همه‌ی ما بارها از عوارض شب‌بیداری و کم‌خوابی شنیده‌ایم و تاثیر آن را بر روی زندگی، حافظه، مغز و سلامتی خودمان کمابیش می‌دانیم. در این مقاله به ده مورد از بزرگترین آسیب‌های کم‌خوابی و عوارض شب بیداری اشاره می‌کنیم.
1. حوادث و اتفاقات
در چند هه اخیر شاهد اتفاقات بسیار هولناکی در اثر کم خوابی بوده‌ایم. اتفاقاتی مثل حادثه تری مایل آیلند (Three Mile Island) [بزرگترین حادثه اتمی آمریکا و نخستین فاجعه راکتورهای هسته‌ای دنیا که منجر به نشت 2،5 میلیون کوری –واحد اندازه‌گیری واپاشی هسته‌ای- گاز رادیو اکتیو به بیرون از نیروگاه شد] فاجعه اگسون والدز (Exxon Valdez) [که طی آن 50 میلیون لیتر نفت وارد دریا شد و موجب مرگ چند صدهزار پرنده و بسیاری از آبزیان آن منطقه شد] و حادثه هسته‌ای چرنوبیل.
حوادث ناشی از کم‌خوابی صرفا به این چند مورد مربوط نیست و روزانه شاهد هزاران تصادف رانندگی در جاده‌ها هستیم. طبق گزارش «اداره امنیت ترافیک» ایالات متحده، حوادث رانندگی ناشی از کم‌خوابی -که به دلیل کاهش سرعت عکس‌العمل راننده رخ می‌دهد- سالیانه منجر به 100،000 تصادف (1550 تصادف منجر به فوت) می‌شود. در کشورمان آمارهای متفاوتی از سوی مراجع منتشر می‌شود ولی می‌توان گفت سالیانه بیش از 10،000 تصادف در جاده‌های بین شهری و بیش از 100،000 تصادف درون شهری اتفاق می‌افتد که سهم تصادف‌های منجر به فوت در هر یک به ترتیب 10% و 1% است. (مجموعا 2000 تصادف منجر به فوت)
2. کاهش قدرت مغز
تاثیر خواب بر روی یادگیری و فکر کردن برکسی پوشیده نیست با این حال اگر بخواهیم به طور دقیق‌تری به این موضوع بپردازیم باید به سوء اثرات آن بر حواس، هشیاری، تمرکز، استدلال و توانایی حل مساله اشاره کنیم. سخت‌تر شدن فرآیند یادگیری تنها یکی از این عوارض است و بسیاری از فرآیندهای ادراک در این افراد دچار مشکل می‌شود.
علاوه بر این موضوع، سیکل‌های مختلف خواب که نقش مهمی در یکپارچگی خاطرات‌مان دارند در افرادی که خواب کافی ندارد به صورت نامنظم بوده و این افراد نمی‌توانند اتفاقات طول روز را به خوبی به یاد بیاورند.
3. معضلات سلامتی
بی‌نظمی در خواب و کم‌خوابی‌ها در بلندمدت می‌تواند ریسک این موارد را افزایش دهد؛
· بیماریهای قلبی
· حمله‌های قلبی
· سایر مشکلات قلب
· ضربان نامنظم
· فشار خون بالا
· دیابت (تا 2.5 برابر)
نتایج تحقیقات نشان می‌دهد 90% افرادی که دچار شب‌بیداری هستند از مشکلات سلامتی دیگری نیز رنج می‌برند.
4. مشکلات سکس
متخصصین خواب، کاهش رغبت به برقراری رابطه جنسی در زنان و مردانی که دچار کم‌خوابی هستند را موضوع بسیار مهمی می‌دانند. تحلیل رفتن انرژی، خواب آلودگی و افزایش تنش‌ها از عوامل اصلی این اتفاق هستند. یک مطالعه در سال 2002 نشان می‌دهد سطح تستسترون در مردانی که دچار اختلال خواب هستند پایین‌تر است. براساس این تحقیق، در نیمی از مردانی که دچار شب‌بیداری هستند، اختلال غیرطبیعی در سطح تستسرون مشاهده شده است.
