چند وقت پیش، دفترچه ی خاطرات عموی پدرم را دیدم. در سال1932 ،او از یکی از روستاهای کوچک سویس به پاریس مهاجرت کرد تا شانس خودش را در فیلم سازی امتحان کند. در آگوست 1941 ،دو ماه پس از اشغال پاریس، نوشته بود»همه مطمئن اند آلمانی ها تا آخر سال اینجا را ترک میکنند. حتا افسران شان هم به امن این اطمینان را داده اند. انگلستان هم به سرعت فرانسه سقوط خواهد کرد و ما مجددا زندگی پاریسی خودمان را از سر می گیریم، البته به عنوان بخشی از خاک آلمان.« اما این اشغال چهار سال طول کشید. در کتاب های تاریخی که امروز نوشته می شوند اشغال فرانسه به دست آلمانی ها بخشی از یک برنامه نظامی نشان داده میشود. امروز که به ماجرا نگاه میکنیم به نظر ادامه ی جنگ محتمل ترین سناریو بوده است. چرا؟ چون تحت تاثیر خطای بازنگری قرار گرفته ایم. خطای بازنگری از متداولترین خطاهاست. میتوان آن را به درستی پدیده ی »من به تو گفته بودم« نامید؛ وقتی به گذشته نگاه میکنیم؛ همه چیز واضح و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. وقتی مدیر عاملی به خاطر خوش اقبالیاش به موفقیت دست یابد، با نگاه به گذشته احتمال موفقیت خود را بسیار بیشتر از احتمال واقعی آن ارزیابی خواهد کرد. پس چرا خطای بازنگری خطرناک است؟ خب، برای این که ما توانایی پیشبینی خود را دست باال بگیریم و بیش از حد به دانش خود اعتماد کنیم و در نتیجه ریسک های زیادی را بپذیریم. این فقط محدود به موضوعات جهانی نمیشود؛ »شنیده ای؟سیلوا و کریس از هم جدا شدند. معلوم بود آخرش این طور میشود؛خیلی با هم فرق داشتند.« یا »بیش از حد شبیه هم بودند« یا حتا »به ندرت همدیگر را میدیدند«. غلبه بر خطای بازنگری ساده نیست. مطالعات نشان داده انسانهایی که از این موضوع آگاه اند درست به اندازه دیگران اسیرش می شوند. پس متاسفانه باید به شما بگویم با خواندن این فصل وقت خودتان را تلف نکنید.
اگر هنوز هم همراه من هستی، یک توصیه پایانی دارم که بیش از این که یک تجربه حرفهای باشد یک تجربه شخصی است؛ خاطراتت را بنویس. پیشبینی های خودت را یادداشت کن، آن هم دربارهی تغییرات سیاسی، شغل خودت، وزنت، بازار بورس و... سپس گاهی یادداشت های خودت را با وقایع بیرونی مقایسه کن. از این که چه پیشگوی ضعیفی هستی، شگفت زده خواهی شد.
برگرفته از کتاب هنر شفاف اندیشیدن.
