶ دسته بازیگر کلیدی دارد. این ۶ دسته عبارت‌اند از:
۱. انجمن‌های صنفی ناشران؛
۲. اتحادیه‌های صنفی ناشران؛
۳. تشکل‌های صنفی پدیدآوردنگان کتاب؛
۴. تشکل‌های صنفی صنعت نشر؛
۵. شوراها؛ و
۶. تشکل‌های صنفی پخش و توزیع کتاب.
در ادامه بازیگران کلیدی هر یک از این دسته‌ها را معرفی می‌کنیم. همچنین نقشه وضعیت صنعت نشر کتاب در ایران و جهان، تدوین نمافر، شمای کاملی از این صنعت در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. در صورت تمایل می توانید نقشه وضعیت صنعت کتاب را هم در لینک زیر مشاهده فرمایید.
همچنین می توانید بازیگران کلیدی صنعت نشر کتاب را از سایت نمافر مشاهده فرمایید.