5. کم‌خوابی همان افسردگی است!
طی یک نظرسنجی در سال 2005 در آمریکا، افرادی که از نظر متخصصین دچار افسردگی یا اضطراب تشخیص داده شده‌ند در شبانه‌روز کمتر از 6 ساعت خواب داشتند. علاوه‌بر این یک مطالعه روی 10،000 نفر نشان می‌دهد افرادی که دچار کم‌خوابی هستند 5 برابر بیشتر از سایرین افسردگی را تجربه می‌کنند. البته دانشمندان نسبت به رابطه علّی و معلولی کم‌خوابی و افسردگی نظر واحد ندارند و بعضی از آنها کم‌خوابی را اولین (و مهمترین) نشانه افسردگی می‌دانند باوجود این، میان صاحب‌نظران مختلف اختلافی در خصوص رابطه تنگاتنگ این دو وجود ندارد و اعتقاد دارند هرکدام از این معضلات، دیگری را تقویت می‌کند.
6. کم‌خوابی پوست را پیر می‌کند.
ممکن است شما هم رنگ‌پریدگی و چشمان پف کرده را پس از تجربه یک شب بی‌خوابی یا کم‌خوابی داشته باشید ولی این امر در بلندمدت اثرات بیشتری دارد. تیره شدن پوست، خطوط (چین و چروک) پررنگ‌تر و گودی‌های اطراف چشم از اصلی‌ترین عوارض شب‌بیداری و کم‌خوابی هستند.
یکی از واکنش‌های طبیعی بدن به کم‌خوابی ترشح هورمون استرس (به نام کورتیزول) است که میزان اضافی آن منجر به کاهش پروتئین کلاژن می‌شود. [این پروتئین حافظ نرمی و لطافت پوست است.]
شب‌بیداری همچنین باعث کاهش ترشح هورمون رشد می‌شود. این هورمون در جوانی اصلی‌ترین پیش‌ران رشد است و در میان‌سالی به قوی‌تر شدن استخوان‌ها، ضخیم‌تر شدن پوست و افزایش حجم ماهیچه‌ها کمک می‌کند. به گفته دکتر فیل ژرمن (Phil Gehrman) این هورمون طی دوره خواب عمیق ترشح می‌شود و به بازسازی بافت‌ها کمک می‌کند.
7. بی‌خوابی شما را فراموشکار می‌کند.
اگر می‌خواهید حافظه قوی‌تری داشته باشید بیشتر بخوابید.
یک مطالعه مشترک میان محققین آمریکایی و فرانسوی که در سال 2009 انجام شده نشان می‌دهد عامل یکپارچگی حافظه رویدادی در مغز است که آنها را امواج تیز (sharp wave ripples) نامیده‌اند. این امواج وظیفه انتقال داده‌های یادگرفته شده از هیپوکامپ به نئوکورتکس مغز (که به حافظه بلندمدت مرتبط است) را دارند. امواج تیز اکثرا در عمیق‌ترین مرحله از خواب فعال می‌شوند و افرادی که خواب کافی ندارند از مزایای این امواج محروم‌اند.
8. بی‌خوابی شما را چاق می‌کند.
یکی از باورهای عمومی غلط تاثیر خواب‌های کوتاه بر کاهش وزن است درحالیکه تحقیقات ثابت کرده کم‌خوابی باعث افزایش اشتها و چاقی مفرط می‌شود. نتایج مطالعه انجام شده در سال 2004 حاکی از آن است که افرادی که فقط 6 ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند 30% بیشتر نسبت به افرادی که خواب 7 تا 9ساعته دارند به چاقی مبتلا می‌شوند.
کم‌خوابی نه تنها باعث افزایش اشتها می‌شود بلکه میزان رغبت به غذاهای چرپ و کربوهیدرات را نیز افزایش می‌دهد. به گفته محققین، خواب کافی یکی از اصول اولیه برای کسانی است که برنامه کاهش وزن دارند. البته تاثیرات زندگی مدرن در تغییر الگوهای خواب و غذا و همچنین افزایش میزان عرضه این نوع غذاها در تغییر ذائقه غذایی قطعا بی‌تاثیر نیست ولی آگاهی از این موضوع، می‌تواند تاثیر بسیار زیادی در سلامت و جلوگیری از عوارض چاقی برای شما داشته باشد.
یکی دیگر از عوارض شب‌بیداری غذاخوردن‌های دیروقت است که در اثر دیرخوابیدن اتفاق می‌افتد. یک مطالعه نشان از مصرف بیشتر الکل، قند و نوشیدنی‌های کافئین‌دار در افرادی که به کم‌خوابی دچارند اشاره می‌کند و به حذف وعده غذایی صبحانه در این دسته از افراد پرداخته است. کاهش مصرف سبزیجات و غلات و افزایش حجم وعده‌های آنها نیز جزو مواردی است که از این سبک زندگی ناشی می‌شود و تاثیر زیادی در چاقی دارد.
9. کم‌خوابی خطر مرگ را افزایش می‌دهد.
یکی از مطالعات انجام گرفته برروی دلیل مرگ بیش از 10،000 شهروند بریتانیانی در طول 2دهه اخیر نشان می‌دهد خطر مرگ‌ومیر (به هر دلیل) در افرادی که میزان خواب روزانه خود را از 7 ساعت به 5 ساعت در شبانه‌روز کاهش داده‌اند تا دوبرابر بیشتر است.
بیماریهای قلبی به عنوان یکی از عمده‌ترین دلایل مرگ و میر در اثر تغییر الگوی غذایی افراد منجر به فوت سالیانه بیش از میلیون‌ها نفر می‌شود.
10. بی‌خوابی به قضاوت شما (علی‌الخصوص درمورد خواب) آسیب می‌رساند.
بی‌خوابی در تفسیر ما از رویدادها تاثیر می‌گذارد. به دلیل کاهش دقت ما در شنیدن صداهای اطراف و بروز عکس‌العمل مناسب به آنها، توانایی قضاوت ما به طور محسوسی کاهش پیدا می‌کند.
یکی دیگر از عوارض شب‌بیداری که باعث تقویت این معضل می‌شود ناآگاهی از تاثیر کم‌خوابی بر آنهاست و متاسفانه قضاوتشان از این موضوع نیز تحت تاثیر کم‌خوابی قرار گرفته و در چرخه معیوب گرفتار می‌شوند. البته افتخار کردن افراد به کم‌خوابی در جهانِ امروز نیز بر این موضوع تاثیرگذار است و بسیاری از افراد از کم خوابیدن به عنوان یکی از دستاوردهای مهم‌شان در زندگی یاد می‌کنند. متخصصین این حوزه اعتقاد دارند اگر نسبت به کم‌خوابی احساس خوبی دارید شما احتمالا دچار یکی از خطاهای شناختی شده‌اید و اگر در حوزه‌ی کاری‌تان به قضاوت در خصوص عملکردتان نیازمندید دچار مشکلات گسترده‌تری نیز خواهید شد.
تحقیقات دیگری نشان می‌دهد اگر ساعات خوابتان در شبانه‌روز 6 ساعت باشد، احتمالا در طی زمان احساس می‌کنید بدنتان به این میزان خواب تطبیق پیدا کرده است و به نوعی دچار اعتیاد می‌شوید درحالیکه اگر نسبت به تاثیر کم‌خوابی و اثرات آن بر آگاهی و عملکرد مغز بدانید، این رفتارتان را تغییر خواهید داد.
دریک جمله؛
مهمترین نکته در بی‌خوابی پذیرش میزان سواثرات آن در زندگی است.
منابع:
https://www.webmd.com/sleep-disorders/features/10-results-sleep-loss
https://www.health.com/condition/sleep/health-risks-night-owl
https://www.amar.org.ir/دادهها-و-اطلاعات-آماری/قضایی-و-انتظامی/تصادفات
